Ներկայացրե՛ք հայ մշակույթի զարգացումը տվյալ ժամանակաշրջանում հետևյալ կետերով․

• Հայկական մշակույթի զարգացման պայմանները

Մշակույթի զարգացման համար նոր ժամանակների սկզբնական փուլում հայրենիքից դուրս՝ գաղթօջախներում, առաջացել էին նպաստավոր պայմաններ: 17-րդ դարի երկրորդ կեսից հայկական մշակութային օջախները, պահպանելով հայոց ազգային ավանդույթները, միաժամանակ առավել սերտորեն էին առնչվունմ եվրոպական քաղաքակրթության նվաճումների հետ, որը բարերար ազդեցություն էր գործում հայ մշակույթի և կրթության զարգացման վրա:

Առավել մեծ ծավալ ընդունում է գրատպությունը: Գաղութահայության հայացքն ու ուշադրությունն ավելի մեծ չափով է ուղղվում դեպի հայրենի երկիր: Կարևոր դեր է ստանձնում Հայ եկեղեցին:

Նոր շրջանում Հայաստանում ոչ միայն շարունակվել են նապխորդ դարաշրջանների կրթական ավադույթները, այլև օգտագործվել են նոր հնարավորությունները: Հայասանի բուն տարածքից դուրս՝ հայկական համայնքներում ևս, աշխուժանում է կրթական գործը, որ պայմանավորված էր նաև հայկական գաղթօջախների ստվարացմամբ:

• Հայկական լուսավորականությունը

18-րդ դարի հայ գրական-հրապարակախոսական ու քաղաքական մտքի, առաջադիմական մտածողության ձևավորման և տարածման գործում կարևոր դերակատարում ունեցավ Մադրասի խմբակը:

Եվրոպայի լուսավորական շարժման ազդեցությամբ հնդկահայ գործիչները ձևավորեցին հայ լուսավորական գաղափարախոսությունը: Նրանք ժխտում էին միապետական կարգերը, իսկ իրենց հրատարակած գրքերում տեղ են գտել ժամանակի առաջադիմական շատ գաղափարներ:

• Տպագրությունը

17-րդ դարում առավել նշանավոր և արդյունավեր էր Ամստերդամում հիմնադրված տպարանը, որը լիարժեք սկսում է գործել 1664թ.-ից Ոսկան Երևանցու ջանքերի շնորհիվ: Աստվածաշնչի ամբողջական տպագրությունը խոշոր նվաճում էր: 1695թ. այնտեղ հրատարակվում է կիսագնդերի աշխարհագրական մի մեծադիր քարտեզ ՝ <<Համատարած աշխարհացոյց>>-ը:

Նույն տարում հրատարակվում է նաև Մովսես Խորենացու <<Հայոց պատմությունը>>, այնուհետև՝ Ղուկաս Վանանդեցու կազմած գիրքը չափերի ու կշռի մասին:

1677թ. Կ. Պոլսում տպարան է հիմնադրում Երեմիա Զելեպի Քեոմուրճյանը: Առաջին անգամ լույս է տեսնում Գրիգոր Նարեկացու <<Մատեան ողբերգութեան>> հռչակավոր երկը:

18-րդ դարը հայ տպագրության համար դարձավ ծաղկման շրջան: Հայերեն գրքեր էրն տպագրվում Կ. Պոլսում, Զմյուռնիայում, Հռոմում, Վենետիկում, Պետերբուրգում, Նոր Նախիջևանում, Մաղրիսում, Կալկաթայում, Էջմիածնում:

Մեծ է նաև Մխիթարյան միաբանության հրատարակչական գործունեության նշանակությունը: Հրատարակվեց Մխիթար Սեբաստացու կազմած քերականությունը:

17-18 դարերում տպագրական գործի զարգացմամբ խորանում էր տպագրիչների մասնագիտական պատրաստվածությունը:

• Առաջին հայ պարբերականը

Հնդկաստանում հաստատված հայբնակչության աշխույժ հասարակական կյանքը կազմակերպելու և ուղղորդելու անհրաժեշտությունն առաջադրեց նաև պարբերական ունենալու պահանջ: 1794-96թթ. Մարդասում լույս տեսավ հայով առաջին պարբերականը՝ <<Ազդարարը>>: Այն ուներ քաղաքական, տնտեսական և լուրերի բաժիններ, տպագրվում էին նաև բանավիճային ու պատմական բնույթի հոդվածներ:

Հայ ժողովրդին աշխարհում տեղի ունեցող խրադարձությունների մասին տեղեկություններ հաղորդելու նպատակով 1799թ. Վենետիկի Մխիթարյան միաբանությունը սկսեց հրատարակել <<Տարեգրություն>> պարբերականը:

• Պատմագիտությունը

17-18-րդ դարերիի Հայաստանում տեղի ունեցած կարևորագույն իրադարձությունների հանգամանալի շարադրանքներ են ունեցել՝ Առաքել Դավրիժեցու <<Գիրք պատմութեանց>>, Զաքարիա Քանաքեռցու <<Պատմություն>>, Եսայի Հասան-Զալալյանի <<Համառօտ պատմութիւն Աղուանից>>, Աբրահամ Երևանցու <<Պատմութիւն պատերազմաց>>, Ստեփանոս Շահումյանի <<Պատմութիւն Դավիթ բեկին>>, Միքայել Չամչյանի <<Պատմութիւն Հայոց>> և այլն:

• Գեղարվեստական գրականությունը

17-18 դդ. կարևոր նվաճումներ են արձանագրվում նաև գեղարվեստական գրականության բնագավառում: Այդ ժամանակ չափածո ստեղծագործություններով հայտնի են դառնում Պետրոս Զափանցին, Նաղաշ Հովնաթանը, Սայաթ-Նովան և ուրիշներ:

Նաղաշ Հովնաթանը ոչ միայն բանաստեղծ էր, այլև նկարիչ, երաժիշը: Սայաթ-Նովան սիրված բանաստեղծ էր ու երաժիշտ: Նա թեև ապրում էր Թիֆլիսում, սակայն ստեղծագործում էր երեք լեզուներով:

Navigate Reading Some facts about the sleep that may surprise you / slide 89
Watch the voxpop and answer the questions in written form.
Navigate Upper Intermediate slide 90 ex-es 5, 6, 7,8a

Do you find it easy to get to sleep?

Yes, it’s very easy for me to get to sleep, because I can’t sleep during the day it’s easier for me to fall asleep because of the tiredness.

What can people do to make sure they get a good night’s sleep?

Firstly it’s important to have a comfortable bed and no lights around, especially artificial lights. Also you can try getting tired during the day so falling asleep goes faster.

5. Choose the correct options to complete the sentences. Sometimes both options are possible.

1. I have to get up at 6a.m. for my new job. It’s difficult because I’m not used to getting up so early.
2. Joao has lived in Brazil all his life, so he’s used to it being hot at night.
3. I used to love/would love late nights, but now I seem to need my sleep more.
4. Don’t ring me before 9a.m., as I usually get up late at the weekend.
5. When I first started working nights, it was difficult. But now I’m used/getting used to it. It isn’t a problem anymore.
6. When I was a child, I used to/would stay up late reading with a torch under the sheets.

6. Complete the sentences using the correct form of the verbs in brackets.

1. If you aren’t used to sleeping in a hammock, it can be uncomfortable.
2. I used to wake up a lot at night, but now I’m so tired I sleep really heavily.
3. I can’t get used to going to bed when it’s still light outside.
4. Did you use to have nightmares when you were a kid?
5. I found it difficult to get used to sleeping in my new bed.
6. She found it hard when she had a baby because she was used to getting plenty of sleep.

7. Write an expression from the article in exercise 3 which has a similar (S) or an opposite (O) meaning to these ideoms.

1. get up at the crack of dawn (O) — falling asleep unintentionally during the day
2. fast asleep (O) — wide awake
3. falling asleep (S) — nodding off
4. be a light sleeper (O) — sleep like a log
5. sleep soundly all night (O) — lie in
6. have a nap (S) — have a snooze

8a. Complete the idioms.

1. Given the choice, would you prefer to have lie in or to get up at the crack of dawn.
2. How quickly do you usually nodd off at night?
3. Are you a light sleeper, or do you sleep like a log?
4. When was the last time you had a night where you didn’t sleep a wink?
5. Have your sleep habits changed? DId you use to falling asleep more quickly?
6. Have you had to get used to different amount of sleep?
7. Do you ever have a snooze during the day?

ա) 3^2x — 80 * 3^x — 81 = 0

3^2x = (3^x)2
(3^x)2 — 80 * 3^x — 81 = 0
3^x = t
t² — 80t — 81 = 0
(80t)² — 4 * (-81)
D = 6400 + 324 = 6724
√6724 = 82
t₁ = -b + √D/ 2a = 80 + 82/2 = 81
t₂ = -b — √D/ 2a = 80 — 82/2 = -1 O
3^x = 81⁴

բ) 49^x — 6 * 7^x — 7 = 0
49^x = (7^x)²
(7^x)² — 6 * 7^x — 7 = 0
7^x = t
t² — 6 * t — 7 = 0
t² — 6t — 7 = 0
D = 36 — 4*(-7) = 64
t₁ = -b + √D/ 2a = 6 + 8/2 = 7
t² = -b — √D/ 2a = 6 — 8/2 = -1 O
7^x = 7
x = 1