Էպոս
Ազգային էպոսը նկարագրում է տվյալ ազգի կամ էթնոսի ծագումը, զարգացումը և պատմությունը: Այն նաև օգնում է փոխանցել ազգի ինքնորոշման կամ ինքնաճանաչման դրվագները և բազմաթիվ ազգային խորհրդանիշների առաջացման պատմությունը:
Հայկական էպոս
«Սասնա ծռեր»—ի պատմություն
Հայկական մշակույթում «Սասնա ծռեր» ազգային էպոսն առանձնահատուկ տեղ է գրավում: Այն ծնունդ է առել Հայկական լեռնաշխարհի ամենագողտրիկ անկյուններից մեկում՝ Սասունում: Սասունը պատմական Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգի տասներորդ գավառն է, որը տարածվում է Հայկական Տավրոս լեռների վրա: Սասունցիներն աչքի են ընկել միայն իրենց տեսակին հատուկ համառությամբ, հայրենիք ու հող պաշտելով և մի փոքր էլ «ծուռ» լինելով:
Հայոց ազգային էպոսը փոխանցվել է բանասացների և վիպասացների միջոցով՝ տարբեր պատումների ձևով: Հայկական ազգային էպոսը պարունակում է տարբեր դարաշրջանների պատմություն` մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի պատմական լեգենդներից և առասպելներից: 2-րդ հազարամյակի սկզբի պատմություններից առաջ: «Սասունցի Դավիթը» արտացոլում է հայ ժողովրդի (և հայ ազնվականության) պայքարը Արաբական խալիֆայության դեմ:
Էպոսում գործում են վիպական հերոսների չորս հիմնական սերունդ, որոնք միմյանց հետ կապված են ազգակցական կապերով: «Սասնա ծռերը» բաղկացած է վիպական 4 մասից կամ ճյուղից, որոնցից յուրաքանչյուրը կոչվում է հերոսների մեկ սերնդի անունով՝ «Սանասար և Բաղդասար», «Մեծ Մհեր», «Սասունցի Դավիթ» և «Փոքր Մհեր»:
Սանասարն ու Բաղդասարն
«Սանասար և Բաղդասար» ճյուղը պատմում է առաջին սերնդի մասին: Հայոց Գագիկ թագավորը հարկատու է Բաղդադի կռապաշտ խալիֆին։ Վերջինս, լսած լինելով Գագիկի դստեր՝ Ծովինարի գեղեցկության մասին, ուզում է նրան կնության վերցնել, սակայն մերժում է ստանում։ Վիրավորված խալիֆն ավերում է Հայոց աշխարհը։ Ծովինարը որոշում է հոժարակամ դառնալ խալիֆի կինը՝ երկիրը ավերումից փրկելու համար։ Լեռներում շրջելիս նա ծարավում է և Աստծուց ջուր է խնդրում։ Հանկարծակի բխած Կաթնաղբյուրից Ծովինարը մի լիքը և մի կիսատ բուռ ջուր է խմում ու հղիանում։ Հասնում է Բաղդադ։ Որոշ ժամանակ անց ծնվում են Սանասարն ու Բաղդասարը, որոնք օրեցօր մեծանում ու հզորանում են։ Խալիֆն ուզում է սպանել եղբայրներին, բայց նրանք են սպանում խալիֆին և իրենց մոր հետ փախչում են հայրենիք, հիմնում իրենց բերդը՝ Սասունը, հզորացնում ու շենացնում են այն։ Սանասարն ամուսնանում է Դեղձուն-Ծամի հետ։ Ունենում են 3 զավակ՝ Մհերը, Ձենով Օհանը և Ցռան Վերգոն։
Հունական էպոս
«Ոդիսականը»
«Ոդիսականը» երկու էպոսներից երկրորդն է, որը վերագրվում է հին հույն բանաստեղծ Հոմերին (առաջինը «Իլիականն» է) և սովորաբար համարվում է արևմտյան գրականության երկրորդ պահպանված ստեղծագործությունը։ Այն հավանաբար ստեղծվել է մ.թ.ա. 8-րդ դարի վերջին և մասամբ «Իլիական»-ի շարունակությունն է։ Այն ճանաչված է որպես բոլոր ժամանակների մեծ պատմություններից մեկը և մեծ ազդեցություն է ունեցել հետագա եվրոպական, հատկապես Վերածննդի գրականության վրա:
Էպոսը Հոմերոսի Իլիականի շարունակությունն է՝ Տրոյական պատերազմի պատմությունը։ «Ոդիսականը» հետևում է հույն առաջնորդներից մեկին՝ Ոդիսևսին, Տրոյայի անկումից հետո վերադառնալու իր թագավորություն Իթաքայում:
Ոդիսևսի ճանապարհորդությունը դեպի տուն կտևի տասը տարի և կներառի բազմաթիվ արկածներ: Դրանք ներառում են Պոլիֆեմոսի՝ ցիկլոպների (միաչք հսկա) հետ մարտում ներգրավվելը, Կալիպսոյի նիմֆայի կողմից կղզում գերի մնալը և կորցնելով իր նավը ծովի զայրացած աստված Պոսեյդոնի կողմից ուղարկված փոթորկի մեջ: Երբ նա վերջապես հասնում է տուն, տեսնում է, որ իր դժվարությունները չեն ավարտվել: Ոդիսևսի երկար բացակայության պատճառով ենթադրվում է, որ նա մահացել է, և մի խումբ հայցորդներ գրավել են նրա պալատը և մրցում են իր կնոջ՝ Պենելոպեի ձեռքի համար:
«Ոդիսական»-ի պատմությունը
Բանաստեղծությունը պարունակում է առասպելի և լեգենդի տարրեր, ինչպես նաև ուղղակի գրական գյուտ, և ընդգրկում է իր հերոսի արկածների տասը տարիները՝ Տրոյայի կործանումից մինչև նրա վերադարձը կնոջ՝ Պենելոպեի և որդի Տելեմաքոսի մոտ։ Առանձնահատուկ հետաքրքրություն է ներկայացնում կանանց դերը նկարագրված բրոնզեդարյան մշակույթում, որը ինչ-որ իմաստով ներկայացված է Ոդիսևսի պահապան աստվածության՝ մտքի աստվածուհի Աթենայի կողմից: Ոդիսևսը ինտելեկտի մարդու արքետիպն է, ով օգտագործում է ուղեղն ու պերճախոսությունը, այլ ոչ թե հնարամիտ՝ հակառակորդներին գերազանցելու և հասակակիցներին տպավորելու համար, և, հետևաբար, հիմք է ստեղծում հետագա հունական դասական մշակույթի համար:
Ոդիսևսի կերպարը
Ոդիսևսի կերպարը մարմնավորում է այն իդեալներից շատերը, որոնց ձգտում էին հին հույները՝ տղամարդկային քաջություն, հավատարմություն, բարեպաշտություն և խելացիություն: Նրա խելացիությունը խորաթափանց դիտողականության, բնազդի և փողոցային խելքի խառնուրդ է, և նա արագ, հնարամիտ ստախոս է, բայց նաև չափազանց զգույշ: Այնուամենայնիվ, նա նաև նկարագրվում է որպես շատ մարդ. նա սխալներ է թույլ տալիս, հայտնվում բարդ իրավիճակներում, կորցնում է իր ինքնատիրապետումը և հաճախ արցունքները հուզվում, և մենք նրան տեսնում ենք բազմաթիվ դերերում (որպես ամուսին, հայր և որդի, բայց նաև որպես մարզիկ: , բանակի կապիտան, նավաստի, ատաղձագործ, հեքիաթասաց, քրքրված մուրացկան, սիրեկան և այլն):
Նանե Խաչատրյան 