Թումանյանի Մարոն․ վերլուծել (կես տպագիր էջ)՝ անդրադառնալով հետևյալ՝ արդեն քննարկված հարցերին՝
1․ 9 տարեկան աղջկա և մեծ տղամարդու ամուսնությունը, ինչն է սխալ
2․Պոեմում կայի՞ն մեղավորներ
3․ Վերլուծիր Մարոյի, Կարոյի, հոր-մոր, հասարակության կերպարները
4․Ինչ եզարակացության հանգեցիր
5․ Զուգահեռներ անցկացրու 21-րդ դարի՝ մերօրյա իրականության հետ
Վերլուծություն
“Մարոն” բանաստեղծությունը մի փոքրիկ 9 տարեկան աղջկա մասին է, ով այդ տարիքում ամուսնացավ մի հովիվ Կարոյի հետ, ով իրեն միշտ բերում էր կոնֆետ, չամիչ և այլ քաղցրավենիք: Մարոն նրան սիրում էր: Ինձ այս բանաստեղծությունը շատ զարմացրեց, քանի որ մերօրյա իրականությունում այդպիսի ամուսնությունը անընդունելի է: 9 տարեկանում մարդը և՛ հոգեկանորեն, և՛ ֆիզիկորեն պատրաստ չէ ամուսնությանը և դրան հաջորդող գործունեությանը: Նա դեռ հասուն տարիքում չէ, այսինքն զարգացած չէ այդ ամենի համար: Սակայն, այս ամենը հաշվի առնելով, ինձ թվում է այստեղ կոնկրես մեղավոր չկա: Մարոն չէր կարող այդ ամենը կարավառել, Կարոյին ոչինչ այդ պահին չէր խանգարում ամուսնանալ, մայրը և հայրը միայն ուրախ էին, որ արդեն իրենց աղջիկը ամուսնանում է: Այդ ժամանակահատվածում դա նորմալ էր: Բայց նրանք մեղավոր են նրանում, որ իրենց աղջկանից ազատվեցին ուրիշների բացասական կարծիքի պատճառով: Մարոն ժիր, ընկերասեր և դուրեկան աղջիկ էր: Կարոն սովորական հովիվ էր, նա Մարոյին շատ էր սիրում, միշտ անուշեղեն էր բերում և փայփայում նրան: Մարոյի ծնողները, սակայն, շատ կախված էին հասարակության կարծիքից, հատկապես հայրը: Նա իր սեփական աղջկան դուրսը թողեց միայն նրա պատճառով, որ մարդիկ վատ կմտածեին իրենց ընտանիքի մասին: Դա շատ սխալ և անընդունելի արարք էր: Հիմա մեր հասարակությունում այս ամուսնությունը չէր կարող լինել՝ որոշակի կանոնների պատճառով: ԴՐանք կապված են նրա հետ, որ այդ տարիքում մարդը հասունացած չէ այնքան, որպիսի այդ ամենի միջով անցնի: Ես համաձայն եմ այդ կանոնների հետ և փոքր տարիքի ամուսնությունները սխալ եմ համարում: Թումանյանը փորձեց ցույց տալ մեզ, թե ինչեր էին յկատարվոըմ:
Գիտնականների կարծիքով գրքերի ստեղծման պատմությունը սկսվել է գրության ստեղծման հետ: Սկզբից գիր չկար, բայց մարդիկ նկարել գիտեին և կարևոր տեղեկությունը հիշելու համար ծառերի վրա, քարանձավների պատերին խազեր էին անում, պարանով հանգույցներ էին կապում։ Դրանցով նրանք արտացոլել են իրենց կյանքի գլխավոր իրադարձությունները։
Հազարամյակների ընթացքում մարդիկ օգտագործում էին տարբեր նյութեր, գործիքներ և նշաններ՝ իրենց մտքերը գրառելու համար, օրինակ. կավը: Շատ հարմար էր թաց կավի վրա մակագրություններ դնելը, հետո այդ տախտակները այրում էին վառարանում, և դրանք դառնում էին թեթև ու դիմացկուն։ Կավե գրքերը կարող էին բաղկացած լինել հարյուրավոր նման տախտակներից։ Դրանք պահվում էին փայտե տուփի մեջ։
Հին Եգիպտոսում, Հռոմում և Հունաստանում գրքերը պատրաստում էին պապիրուսից։ Եղեգի ցողունները կտրում էին շերտերով, թաթախում ջրի մեջ, ապա սոսնձում։ Պապիրուսը գրվում էր փայտիկով կամ խոզանակով, իսկ ներկը պատրաստում էին խեժով խառնած ածուխից։ Այնուհետև պապիրուսը պտտվում էր փայտե կամ ոսկրային ձողերի շուրջը և ստացվում էր ոլորան: Սակայն ժամանակի ընթացքում պապիրուսը սկսեց փչանալ խոնավությունից:
Հետո մարդիկ գրելու համար նոր նյութ են հորինել՝ մագաղաթ, որը պատրաստվում էր կենդանիների կաշվից։ Բայց գրքեր պատրաստելու այս մեթոդը շատ թանկ էր, ուստի աղքատ մարդիկ չէին կարող օգտվել դրանից։ Գրել են հատուկ մշակված կեչու կեղևի վրա։
Եվ միայն 10-րդ դարում հայտնվեց թուղթը: ՀԱվանաբար առաջին թղթի թերթիկը պատրաստվել է Չինաստանում։ Թուղթը գրելու համար հարմար միջոց է ստացվել, և դրա արտադրությունը շատ ավելի պարզ ու ավելի էժան էրը։
Այն օրերին, երբ տպագրական մեքենաներ չկային, ամեն գիրք գրվում ու վերագրվում էր ձեռքով։ Ուստի գրքերը շատ թանկ էին, և դրանք կարող էին գնել միայն հարուստ մարդիկ։ Այդպես էր մինչև 15-րդ դարը, երբ եվրոպացի վարպետ Յոհաննես Գուտենբերգը հորինեց տպագրական մեքենան: Հաջորդ մի քանի դարերում տպագրությունը զարգացավ ու բարելավվեց, իսկ 19-րդ դարից սկսած գրքերը հասանելի դարձան բոլորին։
Մեր ժամանակներում գրքի պատմությունը նոր զարգացում է ստացել։ Մեր օրերում համակարգչային տեխնիկան օգտագործվում է գրքեր ստեղծելու համար։ Կան նաև էլեկտրոնային գրքեր։ Իսկ ինտերնետի օգնությամբ դուք կարող եք հեշտությամբ և արագ մուտք գործել դեպի ամենահազվագյուտ և ամենաարժեքավոր հրապարակումները:
Էլեկտրոնային և տպագիր գրքեր
Էլեկտրոնային գիրքն ավելի մատչելի է, բայց դրանից ստացված տեղեկատվությունը ուղեղի կողմից ավելի վատ է կլանում, քան թղթի վրա կարդացած նույն տեքստը:
Էլեկտրոնային գրքի էկոլոգիապես մաքուր լինելը դրսևորվում է նրանով, որ դուք խնայում եք շատ ծառեր, որոնք օգտագործվում են թղթային գրքերի համար:
Թղթային հրատարակության առավելությունները
Ավելի լավ է ընկալվում ուղեղով: Տպագիր տարբերակը ավելի լավ է հիշվում և ընդհանրապես ընկալվում է կարդացողի կողմից:
Առաջացնում է ավելի շատ հույզ: Ըստ ուսումնասիրությունների՝ հենց թղթային թեստն է ընթերցողին ավելի շատ անհանգստություն պատճառում, քան գրքի էլեկտրոնային տարբերակը։
Ավելի շատ մոտիվացիա: Սեղանին դրված գիրքը ցանկություն է առաջացնում բացել այն և կարդալ:
Անհատականություն: Շապիկը, թղթի որակը, պատկերը, տառատեսակը, հոտը յուրահատուկ մթնոլորտ են ստեղծում։
Թղթային հրատարակության թերությունները
Չափերը և քաշը: Անձնական գրադարան ունենալու համար բնակարանում պետք է բավականաչափ տարածք հատկացնել, որը շատերը կարող են չունենալ։ Ավելի հարմար է նաև մեծ ֆորմատով գրքեր կարդալը, բայց դրանք ծանր են և անհարմար տեղափոխելու համար:
Լավ լուսավորության անհրաժեշտությունը: Դուք չեք կարողանա թղթե գիրք կարդալ ճանապարհին կամ գիշերը:
Համեմատության արդյունքում թղթե գիրքն ավելի շատ առավելություններ ունի, քան մինուսներ։ Այո, և թերությունները կարելի է հեշտությամբ վերացնել՝ ի տարբերություն էլեկտրոնայինի։
Էլեկտրոնային գրքի առավելությունները
Տառատեսակի փոփոխություն: Տառատեսակը կարելի է փոխել մեկ այլով, ինչպես նաև փոխել չափը։ Զգալի առավելություն վատ տեսողություն ունեցողների համար։
Աշխատանք տեքստի վրա: Էլեկտրոնային տարբերակում դուք կարող եք ցանկացած պահի ազատ գրառումներ կատարել, պահպանել ներդիրները և վերադառնալ դրանց։
Աջակցություն աուդիո/վիդեո ձևաչափերին: Ընթերցողների մեծ մասը կարող է լավ նվագարկել վիդեո և աուդիո ձայնագրություններ, ինչը շատ հարմար է սովորելու համար:
Կոմպակտություն: Էլեկտրոնային գրքերը արտադրվում են փոքր չափսերով, դրանք բավականին քիչ են կշռում, հարմար են պայուսակի մեջ կրելու համար։
Էլեկտրոնային գրքի թերությունները
Ընթերցանության փորձի բացակայություն. Էլեկտրոնային գիրք կարդալիս դուք ոչ թե զգում եք, թե քանի էջ եք կարդացել, այլ որքան եք մնացել։
Դուք պետք է անընդհատ լիցքավորեք ձեր սարքը: Եթե մոռացել եք լիցքավորել ձեր ընթերցողը, ապա պետք է սպասեք մինչև երեկո, երբ հնարավոր կլինի լիցքավորել:
Բոլոր գրքերը կորցնելու վտանգ: Եթե ընթերցողդ կոտրվի, ուրեմն դու կմնաս առանց գրքերի, քանի դեռ այն չի շտկվել կամ նորը չգնես։
Գին: Մեկ սարքը միջինում արժե նույնը, ինչ մի քանի տասնյակ գրքեր:
Հայաստանի առաջին գրքեր
16-18-րդ դարերում միջնադարյան Հայաստանի հոգևոր մշակույթի զարգացման գործում մեծ դեր է խաղացել տպագրությունը՝ հայալեզու գրականությունը, ինչպես նաև աշխարհի հայ համայնքներում դպրության աճն ու տարածումը։
Աշխարհում առաջին հայերեն տպագիր գիրքը («Ուրբաթագիրք») Հակոբ Մեգապարտը հրատարակել է 1512 թվականին Վենետիկում՝ Գուտենբերգի մեծ գյուտից մոտ 60 տարի անց։
Հակոբ Մեգապարտը (15-16-րդ դարեր) հայ գրատպության հիմնադիրն է։ Նա ծավալել է իր գործունեությունը, չնայած նրան, որ հայ ժողովուրդը հայտնվել է օսմանյան և պարսկական լծի տակ։ Մեգապարտի մասին կենսագրական տեղեկություններ չեն պահպանվել, սակայն հայտնի է, որ հայերեն գրքի առաջին տպագրողի ջանքերի շնորհիվ է, որ հայերենը դարձավ առաջին տպագրական լեզուն Ասիայի, ԱՊՀ երկրների, Բալթյան երկրների և բազմաթիվ այլ լեզուների լեզուների մեջ։ Այս ժամանակներից սկսած և մինչև 1800 թվականը տպագրվել է ավելի քան 1154 անուն հայերեն գիրք
Հակոբը քահանա էր, ում անվանը հետագայում ավելացվեց Մեգապարտ մականունը, որը նշանակում է մեղավոր, ըստ նրա թողած հիշատակարանի։
Հակոբ Մեգապարտի «Ուրբատագիրքը» հավատալիքների և բժշկությունների միջնադարյան ժողովածու է, պարունակում է աղոթքներ, չար աչքից «բաղադրատոմսեր», աղոթական կախարդանքներ և այլն։ Նման ձեռագիր ուրբատագիրկան գոյություն է ունեցել Մեգապարտից շատ առաջ և շատ տարածված է եղել ժողովրդի մեջ։ Ժողովուրդը հավատում էր, որ ուրբատագիրքը բուժիչ ուժ ունի, ուստի մարդիկ այն պահում էին տանը՝ թաքնված վայրերում։ Հիվանդներին եկեղեցի էին տանում ուրբաթ օրերին, այստեղից էլ այս հավաքածուների անվանումը:
Հատկանշական է, որ Հակոբ Մեգապարտը հրատարակչական գործունեության իրավունք է ստացել Հռոմի պապ Հուլիոս II-ից՝ իտալացի Դեմոկրիտ Տերասինայի աջակցությամբ։ Մեգապարտը պատվիրել է տեղի ձուլարանի վարպետներին ձուլել հայերեն տառեր, տպել զարդանախշերով տախտակներ, գծանկարներ, դեկորատիվ շրջանակներ՝ ըստ իրենց հանձնված նմուշների, և գնել տպագրական սարքավորումներ։
Մեգապարտը բոլոր գրքերը հրատարակել է մի քանի հարյուր օրինակ տպաքանակով։ Վենետիկից գրքեր են առաքվել Հայաստան և հայկական գաղթօջախներ հայ վաճառականների կողմից։
Ամենահայտնի, թանկ գրքերը
Ամենահայտնի գրքեր
Գինեսի ռեկորդների գրքի համաձայն՝ Աստվածաշունչը բոլոր ժամանակների ամենավաճառվող գիրքն է՝ վաճառված և տարածված ավելի քան 5 միլիարդ օրինակով: Աստվածաշունչը մի քանի ռեկորդ է սահմանել. այն առաջինն էր տպագրվել հաստոցների վրա, թարգմանվել է աշխարհի ավելի քան 2400 լեզուներով։
Ղուրանը նաև աշխարհի ամենաշատ շրջանառվող գրքերից մեկն է՝ տպագրված ավելի քան մեկ միլիարդ օրինակով: Ղուրանը նույնպես թարգմանվում են այլ լեզուներով, բայց սոցիալական և մշակութային բնութագրերի պատճառով Ղուրանի հետ կապված իրավիճակը որոշ չափով բարդ է, քանի որ ոչ բոլոր թարգմանություններն են ճանաչվում մուսուլմանների կողմից:
Շատ աղբյուրներ նշում են, որ «Նախագահ Մաո Ցզեդունի մեջբերումները» (նաև հաճախ կոչվում է Մաո Ցզեդունի «Կարմիր գիրք») հրատարակվել են ավելի քան մեկ միլիարդ օրինակով:
«Հարրի Փոթերը», դա 7 վեպերից բաղկացած սերիա է ֆենթեզի ոճում: Այն գրել է անգլիացի գրող Ջոան Ռոուլինգը: Վաճառվել է 400 միլիոն օրինակ:
«Մատանիների տիրականլը» վեպ էպոպեյա է ֆենթեզի ոճում, որը գրել է անգլացի գրող Տոլկիենը, 103 միլիոն օրինակ:
«Ալքիմիկը» տպագրվել է 1987թ. և դարձել բրազիլիական բեսցելեր: Շատ շուտով այն վաճառվում է ավելի քան 65 միլիոն օրինակով, որի շնորհիվ գիրքը համարվում է պատմության մեջ ամենաշատ վաճառվածներից մեկը: «Ալքիմիկը» թարգմանվել է ավելի քան 67 լեզուներով՝ գրավելով համաշխարհային Գինեսի ռեկորդ, որպես կենդանի հեղինակի ամենաշատ լեզուներով թարգմանված գիրք:
Ամենաթանկ գրքեր
Լեսթերի կոդը: Պատմության ամենաթանկ գիրքը համարվում է 72 էջանոց նոթատետրը, որը կոչվում է «Տրակտատ ջրի, երկրի և երկնային գործերի մասին», որտեղ Վերածննդի դարաշրջանի հանճար Լեոնարդո դա Վինչին գրառումներ է կատարել և էսքիզներ պատրաստել։ Գիրքը նկարագրում և վերլուծում է բազմաթիվ բնական երևույթներ։ 1717 թվականի սկզբին նոթատետրը գնեց Լեսթերի կոդը, այստեղից էլ նրա անունը։ Վաճառքի գինը՝ 30.800.000$:
Մեծ հարթիան միջնադարյան Անգլիայի ազատ բնակչության իրավունքները պաշտպանող քաղաքական և իրավական փաստաթուղթ։ Առաջին տեքստերից մեկը, որը ուրվագծեց մարդու հիմնական իրավունքների հայեցակարգը և սահմանափակեց թագավորի լիազորությունները։ Բաղկացած է 63 հոդվածից, որոնք կարգավորում էին հարկերի, տուրքերի և ֆեոդալական տուրքերի հավաքագրումը, նկարագրում էին անգլիական եկեղեցու, քաղաքների և վաճառականների իրավունքները։ Մինչ օրս պահպանվել է ընդամենը տասնյոթ օրինակ: Վաճառքի գինը՝ $21,300,000։
Մասաչուսեթսի Սաղմոսների գիրք: Ամերիկայում բրիտանացի գաղութարարների հրատարակած առաջին գրքերից մեկը։ Ստեղծվել է Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի վերաբնակիչների կողմից։ Բաղկացած է սաղմոսների անգլերեն թարգմանություններից:Մինչ օրս պահպանվել է մոտ տասնմեկ օրինակ, որոնք հիմնականում գտնվում են գրադարանների և համալսարանների մոտ։ Վաճառքի գինը՝ 14 200 000$։
Ռոտշիլդի աղոթքի գիրք: Աղոթագիրքը պատկանում էր Ռոտշիլդների ամենահարուստ ընտանիքին։ Գիրքը պարունակում է տեքստեր Աստվածաշնչից, աղոթքներ և սաղմոսներ։ Զարդարված է Հոլանդիայի լավագույն նկարիչների նկարազարդումներով։ Բռնագրավվել է նացիստների կողմից 1938 թ.Փոխառվել է Ավստրալիայի ազգային գրադարանին Կանբերայում: Վաճառքի գինը՝ 13,400,000 $:
Հենրիխ Լեվի Ավետարանը: Գիրքը պատվիրվել է Սաքսոնիայի և Բավարիայի դուքս Հենրիխ Լեվի կողմից: Գիրքը գլուխգործոց է XII դարի ձեռագրերի շարքում, պարունակում է 266 էջ և 50 նկարազարդում։ Հենրի Լեվի մահից հետո ձեռագիրը համարվում էր կորած։ Մոտ 800 տարի անց այն գնվեց Գերմանիայի կառավարության կողմից 1983 թվականին Լոնդոնի աճուրդում: Ամբողջական ձեռագիրն այսօր գրադարանում է։ Ձեռագրի անվտանգությունն ապահովելու համար այն հանրությանը ներկայացվում է միայն երկու տարին մեկ անգամ։ Վաճառքի գինը՝ 11 700 000$։
Պատմվածքը սկսվում է մի ագարակում: Գլխավոր հերոսը և իր քեռին առանց իրենց բարեկամներին ասելու մի մեծ տարածք էին վերցրել, քեռին ուզում էր այդ տարածքը մի հիասքանչ և շքեղ ագարակ սարքել: Սակայն կար մի խնդիր՝ հողը չոր էր: Այդ հողում ոչինչ չէր աճում, բացի կակտուսներից և այլ անապատային ծաղիկներից: Սկզբից նրանք գլխավոր հերոսի հետ այդտեղի կենդանիներին են ուսումնասիրում՝ թե ինչ տեսակների կան, թե ինչքան են այդ տարածքում և այլն: Հետո քեռին որոշեց մի քանի մեքսիկացի բանվոր կանչել, որպեսզի նրանք հողի հետ աշխատեն և այն մշակեն: Եվ որոշ ժամանակ հետո հողը պատրաստ է լինում, քեռին և հերոսը որոշում են սկզբից գնել նռնենիների լավ որակի սերմեր: Տնկում են 700 ծառ և սպասում: Սպասել պետք էր մոտ երեք տարի, որպեսզի պտուղ տային ծառերը: Այդ պտուղները նրանք ուզում էին վաճառել և փող աշխատել մնացած ծառեռի տեսակների համար: Ինչքան էլ ամեն ինչ ձախողվում էր, քեռին դեռ ուզում էր հասնել իր երազանքին ամեն կերպ: Առաջին խնդիրը այն էր, որ այդ չոր պայմաններում ծառերը չէին աճի և քեռին շատ մասնագետների կանչեց, որպեսզի նրանք հողի տակից գտնեն ջրի աղբյուր՝ ծառերը ջրելու համար: Եվ վերջապես ժամանակ հետո այն գտնվեց, սակայն ջուրը ցեխոտ էր և խավար: Այդպես երկրորդ տարին ծառերը միայն 3 պտուղ տվեցին, իսկ հաջորդ տարի՝ 200: Այս նուռը հավաքեցին և ուղարկեցին Չիկագո՝ վաճառելու: Այնուամենայնիվ, նուռը ընդհանրապես չէր վաճառվում, այնպես որ այն ուղարկեցին հետ քեռու մոտ: Ամբողջ ձմեռ նրանք հերոսի հետ այդ նուռն էին ուտում ազատ ժամանակ: Հաջորդող տարին քեռին լրիվ իր փողերը կորցրեց ագարակի վրա, որը միևնույնն է չէր փոխվում: Այդ ժամանակ նա կորցրեց ամեն ինչ, հետ տվեց ագարակը տիրոջը, սակայն խնդրեց իր ծառերին հետևել:
Բանաստեղծությունը սկսվում է նրանով, թե քարը վար ընկնելով ավելի ուժեղ կհարվածի։ Որ վերևի մարդկանց ուժեղ չի խփի, այլ միայն ներքևի մարդկանց։
Պատմությունը տեղի է ունենում Չինաստանում։ Կայսրը մի օր որոշեց իր պարտեզով քայլել և երբ հասավ պատշգամբին նայեց իր ժողովրդին և իրենց աշխատանքին։ Սակայն հանգիստ աշխատող մարդկանց տեղը նա տեսավ, թե ինչպես է իր ժողովուրդը և կենդանիները տառապում արևից։ Մարդիկ հագել էին իրենց ավանդական ծանր, սև գլխարկները, որոնք խանգարում էին։
Այդ պահին կայսրը զայրացավ, կանչեց նախարարին և ասաց, որ ուզում է, որ իր ժողովուրդը սկսի հագնել թեթև և սպիտակ գլխարկներ։ Նախարարը հրապարակում բոլորին հրամայեց հագնել սպիտակ գլխարկները։ Կայսրը մտածում էր, որ բարի գործ է արել իր ժողովրդի համար, սակայն նա դեռ չգիտեր, որ ոստիկանները ամեն ինչ անում էին, որպեսզի բոլորը գլխարկները հագնեին։ Եթե տեսնում էին, որ մեկը չէր հագնում, նրանց ծեծում էին, ուղարկում էին բանտ, գլուխներն էին կտրում և փայտերի վրա հագցնում, որպեսզի մարդիկ վախենային և շատ այլ սարսափելի բաներ անում։
Երբ վերջապես այս լուրը հասավ կայսրին նա զայրույթի մեջ էր։ Նա կանչեց նախարարին և հարցրեց, թե ինչու են մարդիկ տառապում, քանի որ չէր ուզում այդպիսի բան անել ժողովրդին։ Նախարարը բացատրեց, որ դա կանոն է, և ամեն կանոնին պետք է լսել, իսկ չլսողները պետք է պատժվեն։ Կայսրը տխրեց, բայց իր տխրության պատճառը մոռանալու համար որոշեց խնջույք անել։
Սերը շատ անբացատրելի զգացում է: Սերը կարող է լինել տարբեր բաների՝ ընտանիքի ընկերների, գրքի, առարկաների, վայրերի, ուտելիքի նկատմամբ, բայց ես կխոսամ մարդու նկատմամբ սիրո մասին: Այն ունի շատ տարբեր կողմեր և տարբեր մարդիկ տարբեր ձևով են այն հասկանում: Ինձ թվում է իսկական սերը լինում է առանց պայմանականությունների, երբ մարդը չի սիրում մեկին ինչ որ բանի համար, օրինակ՝ փողի, այլ իրոք: Այդպիսի սերը ամենաիսկականն է, երբ դու սիրում ես մարդուն հենց իր համար, այնպիսին, ինչպիսին նա կա: Իհարկե, ոչ բոլոր մարդիկ կարող են այդպես մտածել, կարող են նորմալ համարել մարդու զգացմունքները, նյութական բաները իրենց համար օգտագործելը, բայց միևնույնն է դա սխալ է, իսկ լավ և իսկապես սիրող մարդիկ դեռ շատ կան: Բայց իմ կարծիքով գոյություն ունի պայմանականություն, սակայն ուրիշ տեսակի: Դա այն է, երբ մարդը ինքն իրեն է պայման դնում, օրինակ, միշտ լավ վերաբերվել սիրելիին, ինչ էլ չլինի, ձեռք չբարձրացնել նրա վրա, լավ նվերներ անել, երբ դու ուշադիր ես, որ սիրելի մարդուն չնեղացնես, երբ պետք եկող ուշադրությունն ես հատկացնում և այսպես շատ օրինակներ: Այս պայմանները իրենք են ստեղծվում սիրելու ժամանակ և առանց դրանց երևի ոչ շատերը զույգ կունենային:
Ազատությունը մեր հասարակության մեջ շատ փոխաբերական բան է և ամեն մի մարդ որոշ չափով ազատ չէ: Մեր շրջապատը մեզ տարբեր արգելքներ է տվել: Օրինակ՝ թե ինչպես պետք չէ հագնվել, թե հասարակությունում ինչպես պետք է քեզ պահես և այդպես շարունակ: Ինչքան մարդը մեծանում է, այնքան հասարակությունը ավելի շատ է ազդում հոգեբանության վրա և ազատությունը նվազում է: Օրինակ՝ երեխաների մեծ մասը մտածում է, որ ազատությունը, դա ծնողներից առանձին ապրելն է, երբ ինչ ուզում ես կարող ես անել: Ավելի մեծ հասակում ազատությունը կարող է լինել աշպատանքից ազատվելը և այլն: Բայց ազատությունը ավելի մեծ բան է քան այս ամենը, ազատությունը ինձ թվում է չի կարելի բացատրել բառերով: Դա այն է, երբ դու չես մտահոգվում, թե ինչ կմտածեն քո մասին, թե ինչ հետևանքներ կունենան քո գործողությունները, թե ինչ է եղել անցյալում և թե ինչ է լինելու ապագայում և այսպես շատ ավելի օրինակներ: Իհարկե, ամեն ինչն ունի իր վատ կողմերն, նույնն էլ այստեղ: Ազատությունը մարդկանց կարող է փոխել, նրանց մտածելակերպը և այլն, քանի որ կիմանան, որ նրանց արարքներից նրանց ոչինչ չի պատահի: Օրինակ՝ ես լսել եմ մի փորձի մասին, որը կատարում էր մի կին: Նա որոշել էր փորձով տեսնել, թե ինչ կպատահի, եթե տալ մարդկանց ազատություն: Դրա համար նա վեց ժամ կանգնել էր և թողել, որ մարդիկ ինչ ուզենան իր հետ անեն: Արդյունքում մարդկանց մեկ մասը բարի էր և ոչինչ չարեց, բայց մյուսը նրան հարվածում, վիրավորում և այլ վատ բաներ էր անում: Այստեղ տեսնում ենք, թե ինչպես կարող է ազատությունը մարդկանց վարելաձևը փոխել: Երևի թե ավելի լավ է շատ ազատ չլինել, որպեսզի ուրիշի ազատությունը չխախտել:
Երևի թե շատերն են նայել 1939թ-ին թողարկված “Օզի կախարդը” ֆիլմը, բայց քչերը գիտեն, թե ինչպիսի դաժան պայմաններում է այն նկարահանվել: Այս ֆիլմը համարվում է երբևէ նկարահանված ամենավտանգավոր ֆիլմերից մեկը: Թեև բարձր թռիչքներ չկային, ոչ մի ատրճանակ կամ բլանկ, դերասանական կազմը և անձնակազմը ստիպված եղան պայքարել բավականին սարսափելի բաների հետ, որպեսզի նկարահանեին բոլոր ժամանակների ամենասիրված ֆիլմը: “Օզի կախարդը” թողարկման տարիներին հոլիվուդյան ստուդիայի ղեկավարները օգտագործում էին ցանկացած անհրաժեշտ միջոց՝ իրենց ուզած արդյունքը ստանալու համար:
Ահա մի քանի տանջանքներ, որոնց միջով դերասանները անցնում էին նկարահանման ընթացքում՝
Թիթեղյա մարդ
Թիթեղյա մարդու դիմահարդարումը արծաթագույն էր և պարունակում էր ալյումինի փոշի, որից դերասանը խիստ ալերգիա ուներ, ինչի հետևանքով նա շաբաթներ էր անցկացնում հիվանդանոցում՝ հազիվ շնչելով, մկանների կծկելով և ավելի շատ ժամանակ ստուդիայից հեռու՝ լիովին ապաքինվելու համար: Մինչ նա հեռացել էր, նրա աշխատանքը տրվել է ուրիշին, ինչը այսօր չափազանց անօրինական պրակտիկա կլիներ:
Թիթեղյա մարդու զգեստն այնքան կոշտ էր, որ դերասանի հանգստանալու միակ միջոցը թեքված տախտակ օգտագործելն էր: Սա սովորական էր այն ժամանակաշրջանում դերասանների համար, որոնց կարում էին այնպիսի զգեստներ, որ թեքվելը տարբերակ չէր: Բայց, պարզապես պատկերացրեք, որ դուք կլինեք կոշտ հագուստի մեջ և նույնիսկ չեք կարող նստել ձեր ընդմիջումներին:
Վախկոտ առյուծ
Վախկոտ առյուծի զգեստը, որը պատրաստված էր իսկական առյուծի կաշվից, վտանգավոր շոգ էր, և ներսում գտնվող դերասանը իսկապես գերտաքանում էր: Բացի այդ, այն կշռել է մեկ տոննա: Պարզապես պատկերացրեք դա ստուդիայի թեժ լույսերի տակ։
“Օզի կախարդի” նկարահանման հրապարակն այնքան շոգ էր, քանի որ նկարահանման համար անհրաժեշտ վառ լույսերը տեխնիկապես գունավոր էին, որ անձնակազմից շատերը, ըստ տեղեկությունների, ուշագնաց էին լինում դրանց տակ, և հաճախակի ընդմիջումներ էին անհրաժեշտ նկարահանման հրապարակում գտնվող մարդկանց մեծ մասին:
Չար կախարդ
Մարգարեթ Հեմիլթոնը խաղում էր Չար կախարդի դերը և ծանր այրվեց (և նրա կասկադյորը վիրավորվեց նաև մեկ այլ վթարի ժամանակ), երբ թակարդի դուռը չկարողացավ հեռացնել նրան այն տեսարանից, որտեղ կենդանի պիրոտեխնիկական սարքը պատում էր նրան կայծերի և ծխի մշուշով:
Նա 2 ամսով դուրս էր եկել աշխատանքից՝ ապաքինվելով իր վնասվածքներից, որոնք այն ժամանակ գրեթե չլսված արձակուրդ էին Հոլիվուդի արագընթաց և դաժան աշխարհի համար:
Դորոթի
Ջուդի Գարլենդին տրվել է ադրենալինի մշտական հոսք՝ նրան հանգստացնելու համար, իսկ հետո Սեկոնալին՝ օգնելու նրան քնել գիշերը, և այդ ընթացքում նա խստորեն վերահսկվում էր, որ որևէ քաշ չհավաքի: Գարլանդը սննդակարգով ուտում էր միայն սուրճ և հավի ապուր, ինչպես նաև ծխախոտ՝ ախորժակը զսպելու համար: Գարլանդին անխնա կորսետավորել էին, որպեսզի ավելի մանկան տեսք տա իր տարազով:
Նկարահանումների ժամանակ Գարլենդը ընդամենը 16 տարեկան էր, բայց նախկինում սովոր էր նման վերաբերմունքի. մայրը հաճախ էր այդպիսի դեղահաբեր տալիս իր դստերը՝ ուրիշ նկարահանումների համար:
Խրտվիլակ և մյուսներ
Եվ եթե թմրանյութերը, անորեքսիան, կրակը, ջերմությունը և թունավոր դիմահարդարումը բավարար չէին ձեզ տպավորելու համար, ապա մտածեք սա. կակաչի տեսարանի ձյունը մաքուր ասբեստի քրիզոտիլի մանրաթելեր էր: Խրտվիլակի զգեստը նույնպես պատրաստված էր քաղցկեղածին նյութից, ինչպես և չար կախարդի ավելը:
Չնայած այն հանգամանքին, որ ասբեստի օգտագործման վերաբերյալ առողջական մտահոգությունները բարձրացվել էին դեռևս 1890-ական թվականներին, այն սահմանափակված չէր ընդհանուր օգտագործման համար մինչև 1970-ականները: Մենք իսկապես չէինք պատկերացնում, որ այս խորհրդանշական ֆիլմը դերասանների համար մահացու թակարդ էր:
Իմ կարծիքով հրաշքը կարող է լինել այն, երբ ինչ-որ բանի նույնիսկ հույսը չունես և դա շատ անհավատալի է, բայց հանկարծ կատարվում է: Օրինակ՝ երբ մեկը շատ ծանր հիվանդ է լինում և առողջանալու հնարավորությունները քիչ են, բայց մեկ է առողջանում է, կամ, երբ կորցնում ես քեզ շատ թանկ իր և հուսահատվելուց հետո վերջապես գտնում ես: Այսպես կարելի է շատ օրինակներ թվարկել: Այդպիսի “փոքր հրաշքների” շնորհիվ մարդը սկսում է հավատալ, որ անհնարին բան չկա և միշտ հույս ունի, որ ամեն ինչ վերջի վերջո լավ կլինի: Լինում են մարդիկ, որոնք շուտ են հանձնվում, և կան, որ պայքարում են իրենց լավի համար: Փոքր ժամանակ բոլոր երեխաները հավատում են հրաշքների, իսկ մեծանալով այդ հավատքը աստիճանաբար կորչում է՝ իսկական կյանքը ապերլուց հետո: Այն մարդիկ, որոնք դեռ ունեն հավատ՝ հավատ հենց իրենց մեջ, շատ բաների են հասնում: Հավատալով քո մեջ դու կարող ես ինչին ցանկանում ես հասնել: Հավատը շատ մարդկանց կյանք է փրկել: Երբ չես հավատում քո մեջ և ուզածներիդ չես հասնում կյանքի իմաստը կարծես թե կորչում է: Ինձ թվում է հենց հավատն է իրական հրաշքը:
Ֆիլմերը երկար ճանապարհ են անցել՝ պարզապես կողմնակի ցուցադրական տեսարժան վայրերից վերածվելով համաշխարհային զվարճանքի արդյունաբերության: Յուրաքանչյուր ֆիլմ որոշակի ազդեցություն է թողնում իր դիտողների վրա, թեև շատ քիչ ֆիլմեր կան, որոնք կարող են պնդել, որ մշակութային առումով նշանակալի ազդեցություն են ունեցել հասարակության վրա: Ահա այդպիսի ֆիլմերի մի քանի օրինակ։
Սև ձուկ (2013)
Սև ձուկը ցույց է տալիս այն դաժանությունը, որը տեղի է ունենում SeaWorld-ի նման զվարճանքների պուրակներում: Թիլիկումը՝ ֆիլմի կենտրոնական կետը, սպանել է երեք մարդու, սակայն այս ֆիլմը մեզ ցույց է տալիս, որ մարդիկ, ոչ թե կետերը, մեղավոր են այս խելացի կենդանիներին գերության մեջ պահելու համար: Blackfish-ի թողարկման տարում SeaWorld-ի ժողովրդականությունը կտրուկ ընկավ: Նրանց իմիջն այնքան է վնասվել, որ 2014 թվականին նրանց բաժնետոմսերը 50%-ով ընկել են։ Անսասան ֆիլմի և դրա ազդեցության վրա, թե ինչպես ենք մենք ապրում կենդանիների և զվարճանքի մասին, SeaWorld-ը 2016-ին հայտարարեց, որ գերության մեջ գտնվող կետերի ներկայիս սերունդը կլինի նրանց վերջինը:
Ֆիլադելֆիա (1993)
Վերջին տարիներին շատ անհավանական ֆիլմեր և հեռուստատեսային թողարկումներ են եղել, որոնք զգայուն և հուզիչ կերպով ներկայացրել են 80-ականների ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի համաճարակը: Այնուամենայնիվ, երբ 1993-ին Ֆիլադելֆիան ազատ արձակվեց, դեռևս զանգվածային նախապաշարմունքներ կային լրատվամիջոցներում և խուճապ ամբողջ հասարակության մեջ: Ֆիլմը գլոբալ թիթեռի էֆեկտ ուներ և նշանավորեց փոփոխությունը դեպի համաճարակի ավելի կարեկից հայացք: Թերևս տեսնելը, որ Թոմ Հենքսը` համաշխարհային պաշտամունքի հեղինակը, մարմնավորում է մարդասպան հիվանդությամբ տառապող մեկին, նշանակում է, որ մարդիկ կարողացել են մարդկայնացնել զոհերին այնպես, ինչպես որ լրատվամիջոցները հաճախ չեն կարողանում անել:
Բեմբի (1942)
Երբ այն թողարկվեց, Բեմբին ամենահավակնոտ Disney-ի անիմացիան էր մինչ այժմ: Խաղում կար երկու անիմացիոն ոճ: Բայց, իհարկե, միայն անիմացիոն ոճը չէ, որ աղմուկ բարձրացրեց: Այդ տեսարանի արդյունքում, որտեղ Բեմբին դաժանաբար կորցնում է մորը որսորդի ատրճանակից։ Որսորդներն այնքան հուզվեցին այս մուլտֆիլմից, որ շուտով հրաժարվեցին իրենց հոբբից՝ 50%-ով նվազեցնելով որսորդների թիվը։ Այս, այսպես կոչված, «Բամբիի էֆեկտը» նշանակում էր, որ նա շուտով դարձավ կենդանիների իրավունքների պաշտպանության ազգային խորհրդանիշ՝ փոխելով որսորդական արդյունաբերության ընթացքը և դրան մասնակցողներին:
Նանե Խաչատրյան 