«Պլինիոս Ավագ. հանրագիտակ գիտնականը»
Պլինիոս Ավագ (Gaius Plinius Secundus) (մ.թ.ա. 23–79), հռոմեական պետական գործիչ, հանրագիտակ գիտնական և պատմաբան: Ծնվել է Իտալիայի հյուսիսում գտնվող Նոր Կոմ քաղաքում։ Նա վաղ է տեղափոխվել Հռոմ: Այստեղ Պլինիոսը ակտիվորեն մասնակցել է հասարակական կյանքին որպես իրավաբան, այնուհետև ծառայել է բանակում Իսպանիայում, Գերմանիայում և Գալիայում: Կայսր Վեսպասեանի օրոք, որի հետ Պլինիոսը վաղեմի բարեկամություն ուներ, նա եղել է Նարբոնյան Գալիայի և իսպանական Թարաքոնի նահանգապետը։ Նրա մահվան պահին նա հրամանատարն էր Հռոմեական նավատորմի, որը կանգնած էր Միսենայի նավահանգստում: Պլինիոսը մահացավ թունավոր գազերով խեղդվելուց, երբ, լսելով Վեզուվիոս հրաբուխի ժայթքման լուրը, իջավ ափ, որպեսզի հանգստացնի տեղացի բնակիչներին և տեսնի ժայթքումը մոտիկից:
Պլինիոս կրտսերը նկարագրում է իր հորեղբոր անխոնջ աշխատասիրությունը։ Նրա պատմելով Պլինիոս Ավագը քնում էր շատ քիչ և տանել չէր կարող պարապությունը: Պլինիոս Ավագը թողեց 160 խիտ գրված մագաղաթ: Նրա հրատարակած ստեղծագործություններից պահպանվել է միայն «Բնության պատմությունը» (Historia naturalis) 37 գրքերի ձևով։ «Բնական պատմության» մեջ Պլինիոսը հրապարակել է տեղեկատվություններ, որոնք նա փոխառել է այլ հեղինակների կողմից, ինչպես նաև հավաքվել է անձամբ գործուղումների և դիտարկումների արդյունքում:
Ստեղծագործությունն ընդգրկում է աստղագիտությունը, ֆիզիկան, աշխարհագրությունը, ազգագրությունը, մարդաբանությունը, ֆիզիոլոգիան, կենդանաբանությունը, բուսաբանությունը, գյուղատնտեսությունը, հանքարդյունաբերությունը, բժշկությունն ու դեղագիտությունը, ինչպես նաև արհեստների և արվեստների պատմությունը: Բացի այդ, հատորները պարունակում են արժեքավոր պատմական տեղեկություններ։ Պլիոսը այս գործի մեջ ոչ մի բացահայտում չի կատարել, այնուամենայնիվ, «Բնության պատմությունը» հնագույն գիտության բարձրագույն նվաճումներից էր Արիստոտելի և նրա դպրոցի ժամանակներից ի վեր:
Նանե Խաչատրյան 