Համեմատել էներգակայանների տեսակները աշխարհում և Հայաստանում (ՋԷԿ, ԱԷԿ, ՀԷԿ)
Ամբողջ աշխարհում
Չնայած Երկրի շրջակա միջավայրի ծանր վիճակին, էլեկտրաէներգիայից հրաժարվելը տարբերակ չէ: Ներկայումս էլեկտրաէներգիայի արտադրության 90%-ը հիմնված է հանածո վառելիքի վրա, ինչը մտահոգություն է առաջացնում ապագա կայունության վերաբերյալ:
Էլեկտրաէներգիայի արտադրությունն ունի ներհատուկ թերություններ՝ մարդկանց և բնությանը վնաս հասցնելու տարբեր աստիճանի: Ջերմային էլեկտրակայանները մասնակցում են ավելի քան 60%, հիդրոէլեկտրակայանները՝ մոտ 20%, իսկ ատոմակայանները՝ ավելի քան 15% էլեկտրաէներգիայի համաշխարհային արտադրության մեջ։ Մնացածը, այլընտրանքային աղբյուրներից, աննշան է համաշխարհային մասշտաբով:
ՋԷԿ
Ջերմաէլեկտրակայաններն օգտագործում են էժան, բայց սպառող բնական ռեսուրսներ, ինչպիսիք են ածուխը և մազութը: Ածխի որակի դեգրադացիան ժամանակի ընթացքում հանգեցնում է արդյունավետության նվազմանը, վառելիքի սպառման բարձրացման և շրջակա միջավայրի աղտոտման արագացմանը: Այրման ընթացքում արտանետվող վնասակար նյութերը նպաստում են ջերմոցային էֆեկտին՝ ազդելով ինչպես օդի, այնպես էլ հողի որակի վրա: Այս խնդիրները լուծելու փորձերը բախվում են բարդության, էներգիայի ինտենսիվության և արդյունավետության մարտահրավերներին:
ՀԷԿ
Հիդրոէլեկտրակայանները էներգիան օգտագործում են ջրի ճնշումից՝ ամբարտակներով, որոնք կառուցված են տուրբինի արդյունավետությունը օպտիմալացնելու համար: Այնուամենայնիվ, ամբարտակների կառուցումն անդառնալիորեն փոխում է բնական լանդշաֆտները՝ հեղեղելով մեծ տարածքներ, տեղահանելով համայնքները և խաթարելով էկոհամակարգերը:
ԱԷԿ
Ատոմային էլեկտրակայանները որպես վառելիք օգտագործում են հարստացված ուրանի հանքաքարը։ Չնայած հնարավոր աղետալի հետևանքներին՝ ատոմակայանները գործում են առանց էական բնապահպանական ազդեցության: Ջերմային և հիդրոէլեկտրակայանների համեմատ՝ ատոմակայաններն ավելի քիչ վառելիք են սպառում նույն էներգիայի արտադրության համար և ավելի քիչ երկարակյաց ռադիոնուկլիդներ են արտանետում շրջակա միջավայր:
Մինչ ատոմակայաններն իրենց կյանքի ընթացքում ավելի էկոլոգիապես մաքուր են աշխատում, խնդիրը կայանում է ծախսված ռադիոակտիվ վառելիքի և թափոնների կառավարման մեջ, որոնք միլիոնավոր տարիներ շարունակ վտանգավոր են մնում: Այս խնդիրը պահանջում է բարդ լուծումներ ներկա և ապագա սերունդների համար անվտանգության անորոշ երաշխիքներով:
Հայաստանում
Հայաստանը չունի սեփական գազ ու նավթամթերք։ Էներգետիկայի բնագավառում սեփական արտադրանքը էլեկտրաէներգիան է։ Երկիրը էներգետիկ մեծ կախվածություն ունի Ռուսաստանից։ Կառավարությունը փորձում է զարգացնել արևային էներգիայի շուկան, քննարկվում են նոր ատոմակայանի, հարևան Իրանի և Վրաստանի հետ էներգետիկ առևտրի ընդլայնման հարցերը։ Ծրագրերի մի մասը դանդաղ առաջ է շարժվում։ Սակայն, էներգետիկ կախվածությունը ռուսական շուկայից չի նվազել։
ՋԷԿ
ՋԷԿ արտադրության մեջ 2020թ․-ին Երևանի ջերմաէլեկտրակայանի մասնաբաժինը 14% է։ Հրազդանի ՋԷԿ-ը Հայաստանի խոշոր ջերմաէլեկտրակայաններից մեկն է: Այն գտնվում է Հրազդան քաղաքի մոտ և զգալի դեր ունի երկրի էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ։ Հայաստանի ՋԷԿ-երը էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար ավանդաբար օգտագործում էին հանածո վառելանյութեր, ներառյալ բնական գազը:
ՀԷԿ
Էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ Որոտանի Կասկադի ՀԷԿ-ի մասնաբաժինը 2020թ․-ին կազմել է 9%։ Սևան-Հրազդան կասկադը ներառում է մի քանի հիդրոէլեկտրակայաններ, որոնք օգտագործում են Սևանա լճի և Հրազդան գետի ջրային ռեսուրսները: Սևան-Հրազդան կասկադը կարևոր նշանակություն ունի Հայաստանի հիդրոէլեկտրակայանների օգտագործման համար:
ԱԷԿ
Շահագործվող էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ Մեծամորի ԱԷԿ-ի մասնաբաժինը կազմում է մոտ 40%։ Գտնվելով Մեծամոր քաղաքի մոտ, Մեծամորի ատոմակայանը միակն է Հայաստանում և նրա դերը մեծ է, այն համարվում է հայկական էներգետիկ համակարգի կարևորագույն աղբյուրներից մեկը։
Նանե Խաչատրյան 