Զապել Եսայանը ծնվել է 1878 թվականի փետրվարի 4-ին Կ․ Պոլսի Սկյուտար թաղամասում։

Լինելով առաջադեմ հայացքների կրող՝  նա  ոչ միայն  կարողանում է կրթություն ստանալ, այլև հասնում է արտերկիր և ուսումը շարունակում Փարիզի Սորբոնի համալսարանում, որտեղ և հանդիպում ու ամուսնանում է Տիգրան Եսայանի հետ։  Սակայն ընտանիքին վիճակված էր երկար տարիներ ապրել միմյանցից առանձին՝ ամուսինը և դուստրը՝ Սոֆին, Ֆրանսիայիում, իսկ Զապելը և նրանց որդին՝ Հրանտը, վերադառնում են Կոստանդնուպոլիս՝ 1908թ.-ի Երիտթուրքական հեղափոխությունից անմիջապես հետո։

Զաբել Եսայանը կանանց իրավունքների համար պայքարող առաջամարտիկ էր, որը մարտահրավեր էր նետում հասարակական նորմերին իր գրվածքների և գործողությունների միջոցով: Իր գրական ստեղծագործություններում նա պատկերել է ուժեղ կին կերպարների, որոնք հակասում են ավանդական դերերին՝ ոգեշնչելով կանանց ինքնահաստատվել: Նա նաև մասնակցել է ֆեմինիստական շարժումներին՝ պաշտպանելով կանանց կրթությունը և աջակցելով նրանց սոցիալական կարգավիճակը բարելավելու ջանքերին:

1909-ին Կիլիկիայում հայերի կոտորածից հետո Զաբել Եսայանն ականատես է լինում հարազատների ողբերգությանը և իր տպավորությունները փաստում «Ավերակներու մեջ» գրքում։

Հայոց ցեղասպանության ժամանակ նա օգնություն է կազմակերպել Մերձավոր Արևելքում խնդրողների և որբերի համար՝ իր բողոքն արտահայտելով «Վերջին գավաթը» և «Հոգիս ասորյալ» վեպերում։

Եսայանը տարբեր լեզուներով հրատարակել է ցեղասպանության մասին բազմաթիվ հոդվածներ և աշխատություններ և ակտիվորեն մասնակցել Փարիզի օգնության և լրագրության աշխատանքներին։

Հետաքրքիր դեպք

Զապել Եսայանին հաջողվել է խույս տալ Հայոց ցեղասպանությունից։ 1915 թվականի ապրիլի 24-ին, հյուրանոցից դուրս գալով, նա անսպասելիորեն հանդիպում է երկու զինված թուրքի, որոնք հարցնում են․

-Զապել Եսայանը դո՞ւ ես։

-Չէ, Զապելը ներսում է,-հանգիստ ասում է կինը և անշտապ հեռանում։

Թաքնվում է հիվանդանոցում՝ ներկայանալով որպես թրքուհի, այնուհետև, անձնագիր հայթայթելով, հույն ժանեկագործուհու անվան տակ հասնում է Ադրիանապոլիս, անցնում Բուլղարիայի, Ռումինիայի սահմանը և հասնում Թիֆլիս։ Այստեղ հանդիպում է Հովհաննես Թումանյանի հետ, որը ջերմորեն ընդունում է նրան և տեղավորում իր տանը։

Նրան հաջողվում է խույս տալ, քանի որ Զապելը շատ լավ էր հասկանում, թե ինչ է կատարվում այդ օրերին Թուրքիայում։ Դեռ 1909 թ․ նա մեկնել էր Ադանա, ականատես եղել բազմաթիվ ոճրագործությունների և դրանք վավերագրել իր «Ավերակներու մեջ» գրքում։

Միտք.

“Կինը աշխարհ չէ եկած մինակ հաճելի ըլլալու համար։ Կինը եկած է իր խելքը, մտային, բարոյական եւ ֆիզիքական յատկութիւնները զարգացնելու համար։ Ինքզինքնին յարգող բոլոր կիներուն իտէալը միայն հաճելի ըլլալը պէտք չէ ըլլայ, այլ երկրիս վրայ գործօն բարերար տարր մը դառնալը։“

2019 թ
Գիտնականները բացահայտել են սև խոռոչի առաջին պատկերը, որն արվել է «Event Horizon» աստղադիտակի կողմից:

1970 թ
«Ապոլոն 13»-ը 1970 թվականին բախվեց ճգնաժամի, երբ պայթեց թթվածնի բաքը՝ վտանգելով անձնակազմի անվտանգությունը: Նրանք կարողացան ապահով վերադառնալ Երկիր։

1961 թ
1961-ին տեղի ունեցավ Ադոլֆ Էյխմանի դատավարությունը։ Նախկին նացիստը եղել է Հոլոքոստի գլխավոր կազմակերպիչներից մեկը։ Ռազմական հանցագործությունների համար կախաղան է բարձրացվել 1962թ.։

1814 թ
Նապոլեոնը ստորագրում է գահից հրաժարվելը Ֆոնտենբլոյում, 1814 թվականին:

Բնակչության աճը շատ մեծ ազդեցություն կարող է թողնել էկոլոգիական խնդիրների վրա:
Մենք դասարանում հերթականությամբ առանձնացրեցինք 10 խնդիրներ, որոնք կսրանան բնակչության աճից, դրանք են՝

1. Խմելու ջուր
2. Սնունդ
3. Օդի աղտոտում
4. Ռեսուրս
5. Կլիմա
6. Հողի որակ
7. Աղտոտում
8. Անտառներ
9. Կենսաբազմազանություն
10. Աղետներ

Սակայն ես կարծում եմ, որ ճիշտ հերթականությունը այսպես է՝

1. Խմելու ջուր
2. Սնունդ
3. Ռեսուրս
4. Օդի աղտոտում
5. Անտառներ
6. Կլիմա
7. Աղտոտում
8. Հողի որակ
9. Կենսաբազմազանություն
10. Աղետներ

Խմելու ջուր

Քանի որ ավելի շատ մարդիկ են բնակվում տարածքներում, ջրի ընդհանուր պահանջարկը մեծանում է: Սա ներառում է ոչ միայն խմելու ջուր, այլև սանիտարական, հիգիենայի և կենցաղային ամենօրյա կարիքների համար նախատեսված ջուր: Արդյունքում ջրամատակարարումը կարող է լարված լինել, հատկապես քաղցրահամ ջրի սահմանափակ ռեսուրսներով շրջաններում:

Սնունդ

Աճող մարդկային պոպուլյացիան պահանջում է սննդի արտադրության ավելացում: Ֆերմերները փորձում են բավարարել այդ պահանջարկը ինտենսիվ հողագործությամբ՝ օգտագործելով պարարտանյութեր և թունաքիմիկատներ, որոնք ազդում են շրջակա միջավայրի վրա:

Ռեսուրս

Մարդկային բնակչության աճը մեծացնում է շրջակա միջավայրից ռեսուրսների արդյունահանումը: Այս ռեսուրսները ներառում են հանածո վառելիքներ (նավթ, գազ և ածուխ), հանքանյութեր, ծառեր, ջուր և վայրի բնություն, հատկապես օվկիանոսներում:

Օդի աղտոտում

Բնակչության մակարդակի աճը հանգեցնում է ռեսուրսների սպառման ավելացմանը, ինչը հանգեցնում է ջերմոցային գազերի ավելի մեծ արտանետումների: Սա նպաստում է կլիմայի փոփոխությանը և կարող է կործանարար ազդեցություն ունենալ շրջակա միջավայրի վրա:

Անտառներ

Բնակչության աճը հանգեցնում է անտառահատումների և շրջակա միջավայրի դեգրադացիայի աճին, քանի որ ավելի շատ հող և ռեսուրսներ են սպառվում գյուղատնտեսության, քաղաքաշինության և արդյունաբերության կարիքների համար:

Կլիմա

Աշխարհի բնակչության աճի հետ մեկտեղ ավելանում է նաև սննդի պահանջարկը: Այս պահանջարկը բավարարելու համար գյուղատնտեսության զարգացումը լայնածավալ անտառահատումների պատճառ է դարձել: Փոքրացող անտառները չեն կարողանում հակազդել ածխածնի արտանետումների աճի հետևանքներին, ինչը հանգեցնում է ջերմաստիճանի բարձրացման:

Աղտոտում

Քանի որ ավելի շատ մարդիկ սպառում են ռեսուրսները, նրանք ստեղծում են թափոններ և աղտոտվածություն, որը կարող է քայքայել շրջակա միջավայրը:

Հողի որակ

Բնակչության ընդլայնման հետևանքներից է պարենային պահանջարկի աճը, որը ճնշում է հողի, ջրի և էներգիայի վրա: Դա հանգեցնում է ավելի շատ քիմիական պարարտանյութերի և թունաքիմիկատների օգտագործման, ինչը, ի վերջո, հանգեցնում է հողի քայքայման:

Կենսաբազմազանություն

Կենսաբազմազանությունը կամ մեր մոլորակի բոլոր կենդանի արարածների բազմազանությունը վերջին տարիներին տագնապալի տեմպերով նվազում է, հիմնականում մարդկային գործունեության պատճառով, ինչպիսիք են հողօգտագործման փոփոխությունները, աղտոտումը և կլիմայի փոփոխությունը:

Աղետներ

Բնակչության աճը կարող է անուղղակիորեն աղետներ առաջացնել՝ նպաստելով շրջակա միջավայրի դեգրադացմանը, ինչպիսիք են անտառահատումները, հողի էրոզիան և կլիմայի փոփոխությունը, ինչը կարող է հանգեցնել բնական աղետների, ինչպիսիք են ջրհեղեղները, սողանքները և ավելի ծանր եղանակային իրադարձությունները:

Գետի հոսանքի ուղղությամբ շոգենավն անցավ 80կմ և անմիջապես վերադարձավ՝ անմողջ ուղեվորության վրա ծախսելով 9 ժամ: Նավակի սեփական արագությունը 18կմ/ժ է:

Գետի հոսանքի արագությունը — x

(18+x)5 = (18-x)4

90+5x = 72+4x

5x+4x = 90-72

9x = 18

x = 2

Խաչքարերը բարդ քարե սյուներ են, որոնք հայտնաբերված են Հայաստանում և աշխարհի հայ համայնքներում, ծառայում են որպես պաշտամունքի և հիշատակի կենտրոններ՝ երկրային և աստվածային տիրույթների միջև: Մինչև 1,5 մետր բարձրությամբ յուրաքանչյուր խաչքար իր կենտրոնում ունենում է մանրակրկիտ մշակված խաչ, որի կողքին կարելի է նկատել հավերժության արև կամ անիվ՝ ուղեկցվող վեգետատիվ-երկրաչափական մոտիվներով, սրբերի և կենդանիների փորագրություններով։

Այն պխատրաստված է տեղական ծագման քարից և ավանդական գործիքների միջոցով, ինչպիսիք են սայրը, ձողը և մուրճը: Խաչքարերը ենթարկվում են փորագրման, հարթեցման և ներկման տքնաջան գործընթացի: Այս մանրակրկիտ վարպետությունը թաթախված է ավանդույթներով և ավարտվում է հանդիսավոր կրոնական արարողությամբ, որտեղ խաչքարը օծվում և օրհնվում է, որը, ենթադրվում է, իր մեջ ներծծում է աստվածային զորություններ:

Պաշտպանության, հաղթանակի և հարատևության օրհնություններով օժտված յուրաքանչյուր խաչքար յուրահատուկ հոգևոր նշանակություն ունի։ Ավելի քան 50,000 տարատեսակներով, որոնցից յուրաքանչյուրը կրում է անհատական նախշեր և ընտանեկան ավանդույթներ, խաչքարերը թանկարժեք ժառանգներ են, որոնք փոխանցվել են սերնդեսերունդ կամ ուսուցանվել վարպետից աշակերտ: Այս ավանդույթը նշում է և՛ ժառանգությունը, և՛ նորարարությունը՝ պահպանելով հնագույն տեխնիկան՝ միաժամանակ ընդգրկելով տարածաշրջանային բազմազանությունն ու գեղարվեստական արտահայտությունը:

Աղբյուր

Հայկական ոսկերչությունն իր հնագույն արմատներով և զարգացող արհեստագործությամբ վկայում է ազգի հարուստ ժառանգության և ավանդույթներին անսասան նվիրվածության մասին: Հին ժամանակներից ի վեր և՛ տղամարդիկ, և՛ կանայք իրենց զարդարում էին նրբագեղ զարդերով, ոչ միայն որպես աքսեսուարներ, այլ որպես մշակութային ինքնության և հոգևոր նշանակության հզոր խորհրդանիշներ: Յուրաքանչյուր զարդ, որը պատրաստված է մետաղներից և զարդարված թանկարժեք քարերով, իր հետ կրում է ավանդույթների և սիմվոլիզմի ժառանգություն, որը փոխանցվել է սերնդեսերունդ որպես նվիրական ժառանգություն:

Հետաքրքիր է, որ այս զարդանախշերը հայ հասարակության մեջ ծառայում էին բազմաբնույթ դերեր՝ արտացոլելով սոցիալական կարգավիճակը, գենդերային դերերը և ծիսական նշանակությունը: Օրինակ՝ տղամարդկանց մոտ արծաթե և ոսկե գոտիները նշանակում էին համապատասխանաբար առնականություն և բարգավաճում: Զմրուխտներով, փիրուզով, մարգարիտներով և խորհրդանշական նռան քարերով զարդերը հայկական ավանդական հագուստի անբաժանելի մասն էին, որը հայտնի է որպես «Տարազ», որը հաճախ փոխանակվում էր որպես հարսանեկան նվեր՝ խորհրդանշելով ընտանեկան կապերն ու բարգավաճումը:

Հայկական ոսկերչության մեջ ներկառուցված սիմվոլիկան նույնքան գրավիչ է, որի յուրաքանչյուր մոտիվն ու զարդը խորը մշակութային իմաստներ են կրում: Օրինակ, նուռը, որը հայ դիցաբանության մեջ ամենուրեք պտղաբերության և առատության խորհրդանիշն է, զարդարում է ժամանակակից բազմաթիվ նմուշներ՝ նշելով անհատականությունն ու ժառանգությունը: Նմանապես, հավերժական մոտիվը, որը համատարած է հնագույն խաչքարերում և ժամանակակից զարդերում, մարմնավորում է հայ ժողովրդի հավերժական ոգին` խորհրդանշելով նրա մնայուն ինքնությունն ու ժառանգությունը:

Ըստ էության, հայկական զարդերը զուտ զարդարանքից ավելի են՝ ծառայելով որպես անցյալի հետ շոշափելի կապ և մշակութային հպարտության վառ արտահայտություն: Իր բարդ ձևավորումների և հավերժական սիմվոլիզմի միջոցով այն շարունակում է գերել սրտերն ու մտքերը՝ պահպանելով հայկական ժառանգության էությունը գալիք սերունդների համար:

Աղբյուր

Հիերոգլիֆները գրային համակարգ է, որը հայտնագործվել է Եգիպտոսում մոտ 5000 տարի առաջ: Այն գրի երկրորդ ամենահին ձևն է, որը ծագել է սեպագիր գրառումից մի քանի հարյուր տարի անց: Այնչճ օգտագործում է սեպաձև գրանշաններ և մշակվել է Միջագետքի շումարացիների կողմից։ Ենթադրվում էր, որ եգիպտացիները գրելու գաղափարը ստացել են շումարացիներից, սակայն նրանց համակարգը այժմ ընդհանուր առմամբ համարվում է անկախ, թեև դրա ծագման մանրամասները մնում են առեղծվածային:

Հիերոգլիֆներն ունենում են նկարների ձև, որոնցից յուրաքանչյուրը ներկայացնում է մի ամբողջ բառ, վանկ կամ հնչյուն (ձայնային միավորներ, որոնցից կառուցված է խոսակցական լեզուն)։ Հին եգիպտացիներն այդ գրերը անվանում էին «աստվածների խոսքեր»։ Հույները թարգմանում էին որպես «սրբազան փորագրություններ», ինչից ծագում է «հիերոգլիֆներ» բառը։ Խստորեն, բառը վերաբերում է միայն հին եգիպտական հուշարձանների գրությանը: Եգիպտական հիերոգլիֆները գրված են տողերով և սյունակներով: Դրանք կարդում են վերևից ներքև, կամ ձախից աջ, կամ աջից ձախ՝ մարդկանց և կենդանիների կերպարների գլուխները ուղղված են դեպի տողի սկիզբը: Թեև հիերոգլիֆներն այլևս չեն օգտագործվում, Հին Եգիպտոսի որոշ նշաններ ապրում են ժամանակակից այբուբեններով։ Օրինակ, M տառը ստանում է նույն ձևը, ինչ հիերոգլիֆային ջրային ալիքի նշանը:

Writing Choose one quote either from page 100 , ex 8a, or find one you like and comment on it.
Listening Vox pops Competitive sports
Grammar, Review slide106, ex-es 1a, 2a, 3a, 5a


8a. Work with a partner. Which quote do you agree with most? Give your reasons.

Grammar review


1a. Choose the correct options to complete the text.

Were developed
based
became
packed
were redesigned
was caused
export

2a. Complete the text using a/an, the or — (no article).

—
an
the
the
a
a
the
—

3a. Choose the correct verb to complete each phrase.

a. get an idea
b. make a profit
c. Become an investor
d. Get funding
e. give a guarantee
f. find yourself short of cash


5a. Cross out the word or phrase that doesn’t go with the verb in the first column.

a feeling that
something seriously
nothing to do with someone
notice of