Թեմա՝ «Հայոց Մեծ եղեռնը»

• Ե՞րբ և որտե՞ղ էր կայացվել հայերին բնաջնջելու երիտթուրքերի որոշումը։ Պարզաբանե՛ք հայերի ցեղասպանության պատճառները։ Ի՞նչ դեր է խաղացել Բ․ Շաքիրի գլխավորած կազմակերպությունը հայկական ջարդերի իրագործման մեջ։

Հայերի ոչնչացման ծրագիրը երիտթուրքերի կուսակցությունը հաստատել էր 1910-1911թթ. Սալոնիկում կայացած գաղտնի խորհրդակցությունների և ժողովների ընթացքում: Այսինքն՝ հայերի հայրենազրկման և ոչնչացման ծրագիրը պետականորեն մշակվել ու նախապատրաստվել էր օսմանյան Թուրքիայի կողմից մինչև Առաջին աշխարհամարտը:

Հայերի բնաջնջումով, ըստ այդ ծրագրի, կփակվեր նաև Հայկական հարցը: Հայերի ցեղասպանություն պատճառների շարքում դեր է խաղացել նաև տնտեսական գործոնը: Հայ արդյունաբերողներն ու դրամատերերը կարողացել էին խոշոր կապիտալ կուտակել: Հայերի բնաջնջմամբ թուրքերը ազատվում էին անցանկալի մրցակիցներից ու տիրանալու նրանց ֆինանսական միջոցներին ու ունեցվածքին:

Երիտթուրքերի պարագլուխներից Բեհաէդդին Շաքիրի անմիջական ղեկավարությամբ ստեղծվաած <<Հատուկ կազմակերպություն>> մարմինը: Այստեղ հիմնականում ընդգրկվեցին բանտերից ազատված և քրեական անցյալ ունեցող հանցագործներ:

• Ներկայացրե՛ք Մեծ եղեռնի իրականացման փուլերը։ Ե՞րբ սկսվեցին համատարած կոտորածներն ու տեղահանությունը։

Հայերի ոչնչացման ծրագիրն գործադրվեց ամբողջ արևմտահայության նկատմամբ: Հայոց ցեղասպանության այդ փուլը հայտնի է Մեծ եղեռն անունով:
Երիտթուրքերն իրենց ծրագիրն իրականացրին քայլ առ քայլ: Սկզբնական ամիսներին հայերի կոտորածներ տեղի ունեցան Կովկասյան ճակատի մերձակա գոտում:

Թուրքական իշխանությունը նախ և առաջ ուզում էր վերացնել հայերի կռվելու ունակ ներուժը: Օսմանյան բանակ էր զորակոչվել ավելի քանի 300 հազար հայ: Շուտով նրանց մեկուսացնում են և խումբ առ խումբ վերացնում:

Մյուս քայլով երիտթուրքերը նպատակադրվել էին վերացնել հայության ազգային, քաղաքական և հոգևոր ղեկավար ուժերին ու գործիչներին: Առաջին ձերբակալությունները տեղի են ունենում 1914թ. հոկտեմբերին: 1915թ. ապրիլի 11 (24) և հաջորդած օրերին Կ. Պոլսում կալանավորվեց 2300-ից ավելի մարդ: Աքսորված հայ մտավորականների մեծամասնությունը դաժանորեն սպանվեց: Քչերը միայն փրկվեցին:

1915թ. ապրիլից սկսվեց նաև ցեղասպանական մեծածավալ գործողությունը. հայությունը ենթարկվեց կոտորածների, բռնի տեղահանության և աքսորի: Հարյուր հազարավոր հայերի կոտորեցին, մեծ թվով բռնի տեղահանվածներ սպանվեցին աքսորի ճանապարհին: Ողջ մնացածները հասան համակենտրոնացման ճամբարներ: Ցեղասպանությունը շարունակվեց նաև հաջորդ տարվա ընթացքում: Իրականացվում էր նաև հայերի բռնի մահմեդականացում:

Մեծ եղեռնը սկսվել է 1914թ. հոկտեմբերին և շարունակվել մինչև 1916թ. ամառը: 2,5 միլիոն հայերից 1,5 միլիոնը դարձավ Մեծ եղեռնի զոհ:

• Թվարկե՛ք Արևմտյան Հայաստանի և կայսրության այն բնակավայրերը, որտեղ կազմակերպվել են ինքնապաշտպանական մարտեր։ Նկարագրե՛ք մարտերը և վերհանե՛ք դրանց պատմական նշանակությունը։

Առաջին ինքնապաշտպանական կռիվները տեղի ունեցան Վանի նահանգում: Դրանք նաև տեղի ունեցան Շատախ գավառում, Վան քաղաքում, Տարոնում, Մուշում, Սասունում, Շապին Կարահիսարում, Սուետիա գավառում, Եդեսիայում և այլն:

Հայերը կարողացան որոշ քաղաքներում և գյուղերում զինված դիմադրություն կազմակերպել, որի արդյունքում տասնյակ հազարավոր մարդիկ փրկվեցին:

Թեմա 12՝ Ազգային շահեր
ա/ «Ազգ» հասկացության քաղաքական կողմերը
բ/ «Ազգային շահ» հասկացության քաղաքական բնութագրիչները
գ/ Ազգային շահերի դասակարգումը
Դասագիրք՝ Հասարակագիտություն-11, էջ 217-220

Առաջադրանք

1․ Փորձե՛ք բնորոշել «Ազգային շահ» հասկացությունը։

<<Ազգային շահ>> հասկացությունը ցույց է տալիս, թե ինչն է օգտակար և լավագույն որևէ երկրի (ժողովրդի) համար և՛ երկրի ներսում, և՛ մյուս պետությունների հետ ունեցած հարաբերություններում:

2․ Ի՞նչ գործոններ են ազդում ազգային շահերի ձևավորման վրա։

Ազգային շահերի ձևավորման վրա ազդում են տնտեսական, սոցիալական, ռազմական, քաղաքական և այլ գործոններ: Նաև որոշում է տվյալ ժողովրդի, երկրի ազգային պատմական փորձի բովանդակությունն ու բնույթը:

3․ Ի՞նչ խմբերի են բաժանվում ազգային շահերն ըստ իրենց նշանակության։ Ազգային ո՞ր շահերն են անվանում գլխավոր կամ հիմնական։

Ազգային շահերը տարբերվում են իրենց նշանակությամբ: Դրանք կարող են լինել՝

• կենսականորեն կարևոր (կամ գլխավոր) և երկրորդական
• երկարատև և ժամանակավոր

Գլխավոր ազգային շահերը որոշվում են կարևորագույն աշխարհաքաղաքական բնութագրիչներով՝ տվյալ պետության տեղն ու դերը միջպետական հարաբերությունների համակարգում, նրա վարկանիշները, ռազմական հզորությունը, իր ինքնիշխանությունը պաշտպանելու և դաշնակիցների անվտանգությունը երաշխավորելու կարևորությունները և այլն:

Navigate Reading Finders Kippers /slides 67-68
Navigate slide 68, ex-es 5,6

5. Match the highlighted words in the blog post to meanings 1-8.

1. things that people have left in public place by accident — lost property
2. against the law — illegal
3. give or be a good reason for something — justify
4. the facts and events that affect what happens in a particular situation — circumstances
5. a court sentence — where you will go to jail only if you commit another crime within a specified time — suspended sentence
6. by chance, not planned — accidentally
7. left and no longer wanted or needed — abandoned
8. small things that you own which are worth a lot of money — valuables

6. Complete the sentences about the couple who found the gold coins, using vocabulary from exercises 3 and 5.

1. According to the report, the coins are two hundred years old, so the owner must be dead.
2. The coins were lost or abandoned two hundred years ago and were only found accidentaly.
3. The coins may be from a bank robbery or something else illegal.
4. In these circumstances, the coins ought to be in a museum.
5. It wouldn’t matter if the coins were only claimed a small amount, but they’re very valuable.
6. The couple should get a suspended sentence instead of getting to keep the coins.