Տարրի շրջանառությունը; Արդյո՞ք ազդում է մարդու վրա; Ի՞նչ կլինի, եթե բացակայի կամ պակասի
Տարրի շրջանառություն
Սելենը կիսամետաղ է, որը կարող է գոյություն ունենալ երկու ձևով՝ որպես արծաթափայլ մետաղ կամ որպես կարմիր փոշի։
Սելենը հիմնականում հանդիպում է հազվագյուտ հանքանյութերում։ Դրա մեծ մասը գալիս է պղնձի մաքրման ժամանակ արտադրված անոդային ցեխից: Այս ցեխերը տաքացվում են սելենն անջատելու համար։
Սելենը հողում առաջանում է այնպիսի ապարների քայքայմամբ, որոնք պարունակում են սելեն: Օրգանական սելենը հիմնականում առաջանում է բույսերի քայքայման արդյունքում, որոնք կուտակում են սելեն:
Բույսերում սելենի կուտակումը կապված է շրջակա հողերում սելենի մակարդակի հետ:
Սելենը կա նաև ջրի մեջ։ Այն առաջանում է մթնոլորտային հանքավայրերից կամ հողի դրենաժից և ենթահողերից, որոնք հարուստ են սելենով: Շատ դեպքերում, բարձր մակարդակները պայմանավորված են գյուղատնտեսական հողատարածքներում սելեն պարունակող պարարտանյութերի օգտագործմամբ:
Կենդանիներից լինում է խոզի, տավարի, հնդկահավի, հավի մսի, ծովամթերքի և ձվի մեջ: Բույսերից լինում է ընկույզների, սերմերի, լոբու, ոլոռի, ոսպի և սոյայի մեջ:
Ազդեցությունը մարդու և կենդանիների վրա
Սելենը որոշ տեսակների, այդ թվում՝ մարդկանց համար էական տարր է։ Մեր մարմինը պարունակում է մոտ 14 միլիգրամ, իսկ մարդու մարմնի յուրաքանչյուր բջիջ պարունակում է ավելի քան մեկ միլիոն սելենի ատոմ:
Սելենը կարևոր դեր է խաղում բազմաթիվ կենսաբանական գործառույթներում, ինչպիսիք են վահանաձև գեղձի հորմոնների ձևավորումը, ԴՆԹ-ի սինթեզը, պտղաբերությունը և վերարտադրությունը: Սելենն օրգանիզմում կարող է դեր խաղալ քաղցկեղի կանխարգելման գործում: Սելենը, բացի E վիտամինից, նաև դեր ունի մկանների աշխատանքի մեջ՝ բարելավելով տոկունությունը և վերականգնումը և դանդաղեցնելով ծերացման գործընթացը:
Սելենը պաշտպանում է կենդանիներին քաղցկեղից, և այն վայրերում, որտեղ շատ սելեն կա, մարդիկ ավելի քիչ են դրանից մահանում: Շատ սելեն ունեցող վայրերում մարդիկ նաև ավելի քիչ են մահանում սրտի հիվանդություններից: Սելենը կարող է պաշտպանել երեխաներին սրտի անբավարարությունից, հատկապես այն շրջաններում, որտեղ սելենը շատ պակաս է:
Պակասի կամ բացակայության հետևանքներ
Սելենի պակասը կարող է առաջացնել մի շարք հիվանդություններ կենդանիներում, ինչպես մկանային դիստրոֆիան, էքսուդատիվ դիաթեզը և դիետիկ հեպատոզը: Որոշ կենդանիների մոտ պակասը առաջացնում է սիրտ-անոթային խնդիրներ, արյան ճնշման փոփոխություն: Այսինքն սելենի բացակայությունը կբերեր նման խնդիրներ, բայց ավելի լուրջ ազդեցությամբ: Բուսական կյանքը նույնպես կվտանգվի, քանի որ որոշ բույսեր կախված են սելենից: Դա կարող է խանգարել նաև էկոհամակարգի հավասարակշռությանը:
Նանե Խաչատրյան 