1. Ներկայացնել հենաշարժիչ համակարգի կառուցվածքը:

Մեր մարմնի հենարանը ողնաշարն է: Հիմնական մասը ողն է: Մարդկանց մոտ դրանք 32-34 են: Ողնաշարը բաժանվում է մասերի, որոնք ունեն ողերի որոշակի քանակ:Մկանա-կապանային համակարգով ողերին են միացվում անրակները, թիակները, բազկոսկրերը, նախադաստակի և դաստակի ոսկորները և մատների ֆալանգները: Ողնաշարի ձևը հիշացնում է լատինական “S” տառը, քանի որ ունի բնական, ֆիզիոլոգիական թեքություններ: Գոյություն ունեն կեցվածքի տարբեր տեսակներ՝ նորմալ կեցվածք, որի ժամանակ կրծքավանդակի մակերևույթը դուրս է ցցվում որովայնի մակերեսից, բավարար կեցվածք կամ կլորացված մեջք, երբ կրծքավանդակը ավելի տափակ է, իսկ որովայնը զգալիորեն ցցված է կրծքավանդակի վրա և վատ, ծուռ կեցվածքը կամ կլոր մեջք, ինչի դեպքում գլուխը առաջ է եկած, կուրծքը ներս է ընկած, կեցվածքը ծուռ է:

2. Մկանների կառուցվածքը և գործողությունները:

Մկանները՝ կպնելով ոսկրերին, բերում են նրանց շարժման:  Մասնակցում են մարմնի խոռոչների առաջացմանը: Ներառված են որոշ ներքին օրգանների բաղադրության մեջ: Մկանների միջոցով, մարմինը պահում է հավասարակշռություն, շարժվում է տարածության մեջ, իրականացվում են շմչառական,  ծամիչ, կլման շարժումները: Մկանային խրձերի, կամ հեռակա ջլի օգնությամբ, որը կոչում են գլխիկ, մկանը սկիզբ է առնում ոսկրերի վրա: Հեռակա ոսկրի ծայրով կամ դրա հեռակա ջլով, որը նաև անվանում են «պոչ»,  մկանը կպնում է ուրիշ ոսկրին: Որոշ մկաններ ունեն միջանկյալ ջլեր, գտնվող երկու փորիկների մեջտեղում: Որոշ մկանների մոտ մկանային խրձերը ունեն շրջանաձև ուղղություն, որոնք ձևավորում են շրջանաձև մկանը: Այդպիսի մկանները սովորաբար շրջապատում են մարմնի բնական անցքերը, օրինակ՝ բերանը, և կատարում են սեղմելու ֆունկցիան: Ձևավորելով մկանների համար պատյան, ֆասցիան սահմանափակում է դրանք իրարից: Պաթոլոգիայի դեպքում սահմանափակում են թարախի տարածումը, արյան տարածումը արյունահոսության ժամանակ:

3. Գրել արյան բաղադրությունը:

Արյունը հյուսվածքային հեղուկի և ավշի հետ միասին կազմում է օրգանիզմի ներքին հեղուկ միջավայրը։ Արյունն ունի կենսական նշանակություն և կատարում է կարևորագույն գործառույթներ։ Արյունը կազմված է պլազմայից և արյան բջիջներից։ Արյան բջիջները գոյանում են արյունից դուրս՝ արյունաստեղծ օրգաններում, իսկ ծերացածները և անկենսունակները քայքայվում են արյունը քայքայող օրգաններում (փայծաղ, լյարդ և այլն)։ Ողնաշարավորների արյունը վառ կարմիր է, երբ հեմոգլոբինը հարուստ է թթվածնով, և մուգ կարմիր, երբ թթվածնով հարուստ չէ։ 

Վերջին օրերին աշխարհի տարբեր լրատվամիջոցներում հրապարակվում են նյութեր մի արջի մասին, որը ապրում է Հայաստանում շատ վատ պայմաններում: Նրան արդեն 30 տարի պահում են Արմավիրի կենդանաբանական այգում, փոքր վանդակում: Նա շատ ծեր է և արդեն կուրացել է: Նրան երբեք վանդակից բաց չեն թողել և պահում են շատ վատ պայմաններում: Կարող են օրերով չկերակրել, չեն մաքրում վանդակը և դուրս չեն հանում խեղճ արջին:

Արջն ունի բժշկական օգնության և խնամքի կարիք: Նրա նման ևս 20 արջ բնակվում են Հայաստանում տարբեր մասնավոր կենդանաբանական այգիներում և ոչ ոք չի հոգում նրանց իրավունքների մասին: Կենդանիների փրկության միջազգային կազմակերպությունը աշխարհում շատ նման արջերի է օգնել և ցանկանում է օգնել Նելսոն արջուկին:

Արջուկի տերը ասում է, որ չի թողի, որ արջին տանեն, քանի որ «շատ է նրան սիրում», բայց նրա արարքները հակառակ բանի մասին են խոսում: Սա բոլոր մարդկանց է վերաբերում՝ եթե պատրաստվում եք կենդանի պահել, կապ չունի վայրի թե տնային, դուք պետք է մեծ պատասխանատվություն կրեք, քանի որ դա խաղալիք չէ, այլ կենդանի էակ:

Անհրաժեշտ են օրենքներ, որոնք կպաշտպանեն կենդանիներին մարդկանց վատ վերաբերմունքից և կպատժեն այն մարդկանց, ովքեր օգտագործում են կենդանիներին իրենց զվարճանքի համար: Իմ կարծիքով դա ճիշտ չէ վայրի կենդանուն պոկել իր բնական միջավայրից և պահել, որպես տան կենդանի: Վայրի կենդանիների տեղը բնության գրկում է, իսկ տնային կենդանիները արդեն իրենց կյանքի սկզբից սովոր են տնային պայմաններում ապրել:

Պետք է ամեն ինչ անել, որ Նելսոն արջուկը իր ծերությունը լավ պայմաններում անցկացնի:

Այսօր մենք այցելեցինք Արմավիրի կենդանաբանական այգի, որտեղ տեսանք շատ կենդանիների, որոնց պահանջվում է խնամք։ Նրանք շատ վատ վիճակում էին` կեղտոտ էին, շատ վատ ուտելիք և ջուր ունեին։

Արջը եկել է ռուսաստանից` կրկեսի հետ և հետ գնալուց արջի` հետ տանելու հետ խնդիրներ առաջացան։ Եվ այդպես նրան պետք է քնացնեին, սպանեին, կամ մեկին տային։ Եվ կենդանաբանական այգու տերը որոշեց նրան իր մոտ վերցնել և խնամել։ Այդպես արջը արդեն 30֊ից ավել տարի է ապրում այդ կենդանաբանական այգում։ Այդ արջը կույր է` ծերության պատճառով։ Նա սնվում է իրենց համար ոչ օգտակար ուտելիքով` եփած մսով, բանջարեղենով և այլն։

Նաև մենք այնտեղ տեսանք շատ այլ կենդանիների, որոնք խնամք են պահանջում։ Օրինակ` գայլ, քարայծ, արծիվ, առյուծ, սիրամարգ, ջայլամ, գառներ և այլն։

Մենք հասկանում ենք, որ տերը ուզում է օգնել կենդանիներին, բայց եթե չկան գումարային միջոցներ, իմ կարծիքով, պետք չէ այս ամենով զբաղվել և պետք է տանել նրանց լավ կենդանաբանական այգիներ, որտեղ նրանց մասին հոգ կտանեն։ Եթե մասնագիտացված կենտրոնը ցանկանում է օգնել այդ կենդանիներին, ապա պետք է թույլ տալ արջին և այլ կենդանիներին ստանալ նոր, ավելի լավ կյանք։ Ես համոզված եմ, որ լավ մասնագետները կկարողանան օգնել կենդանիներին` առանց կյանքը վտանգելու։

1. Գրել տաս հետաքրքիր փաստ մարդու կմախքի մասին։
   
   1.  Համարվում է, որ չափահաս մարդու օրգանիզմում 206 ոսկր կա, երեխայի մոտ դրանք 300-ն են: Դա բացատրվում է նրանով, որ մեծանալու ընթացքում որոշ ոսկրեր սերտաճում են՝ ավելի մեծ ոսկրեր կազմելով: Որոշ մասնագետներ, սակայն, պնդում են, որ որոշել մարդու ոսկրերի ստույգ թիվը հնարավոր չէ:

2.  Ամեն 5-րդ մարդու մոտ ողերի քանակն այլ է:

3.  Ամեն 20-րդ մարդու մոտ ավելորդ ողեր կան, ընդ որում՝ տղամարդկանց մոտ այս շեղումները հանդիպում են ավելի հաճախ, քան կանանց մոտ:

4.  Առավել հաճախ կոտրվող ոսկրն անրակն է: Նաեւ շատ հաճախ են կոտրվում ձեռքերի ոսկրերը, դաստակի ոսկրերը, ոտքերի մատների ոսկրերը:

5.  Մարդու կմախքը կազմող ոսկորների գույնը իրականում շատ հեռու է սպիտակից, այն ավելի մոտ է շագանակագույնին: Որպես ցուցանմուշ օգտագործվող ոսկորները սպիտակ գույն ունեն՝ այն ձեռք են բերում հատուկ մշակման արդյունքում։

6.   Ամենակարճ ոսկրն ականջի ոսկրիկն է, որը գտնվում է միջին ականջում եւ թմբկաթաղանթի տատանումները փոխանցում է ներքին ականջի զգայուն բջիջներին: Ոսկրիկն աշխատում է լծակի պես՝ ավելացնելով ձայնային ալիքների ճնշումը, դրա երկարությունը 2-4 մմ է:

7. Մարդու մարմնի ամենաերկար ոսկրը ազդրի ոսկրն է: Դրա երկարությունը կազմում է մարդու հասակի 27,5 տոկոսը:

8. Չափահաս մարդու ոսկրային զանգվածը կազմում է մարմնի ընդհանուր զանգվածի 15 տոկոսը։

9. Մեր կմախքի բջիջները մշտապես թարմանում են, ինչի արդյունքում ամեն 7 տարին մեկ մենք միագամայն նոր կմախք ենք ստանում, որը ոչ մի ընդհանուր բջիջ չունի այն կմախքի հետ, որը կար 8 տարի առաջ:

10. Մեր ոսկորները իրականում շատ ավելի բարդ են, քան թվում են: Գանգը, օրինակ, բաղկացած է 29 ոսկորներից, որոնց մեծ մասը միասին աճում են, երբ երեխան մեծանում է:

2. Ինչ է իրենից ներկայացնում ողնուղեղը։

Մարդու ողնուղեղից դուրս են գալիս երեսունմեկ զույգ խառը նյարդեր, որոնք կազմված են զգայական և շարժողական նյարդաթելերից: Ողնուղեղային նյարդերն ու դրանց ճյուղերն ուղղվում են դեպի մկանները, ոսկրեր, մաշկ և որոշ ներքին օրգաններ: Տեղեկատվությունն այդ օրգաններից զգայական նյարդերով հասնում է ողնուղեղի գորշ նյութին, որտեղ վերլուծվում է ստացված ազդակները և հաղորդվում շարժողական նյարդերին:

3. Գրել հետաքրքիր փաստեր ողնուղեղի մասին։

4. Գրել տաս հետաքրքիր փաստ սրտի մասին։

1. Միջին տարիքի մարդու սիրտը բաբախում է մոտավորապես րոպեյում 72 անգամ, մեկ օրվա մեջ 100 000 անգամ, 36 500 000 անգամ տարում և 2,5 միլիարդ անգամ ամբողջ կյանքում;

2. Խոհանոցի ծորակը պետք է ամբողջ ճնշումով բացված լինի 45 տարվա ընթացքում, որպեսզի կարողանա այնքան ջուր բերել, որքան որ սիրտը արյուն է ներմղում մարդու միջին տևողությամբ կյանքում:

3. Սրտի ներմղած արյան ծավալը կարող է տատանվել մեծ միջակայքում՝ 5-ից մինչև 30 լ րոպեյում:

4. Ամեն օր սիրտը այնքան էներգիա է արտադրում, որքան հերիք կանի ավտոմեքենայով 32կմ գնալու համար:  Ամբողջ կյանքում արտադրված էներգիան հավասարազոր է դեպի լուսին գնալ գալուն:

5. Քանի որ սիրտը արտադրում է իր սեփական էլեկտրական իմպուլսը, այն կարող է շարունակել բաբախել նույնիսկ այն ժամանակ, երբ այն առանձնացված է մարմնից: Այն կբաբախի այնքան, որքան կհերիքի ստացվող թթվածինը:

6. Սաղմի սրտի հաճախականությունը (պուլս) մոտավորապես կրկնակի անգամ արագ է , քան մեծահասակների մոտ՝ մոտավորապես 140 զարկ րոպեյում: Այն ժամանակ, երբ սաղմը արդեն 12 շաբաթական է, նրա սիրտը արդեն օրական ներմղում է 28լ արյուն:

7. Սիրտը արյամբ է մատակարարում գրեթե ողջ՝ մոտավորապես 75 տրիլիոն բջիջներին: Արյան մատակարարումը բացակայում է միայն աչքի եղջրաթաղանթում:

8. Միջին տևողությամբ ամբողջ կյանքում սիրտը մղում է ավելի քան 5,7 մլն լ արյուն:

9. Արյան 5% պաշար գտնվում է սրտում, 15-20% ներմղվում է դեպի ուղեղ և կենտրոնական նյարդային համակարգ, իսկ 22% արյուն ներմղվում է դեպի երիկամներ:

10. Սրտի թակոցը կատարվում է այն ժամանակ, երբ փակվում են սրտի փականները:

5. Գրել մի քանի հետաքրքիր փաստ գլխուղեղի մասին։

1. Ուղեղի մեծ մասն ակտիվ է անընդհատ, անգամ, երբ մարդ քնած է լինում:
   
2. Իրականում մարդու ուղեղն ավելի ակտիվ է հենց քնած ժամանակ:
   
3. Ուղեղի տարբեր հատվածների միջև տեղեկատվությունը սահում է 420 կմ/ժամ արագությամբ:
   
4. Ուղեղն ունի 160 930 կմ երկարությամբ տեղավորվող աքսոններ, որոնք նեյրոն նյարդային բջջի մաս են կազմում: Դրանք կարող են 4 անգամ պտտվել Երկրի շուրջը:
   
5. Ուղեղը ցավի ընկալիչներ չունի: Այն ոչինչ չի կարող զգալ: Հենց ընկալիչների բացակայությունն է թույլ տալիս բժիշկներին ուղեղի վիրահատություններ, երբ հիվանդը գտնվում է գիտակից վիճակում:

Հենաշարժիչ համակարգ, բաժինները կառուցվածքը, ոսկրերի աճը։

Լրացուցիչ աշխատանք

Պատրաստել ուսումնական նյութ։

Մեր մարմնի հենարանը ողնաշարն է: Հիմնական մասը ողն է: Մարդկանց մոտ դրանք 32-34 են: Ողնաշարը բաժանվում է մասերի, որոնք ունեն ողերի որոշակի քանակ: Պարանոցային հատվածում կա 7 ող, կրծքայինում՝ 12, գոտկայիում՝ 5, սրբանայինում` 4, պոչուկայինում` 4-5:

Կրծքային և գոտկային ողերը ունեն ելուստներ՝ երկու լայնակի և մեկ փուշելուն: Մկանա-կապանային համակարգով ողերին են միացվում անրակները, թիակները, բազկոսկրերը, նախադաստակի և դաստակի ոսկորները և մատների ֆալանգները: Գոտկային ողերը իրենց վրա են վերցնում մարմնի ամբողջ ծանրությունը և ամբողջ ողնաշարի գլխավոր հենարանն են:

Ողնաշարի ձևը հիշացնում է լատինական “S” տառը, քանի որ ունի բնական, ֆիզիոլոգիական թեքություններ: Դրանք չորսն են: Դրանք ձևավորվում են երեխայի ծննդյան պահից սկսած: Երեք կամ չորս շաբաթվանից, երբ երեխան սկսում է ինքնուրույն պահել գլուխը, ձևավորվում է պարանոցային լորդոզ: Կես տարվանը երեխան կարողանում է հստակ նստել և ձևավորվում է կրծքային կիֆոզ: Երբ երեխան սկսում է կանգնել և սովորել քայլել, իսկ դա մոտավորապես տաս կամ տասնմեկ ամիս է, ձևավորվում է գոտկային լորդոզ: Մինչև յոթ տարեկանը, վերջնական ձևավորվում են ողնաշարի բոլոր ֆիզիոլոգիական թեքությունները:

Հենց թեքություններն են սահմանում մարդու կեցվածքը: Գոյություն ունեն դրա տարբեր տեսակներ՝ նորմալ կեցվածք, որի ժամանակ կրծքավանդակի մակերևույթը դուրս է ցցվում որովայնի մակերեսից: Կա նաև բավարար կեցվածք կամ կլորացված մեջք, երբ կրծքավանդակը ավելի տափակ է, իսկ որովայնը զգալիորեն ցցված է կրծքավանդակի վրա: Կա վատ, ծուռ կեցվածքը կամ կլոր մեջք: Այս դեպքում գլուխը առաջ է եկած, կուրծքը ներս է ընկած, կեցվածքը ծուռ է: Բացի դրանից լինում են ուրիշ ախտաբանական կեցվածքներ: Սակայն սխալ կեցվածքի ձևավորումից կարելի է խուսափել:

1. Ներկայացրեք նյարդային համակարգի կառուցվածքը և ֆունկցիաները:
   Նյարդային համակարգը կարգավորում է բոլոր օրգանների և օրգան-համակարգերի աշխատանքը: Նյարդային համակարգից է պայմանավորված վարթագիծը, խոսելը, ուտելը, գիտակցելը և այլն: Նյարդերը լինում են  զգացող, շարժիչ և խառը: Զգացող նյարդերը ուղարկում են նյարդային ազդակները դեպի կենտրոնական նյարդային համակարգ: Շարժիչ նյարդերը պատասխան ազդակները հաղորդում են ծայրամասային օրգաններին: Խառը նյարդերը պարունակում են և՛ զգացող, և՛ շարժիչ նյարդաթելեր:
2. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ռեֆլեքսը:
   Ռեֆլեքսը, դա պատասխան ռեակցիան է արտաքինից ստացված գրգիռներին: Գրգիռ ստանալուց տեղեկատվությունը մաշկի ցավային ընկալիչներից հաղորդվում է ուղնուղեղ: Նույն ժամանակ ազդակը նյարդային ուղիներով հասնում է ուղեղի մեծ կիսագնդին, որից հետո մարդը զգում է ցավը և հասկանում, թե ինչ է եղել:
3. Ներկայացրեք ողնուղեղի կառուցվածքը և գործառույթը:
   Ուղնուղեղից դուրս են գալիս երեսունմեկ զույգ խառը նյարդեր: Ողնուղեղային նյարդերը ուղղվում են դեպի մկանները, ոսկրերը, մաշկ և այլն: Զգայական նյարդերով տեղեկատվությունն այդ օրգաններից հասնում է ողնուղեղի գորշ նյութին, վերլուծվում է ստացված ազդակները և հաղորդվում շարժողական նյարդերին: Իսկ շարժողական նյարդերը ապահովում են ազդակների հաղորդումը ծայրային օրգաններին և հյուսվածքներին:
4. Գրել տեսողական վերլուծիչի մասին կամ ներկայացրեք աչքի կառուցվածքը:
   Աչքի բիբը կառավարում է լույսի քանակությունը, որը թափանցում է աչքի մեջ: Բիբը կարող է փոխել իր չափը, փոխելով թափանցող լույսի քանակը: Տեսողական նյարդը գնտվում է աչքի հետևում և ապահովում է տեսած պատկերի հաղորդումը: Ցանցաթաղանթը պատված է միլիոնավոր մանրաթելերով, որոնք իրար միանալից կազմում են տեսողական նյարդ: Երբ լույսը ընկնում է ցանցաթաղանթի վրա, ուղարկվում է ազդակ դեպի ուղեղ: Ծիածանաթաղանթը աչքի ծիածանի մասն է և այն առանձնացնում է աչքի դեմի և հետևի թաղանթները: Ծիածանաթաղանթի օգնությամբ կառավարվում է թափանցող լույսի քանակը: Եղջերաթաղանթի կենտրոնացնում է լույսը և իր փոխանցումը ցանցաթաղանթին: Ապակենման մարմինը, որում լցված է աչքի կենտրոնական մասը, հիմնականում կազմված է ջրից և օգնում է պահպանել աչքի կլորավուն ձևը: Ոսպնյակի ֆունկցիան է կենտրոնացնել լույսը ցանցաթաղաթի վրա:

Թեմա 15. Լսողական վերլուծիչներ, կառուցվածքը, 1   , ֆունկցիան, հիվանդությունները։

Լրացուցիչ աշխատանք:

Այս նյութերը նայել, թարգմանել, պատրաստել ուսումնական նյութ՝ հայերեն։Պատրաստել նյութ լսողության հիվանդությունների վերաբերյալ։

Ձայները հավաքվում են արտաքին ականջով, որը բաղկացած է ականջի խեցուց և արտաքին լսողական անցուղուց: Ձայնը անցնում է ականջի կանալով միջին ականջ, որից հետո ձայնը առաջանում է թմբկաթաղանթում, որը սկսում է տատանվել, երբ ձայնային ալիքը խփվում է իրեն: Ձայնայի ալիքը անցնում է թմբկաթաղանթով դեպի միջին ականջ: Միջին ականջում կա երեխ փոքրիկ ոսկոր, որոնք անվանվում են մուրճիկ, սալ և ասպանդակ: Բոլորը իրար հետ անվանում են շրջանառվող շղթա: Նրանք կատարում են կամրջի դեր՝ թմբկաթաղանթից մինչև մուտքը դեպի ներքին ականջ և իրենց փոխազդեցությունը ուժեղացնում է ձայնային տատանումները, մինչև նրանք ամբողջովին կհայտնվեն ներքին ականջում՝ ովալ պատուհանի օգնությամբ: Ներքին ականջում գտնվում է խխունջը: Այս օրգանը այդպես է անվանվում, քանի որ շատ նման է խխունջին: Այն կազմված է մի քանի թաղանթներից և բաժիններից, որոնք լցված են տարբեր հեղուկներով: Երբ ձայնային ալիքը կպնում է ովալ պատուհանին, հեղուկներչը սկսում են շարժվել, որը նույնպես բերում է փոքր, մազերի նման վանդակների շարժմանը: Այս վանդակները տատանումը վերածում են էլեկտրոնային ազդակների, որոնք կոնցենտրացվում են լսողական ներվում և ուղևորվում են դեպի ուղեղ:

Լսողության հիվանդություններ

Կան լսողության շատ խոչընդոտներ:
Լսողության հիվանդությունները, խլությունը առաջանում են ծերությունից, ի ծնե, որոշակի դեղերից կամ վարակիչ հիվանդություններից: Մրսածության հետևանքով կարող է առաջանալ նյարդի բորբոքում, ինչը կարող է ազդել լսողության որակի վրա: Մեկ-մեկ մարդիկ լսում են ղողանջ կամ գվվոց, որը կարող է նշանակել, որ մարդը ունի որոշակի հիվանդություններ: Դա կարող է լինել սովորական ծծմբախցանից սկսած մինչև հոգեկան ու ֆիզիկական լարվածությունից ու հոգնածությունից և մինչև միջին ու ներքին ականջի լուրջ հիվանդություններ, կենտրոնական լսողական խանգարումներ: Օրինակ՝ օտիտ, նևրիտ, աթերոսկլերոզ, Մենյերի հիվանդություն, եվստախյան փողերի պաթոլոգիա և այլն: Դրանք առաջանում են ներքին ականջի մանր անոթներում արյան շրջանառության խանգարումների հետևանքով: Վատ լսողությունը նաև առաջանում է ժառանգության պատճառով: Բացառիկ դեպքերում  լսողությունը վերականգնելու համար առաջարկվում է վիրաբուժական միջամտություն:

Բլոգում լրացնել անցած թեման․

Տեսողական վերլուծիչ, աչքի կառուցվածքը։
Լրացուցիչ աշխատանք:
Այս նյութերը նայել, թարգմանել, պատրաստել ուսումնական նյութ՝ հայերեն։ Պատրաստել նյութ տեսողության հիվանդությունների և տեսողական պատրանքների վերաբերյալ։

Բիբը՝ մուգ կետ է աչքի ծիածանաթաղանթի մեջ: Բիբը կառավարում է լույսի քանակությունը, որը թափանցում է աչքը: Բիբը կարող է ավտոմատ փոխել իր չափը, փոխելով թափանցող լույսի քանակը: Տեսողական նյարդը գտնվում է աչքի հետևի մասում: Այն պատասխանատու է մեր կողմից տեսած պատկերի հաղորդմանը՝ ցանցաթաղանթից դեպի ուղեղ: Առաջային տեսանյարդի մակերևույթը, որը կարելի է տեսնել ցանցաթաղանթի վրա, կոչվում է իր կույր բիծը: Ցանցաթաղանթը պատված է միլիոնավոր մանրաթելերով, որոնք հանդիպելով մեկ տեղում ստեղծում են տեսողական նյարդ: Երբ լույսը ընկնում է ցանցաթաղանթի վրա, այն դառնում է էլեկտրոնային ազդակ, որը գնում է այդ մանրաթելերի երկայնքով, տեսողական նյարդով, դեպի ուղեղ: Ծիածանաթաղանթը աչքի ծիածանի մասն է: Այն գտնվում է եղջերաթաղանթի հետևը: Ծիածանաթաղանթը առանձնացնում է աչքի դեմի և հետևի թաղանթները: Ծիածանաթաղանթը օգնում է կառավարել ներս թափանցող լույսի քանակը: Աչքի եղջերաթաղանթը դրա թափանցիկ պատուհանն է: Եղջերաթաղանթը կազմում է աչքի արտաքինի 1/6-ը: Եղջերաթաղանթի հիմնական ֆունկցիան է կենտրոնացնել լույսը և իր փոխանցումը ցանցաթաղանթին: Աչքի ցանցաթաղանթը կազմված է նյարդերից: Ցանցաթաղանթը ընկալում է լույսը և ստեղծում է ազդակներ, որոնք տեսողական նյարդով ուղարկվում են ուղեղ: Ապակենման մարմինը, թափանցիկ և ժելեանման նյութ է, որում լցված է աչքի կենտրոնական մասը: Այն հիմնականում կազմված է ջրից և կազմում է մոտավորապես աչքի ծավալի 2/3 մասը: Ապակենման մարմինը օգնում է աչքին պահպանել կլոր ձևը: Այն ամրացված է ցանցաթաղանթին մի քանի կետում: Աչքի ոսպնյակը իրենից ներկայացնում է թափանցիկ կառույց, ակնագնդի մեջ: Այն գտնվում է միանգամից ծիածանաթաղանթի հետևը: Ոսպնյակը ունի միայն մեկ ֆունկցիա՝ կենտրոնացնել լույսի ճառագայթները ցանցաթաղանթի վրա: Թարթիչավոր մարմինը գտնվում է ծիածանաթաղանթի հետևը, ոսպնյակի կողքը: Այս մարմինը ունի երկու ֆունկցիա՝ թարթիչավոր մարմնի մեջ արտադրվում է հեղուկ, որը լցվում է աչքի առաջային մասը: Բացի դրանից թարթիչավոր մարմինը կազմված է մկաններից, որոնց շնորհիվ աչքը կարող է կենտրոնանալ օբյեկտի վրա, գտնվող տարբեր հեռավորության վրա:

Սիրելի սովորողներ, պատմելու եք հետևյալ թեման.

• Ռեֆլեքս, ռեֆլեքսային աղեղ:
• Ողնուղեղի կառուցվածքը և գործառույթները

Ռեֆլեքս

Ռեֆլեքսն օրգանիզմի պատասխան ռեակցիան է ներքին և արտաքին միջավայրից ստացվող գրգիռներին: Ռեֆլեքսի օրինակ է սուր առարկային կպնելուց հետո ձեռքի արագ հեռացումը: Տեղեկատվությունը մաշկի ցավային ընկալիչներից զգայական նյարդաթելերով հաղորդվում է ողնուղեղ, որտեղ վերլուծվում է և շարժական թելերի աքսոններով հասնում մկաններին: Արդյունքում կատարվում է պատասխան ռեակցիան և ձեռքն արագ հետ է քաշվում: Դրա հետ միաժամանակ նյարդային ազդակը հաղորդող ուղիներով հասնում է գլխուղեղի մեծ կիսագնդերի կեղևին, որի արդյունքում մարդը զգում է ցավը և հասկանում, թե ինչ է կատարվել:

Ողնուղեղ

Մարդու ողնուղեղից դուրս են գալիս երեսունմեկ զույգ խառը նյարդեր, որոնք կազմված են զգայական և շարժողական նյարդաթելերից: Ողնուղեղային նյարդերն ու դրանց ճյուղերն ուղղվում են դեպի մկանները, ոսկրեր, մաշկ և որոշ ներքին օրգաններ: Տեղեկատվությունն այդ օրգաններից զգայական նյարդերով հասնում է ողնուղեղի գորշ նյութին, որտեղ վերլուծվում է ստացված ազդակները և հաղորդվում շարժողական նյարդերին: Շարժողական նյարդերն էլ ապահովում են նյարդային ազդակների հաղորդումը ծայրային օրգաններին և հյուսվածքներին:

Նյարդային համակարգ, կառուցվածքը, ֆունկցիան,հիվանդությունները:

Լրացուցիչ աշխատանք:

Նյարդային համակարգը կարգավորում է բոլոր օրգանների և օրգան-համակարգերի աշխատանքը։ Նյարդային համակարգի միջոցով մարդը գիտակցում է, մտածում է, խոսում է և դրանով է պայմանավորված վարքագիծը։

Նյարդային համակարգը կազմված է կենտրոնական և ծայրամասային բաժիններից։

Կենտրոնական նյարդային համակարգը կազմված է գլխուղեղից և ողնուղեղից։
Ծայրամասային նյարդային համակարգը կառավարում է կենտրոնական նյարդային համակարգի այլ նյարդեր։

Նյարդերը լինում են զգացող, շարժիչ և խառը:

Զգացող նյարդերը նյարդային ազդակները հաղորդում են կենտրոնական նյարդային համակարգ:
Շարժիչ  նյարդերը կենտրոնական նյարդային համակարգից պատասխան ազդակները հաղորդում են ծայրամասային օրգաններին:
Խառը նյարդերը պարունակում են զգացող և շարժիչ նյարդաթելեր:

Այն բաժանվում է մարմնական և վեգետատիվ համակարգերի։ Մարմնական նյարդային համակարգը նյարդավորում է կմախքային մկանները և իրականացնում է շարժողական ռեակցիաները։ Վեգետատիվ նյարդային համակարգը նյարդավորում է ներքին օրգանները, մաշկն ու արյունատար անոթները։

Նյարդային հիվանդություններ

Նյարդային հիվանդությունների պատճառներն են՝ ժառանգությունը, ուռուցքները, վարակները, դեգեներատիվ հիվանդությունները և այլն:
Նյարդային հիվանդությունների ախտանիշներն են՝ գլխացավը, գլխապտույտը, սրտխառնոցը, տեսողության, լսողության, հոտառության, համի զգացողության իջեցում կամ բացակայություն, թուլություն, խոսքի խանգարում, ցավեր, տագնապ, հիշողության իջեցում կամ բացակայություն և այլ ախտանիշներ:

1. Գրել ձեր կարծիքը կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերի մասին:
2. Ըստ ձեզ պետք է պատվաստվել, թե ոչ: Հիմնավորեք պատասխանը:
   Իմ կարծիքով ամպայման պետք է պատվաստվել, որպեսզի չվարակվել և չվարակել ուրիշ մարդկանց: Պատվաստվելը հեշտ է և մեծ օգուտ կտա մարդկությանը, որովհետև ինչքան շատ մարդիկ պատվաստվեն, այդքան կորոնավիրուսով վարակվածների քանակը կնվազի: Ես շատ եմ լսել, որ մարդիկ ասում են, որ սոց. ցանցերում շատ են գրում, որ պատվաստանյութը օրգանիզմին վնաս է, բայց մենք գիտենք, որ դա այդպես չէ և պետք է պատվաստվել, որպեսզի հաղքահարենք կորոնավիրուսը:
3. Գրել բջջի կառուցվածքի մասին:
   Բոլոր կենդանի օրգանիզմները կազմված են բջիջներից: Բջիջը կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ և ժառանգական տարրական միավորն է։ Բջիջը կազմված է ցիտոպլազմայից, որը փակված է բջջաթաղանթում: Ցիտոպլազման անգույն է և կազմված է օրգանական տարբեր լուծույթներից: Այն իր մեջ պարունակում է կենսամոլեկուլներ՝ սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ և այլն: Բջիջները կազմված են բջջաթաղանթից, ցիտոպլազմայից, կորիզից և օրգանիդներից:
4. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում օրգանիզմը:
   Օրգանիզմը բաժանում են երկու խմբերի՝ կորիզավոր և ոչ կորիզավորների: Նաև բաժանում են բազմաբջիջների և միաբջիջների: Բազմաբջիջ օրգանիզմի ձևավորման գործընթացը կազմված է կառուցվածքի տարբերակումից՝ բջիջներից, հյուսվածքներից և օրգաններից: Բջիջները միանում են հյուսվածքների, հյուսվածքներից ձևավորվում են օրգաններ, օրգաններից օրգան համակարգեր և օրգան համակարգերից ձևավորվում է օրգանիզմ:
5. Գրել գեղձերի ընդհանուր բնութագիրը և ֆունկցիաները:
6. Քանի տեսակի գեղձ գիտեք:
   Գեղձերը օրգանիզմում կատարում են հյութազատիչ ֆունկցիա: առաջանում են կենսաբանական ակտիվ նյութեր, որոնք աղդում են օրգանների կենսագործունեության վրա: Գեղձերը լինում են երեք տեսակի՝ արտազատական, ներզատական և խառը: Ներզատական գեղձերը չունեն ծորաններ և իրենց արտադրած հորմոնը անցնում է արյան մեջ: Արտազատական գեղձերն ունեն ծորաններ, որոնցով նյութերն արտազատվում են օրգանների խոռոչների միջև կամ մաշկի մակերևույթին։ Խառը գեղձերը դրանք այն գեղձերն են, որոնք ունեն և ներզատիչ և արտազատիչ մասեր։ Այդ գեղձերը ունեն ծորաններ և որանների միջոցով հորմոնները բացվում են կոնկրետ վայրում։
   Ես գիտեմ թքագեղձը, մակուղեղը, արցունքագեղձը, վահանագեղձը, ենթաստամոքսային գեղձը, մակերիկամները, ուրցագեղձը, սեռական գեղձը և քրտնագեղձը: