Խաչքարերը բարդ քարե սյուներ են, որոնք հայտնաբերված են Հայաստանում և աշխարհի հայ համայնքներում, ծառայում են որպես պաշտամունքի և հիշատակի կենտրոններ՝ երկրային և աստվածային տիրույթների միջև: Մինչև 1,5 մետր բարձրությամբ յուրաքանչյուր խաչքար իր կենտրոնում ունենում է մանրակրկիտ մշակված խաչ, որի կողքին կարելի է նկատել հավերժության արև կամ անիվ՝ ուղեկցվող վեգետատիվ-երկրաչափական մոտիվներով, սրբերի և կենդանիների փորագրություններով։

Այն պխատրաստված է տեղական ծագման քարից և ավանդական գործիքների միջոցով, ինչպիսիք են սայրը, ձողը և մուրճը: Խաչքարերը ենթարկվում են փորագրման, հարթեցման և ներկման տքնաջան գործընթացի: Այս մանրակրկիտ վարպետությունը թաթախված է ավանդույթներով և ավարտվում է հանդիսավոր կրոնական արարողությամբ, որտեղ խաչքարը օծվում և օրհնվում է, որը, ենթադրվում է, իր մեջ ներծծում է աստվածային զորություններ:

Պաշտպանության, հաղթանակի և հարատևության օրհնություններով օժտված յուրաքանչյուր խաչքար յուրահատուկ հոգևոր նշանակություն ունի։ Ավելի քան 50,000 տարատեսակներով, որոնցից յուրաքանչյուրը կրում է անհատական նախշեր և ընտանեկան ավանդույթներ, խաչքարերը թանկարժեք ժառանգներ են, որոնք փոխանցվել են սերնդեսերունդ կամ ուսուցանվել վարպետից աշակերտ: Այս ավանդույթը նշում է և՛ ժառանգությունը, և՛ նորարարությունը՝ պահպանելով հնագույն տեխնիկան՝ միաժամանակ ընդգրկելով տարածաշրջանային բազմազանությունն ու գեղարվեստական արտահայտությունը:

Աղբյուր