Ինչու՞ Տրդատն ու Վաղարշ I-ները պնդեցին, որ հաշտության պայմանագիրը կնքվի Հռանդեայում։ Որտե՞ղ և ե՞րբ թագադրվեծ Տրդատ I-ը։ Ներկայացրեք նրա գահակալման շրջանը։

Հաշտության պայմանագիրը կնքվեց Հռանդեայում, քանի որ հենց այդտեղ էին հռոմեական զորքերը պարտվել: Տրդատ I-ը թագադրվեց Հռոմում, 66 թվականին: Նրա գահակալության ընթացքում Հայաստանի իրավիճակը կայունանում է, Արտաշատը վերականգնվում է, Գառնիում կառուցվում է ամրոց և Միհրի տաճարը: Նաև ալանների հետ կռիվ է լինում:

Սանատրուկ II-ը ո՞ր քաղաքը ընտրեց որպես գահանիստ և ինչու՞։

Սանատրուկ երկրորդը որպես գահանիստ ընտրեց նոր հիմնադրված Մծուրք քաղաքը, քանի որ այդտեղով այնցնում էր Տիգրանակերտից Արտաշատգնացող առևտրական և ռազմական կարևոր ճանապարհ:

Ինչո՞վ է նշանավորվել Վաղարշ I-ի գործունեությունը։

Վաղարշ Ա-ի իշխանությունը նշանավորվում է Հայաստանի անկախության վերականգնմամբ։ Իր օրոք ոչ միայն հիմնվեց Վաղարշապատ քաղաքը, այլև Վարդգեսավան գյուղը վերածեց ծաղկուն քաղաքային կենտրոնի։ Նրա ղեկավարության ժամանակաշրջանը բնութագրվում էր լայնածավալ շինարարական նախագծերով:

Ո՞ր թագավորից է սկսվել Արշակունիները ժառանգական իշխանությունը և ի՞նչ նշանակություն ունեցավ այն։ Ներկայացրեք Խոսրով I-ի գահակալությունը։

Արշակունիների ժառանգական իշխանությունը սկսվել էր Վաղարշ II-ից հետո, ինչը կարևոր նշանակություն ունի Հայաստանի պատմության մեջ:
Խոսրով առաջինը իր գահակալության ընթացքում հարձակումներ կատարեց Կովկասի լեռնական ցեղերի վրա, որպեսզի իր հոր համար վրեժը լուծի: Սակայն հետագայում նրան Կարակալլան խաբեությամբ բերում են Ասորիք և ձերբակալում, բանտում նա մահանում է:

Ներկայացրեք Տրդատ II-ի գահակալման կարևոր իրադարձությունը։

Խոսրով I-ից հետո գահ է բարձրանում Տրդատ II-ը, ով ջախջախում է և Հայաստանից վտարում Կարակալլայի զորքերը:

Տրդատ III-ին, ում գահակալությունը նշանակալից դարաշրջան է եղել հայոց պատմության մեջ, հաջորդել է Խոսրով Գ Կոտակը, ով գահը զբաղեցրել է 330-338 թթ.: Նա գահին է բարձրացել բավականին դժվար պայմաննեում, սակայն Հայոց կաթողիկոս Վրթանես Ա Պարթևի գլխավորած հակապարսկական խմբակցությունը Խոսրովին գահ բարձրացրեց Կոստանդինոս կայսեր ուժերով։

Խոսրով III-ի մականունը Կոտակ է, քանի որ նա հայտնի էր փոքր հասակով: Նա շարունակեց աշխատել՝ Հայաստանի քաղաքականությունը և մշակույթը զարգացնելու և հզորացնելու վրա։

Խոսրով Գ-ի նշանավոր արարքներից էր Դվին անունով նոր քաղաքի ստեղծումը, որը գտնվում էր համանուն բլրի վրա և այնտեղ կառուցում արքունի ապարանք։
Արշակունիների մայրաքաղաքը եղել էր Արտաշատը՝ մ․թ.ա. 185 թվականից։ Սակայն Երասխի վտակ Մեծամորի հունը փոխվել էր, և Արտաշատի մոտ ճահիճներ էին առաջացել։ Այդ պատճառով Խոսրովը մայրաքաղաքից ոչ հեռու Դվին քաղաքն է կառուցում և այն դարձնում մայրաքաղաք։

Բացի այդ, նա ստեղծեց Դվինը շրջապատող երկու արհեստական անտառների ծրագիրը, որոնցից մեկը կոչվում էր <<Տաճար մայրի>>, իսկ մյուսը՝ <<Խոսրովակերտ>>, որը մինչև Երասխ էր հասնում։
Թագավորը հրամայում է անտառները լցնել կենդանիներով և գազաններով` որսի և ժամանցի համար: Նաև օգտագործում էր այն որպես ռազմական ուսուցման վայր։ Դրանք աշխարհում առաջին արհեստական անտառներից էին: Այս անտառները ոչ միայն ծառայում էին բնապահպանական նպատակներին, այլև նպաստում էին տարածաշրջանի գեղագիտությանը:

Խոսրով Կոտակն ուներ արտաքին թշնամիներ, ինչպիսիք էին Մազկուտ թագավոր Սանեսանը և պարսից արքա Շապուհ II-ը: Նա զբաղվել է նաև ներքին մարտահրավերներով՝ լուծելով վեճերը և վերականգնել կարգուկանոնը Աղձնիքում և Հայոց Միջագետքում, նաև դրանք միացնելով։ Որդունիների և Մանավազյանների նման նախարարների միջև հակամարտությունները լուծելու համար Խոսրովը զորք ուղարկեց Վաչե Մամիկոնյանի գլխավորությամբ՝ թագավորի հրամանով քանդելու նրանց տները։

336 թվականին Սասանյան զորքերը Շապուհ Բ Դուրգուկյացու գլխավորությամբ ներխուժեցին Հայաստան։ Հայոց արքան խնդրեց նախարար Դատաբենին պաշտպանել, բայց Դատաբենը դավաճանեց և միացավ թշնամուն։ Թագավորի դեմ ապստամբեց նաեւ Աղձնեցի Բակուրը։ Սակայն Վաչե Մամիկոնյանը և Վահան Ամատունին 30 հազար զորքով ջախջախեցին թշնամուն՝ Վանա լճի հյուսիս-արևելյան ափին գտնվող Արեստ քաղաքի մոտ ապահովելով Հայաստանի ազատությունը։ Դաբենն ու նրա տոհմը պարտվեցին, և նրանց հողերը անցան թագավորին:

Չնայած Հայաստանի զարգացման գործում ունեցած ներդրմանը, Խոսրով Գ-ի գահակալությունն ավարտվել է նրա մահով 338 թվականին։ Նա թաղվել է Արշակունի թագավորների թագավորական դամբարանում՝ թողնելով քաղաքացիական զարգացման և շրջակա միջավայրի պահպանության ժառանգություն։ Խոսրով Գ-ի մահից հետո գահ է բարձրանում նրա որդին՝ Տիրանը, որը կառավարում է 338-350 թթ.։

Հարցեր.

1. Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Հռոմը Արտաշեսյան արքայատոհմի վերացումից հետո: Ներկայացրե՛ք Հայաստանի ներքաղաքական իրադրությունը դրածո թագավորների օրոք:

Որոշ ժամանակ Արտաշեսյան արքայատոհմի անկումից հետո Մեծ Հայքը կառավարվում էր Հռոմի կողմից՝ նրանք փորձում էին Հայաստանը միացնել Ատրպատականին: Շատ դրածո թագավորներ էին եկել կառավարության Հռոմից, բայց նրանց բոլորին հայ ժողովուրդը սպանում էր և վտարում երկրից: Այդ պատճառով Հռոմի կողմից հետո որոշվեց այլևս փորձեր չանել կառավարելու Հայաստանը:

2. Ինչ՞ու հայոց ավագանին ընտրեց պարթևամետ քաղաքականություն: Արդյո՞ք ճիշտ ընտրություն էր դա:

Այդ ժամանակահատվածում Հայաստանին անընդհատ ճնշում էին հռոմեացի կառավարողները, այդ պատճառով, երբ Պարթևստանի Վաղարշ I Արշակունին առաջարկում է իր երկրից թագավոր ուղարկել և հաշտվել, հայերը համաձայնվում են: Այդպես վտարվեց ևս մեկ հռոմեացի կառավարող:

3. Ինչպե՞ս արձագանքեց Հռոմը Հայաստանում տեղի ունեցած գահակալական փոփոխությանը:

Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունները Հռոմում դիտվեցին որպես կայսրության՝ Արևելքում վարած քաղաքականության խոշոր անհաջողություն:

4. Ներկայացրե՛ք տասնամյա պատերազմի ընթացքը: Արդարացվա՞ծ էր արդյոք Արտաշատի ավերումը Հռոմեացիների կողմից:

Պարտություն կրելուց հետո Ներոն կայսրը ուղարկում է Հայաստան Կորբուլոն զորավարին: Հայաստանում արդեն դառնում է շատ վտանգավոր, հռոնմեական զորքերը ջախջախում էին հայ ժողովուրդը, ամրոցներ և քաղաքներ էին քանդում, որոնց մեջ մտնում էր Արտաշատը, իսկ Տրդատ թագավորը փախչում է Ատրպատական՝ քիչ զորք ունենալու պատճառով: Բայց հետո օգնության է գալիս Վաղարշ թագավորը, նաև զորք տալով Տրդատին: Մարտում հռոմեացիները մեծ պարտություն են կրում: Դրանից հետո Ներոն կայսրը հրավիրում է Տրդատին և Վաղարշին Հռոմ, որտեղ նրանք հաշտվում են:

Ծանոթացե՛ք այս հոդվածի հետ

Հղում

Դուրս բերե’ք այն հայտնագործություններից մեկը, որոնք կարծում եք ամենից կարևորն է եղել մարդկության պատմության մեջ

Թերթեր

Ամենօրյա պապիրուսային թերթ՝ «Ակտա Դիուրնա» (Ամենօրյա իրադարձություններ), տարածվում էր Հռոմում և Բաղնիքների շրջակայքում։ Նրա կարգախոսն էր՝ «Հրապարակել և տարածել»։ Հավանաբար դրանց պատրաստության համար օգտագործվում էին ցածր կարգի սաիթական կամ տենոտիկ պապիրուսներ, քանի որ երբևէ չեն հայտնաբերվել Acta Diurna-ի ոչ մի գրություն:

Հասարակական վայրերում ամեն օր փակցվել են օրվա լուրերով սպիտակեցված տախտակներ։ Acta Diurna-ն հռոմեացիներին ակտուալ էր պահում հետաքրքրություն ներկայացնող իրադարձությունների վերաբերյալ՝ հարսանիքներ, ծնունդներ, մահեր, հանցագործություններ, դատավարություններ, գանձարաններում գումարներ, հացահատիկի մատակարարման ծախսեր, կայսերական ընտանիքում տեղաշարժեր և իրադարձություններ: Հարուստների և հայտնիների սիրողական արկածներ, գլադիատորական իրադարձություններ, ռազմական և քաղաքական նորություններ, ինչպես նաև մարդկային հետաքրքրության որոշ պատմություններ և աստղագիտական ընթերցումներ:

Երբ Հուլիոս Կեսարը հյուպատոս էր մ.թ.ա. 59 թվականին, նա հրամայեց փակցել Acta Diurna-ն շուկաներում, տաճարների դռներին և բոլոր հասարակական վայրերում: Քանի որ օրաթերթից ոչ մի կտոր գոյություն չունի, թերթի և հռոմեացիների, քրիստոնյաների և բարբարոսների շրջանում դրա հանրաճանաչության մասին մենք գիտենք միայն հին գրողների միջոցով: Ընթերցելով Տակիտուսի միջոցով մենք իմանում ենք, որ թերթը առաքիչով տեղափոխվում էր Հռոմի հսկայական կայսրությունում և անհամբերությամբ ընթերցվում էր Հռոմից ստացվող ընթացիկ նորությունների համար:

Acta Diurna-ն շարունակում էր հրատարակվել դարեր շարունակ, ընդհուպ մինչև կայսրության նստավայրը տեղափոխվեց Կոստանդնուպոլիս: Դժվար է պատկերացնել ավելի կարևոր հայտնաբերում հռոմեական կյանքում, քան այս մեկը:

Աղբյուր՝ 1

Ընտրե՛ք Հռոմեական հանրապետության որևէ քաղաքական կամ ռազմական գործիչին և ձեր բլոգում գրե՛ք նրա մասին հետաքրքրաշարժ նյութ:

Կայսր Վեսպասիանոսի իշխանությունը տևել է մ.թ. 69-ից մինչև 79 թվականը: Մինչ իր համբարձումը նա ունեցել է ուշագրավ ռազմական կարիերա՝ ներառյալ հռոմեական զորքերի հրամանատարությունը Բրիտանիայում: 68 թվականին նա առանցքային դեր խաղաց Ներոնի մահից հետո Հռոմում կայունությունը վերականգնելու և Ֆլավյանների դինաստիայի հաստատման գործում, որը ներառում էր Տիտոսը և Դոմիցիան։

Վաղ կյանք և կարիերա

Վեսպասիանոսը, որը ծնվել է մ.թ. 9-ի նոյեմբերին Իտալիայի Ֆալակրինայում, սերում էր ոչ այնքան հայտնի ընտանիքից: Նրա հայրը Փոքր Ասիայում աշխատում էր որպես հարկահավաք և բանկիր, իսկ մայրը սերում էր հարգված տոհմից։

Վեսպասյանի մանկությունն ու վաղ կրթությունը մնում են համեմատաբար չփաստաթղթավորված: Նա ոգեշնչվել է իր ավագ եղբորից՝ Տիտոս Ֆլավիուս Սաբինուսից, ով հաստատվել էր հռոմեական քաղաքականության մեջ և ռազմական հրամանատարություն էր ստացել Դանուբի շրջանում։

39 թվականին Վեսպասիանոսն ամուսնացավ Դոմիտիլլա Ավագի հետ՝ հարուստ ընտանիքից մի կնոջ, և նրանք միասին ունեցան երկու որդի, որոնք հետագայում կայսրեր կդառնան՝ Տիտոսը և Դոմիցիան։

Հետևելով իր ավագ եղբոր օրինակին՝ Վեսպասիանոսը սկսեց իր զինվորական գործունեությունը մ.թ. 36 թվականին՝ որպես ռազմական տրիբուն Թրակիայում, Հունաստանից հյուսիս, Դրուսոս կայսեր օրոք: Նա արագորեն ձեռք բերեց հմուտ հրամանատարի համբավ: Մ.թ. 37-ին նա դարձավ քվեստոր Կրետեում և Կիրենեում, էդիլ՝ մ.թ. 39-ին և պրետոր՝ մ.թ. 40-ին: Նրա քաղաքական նվաճումները գրավեցին Կալիգուլա կայսրի ուշադրությունը:

Առաջին ռազմական հրամանները

43 թվականին Կլավդիոս կայսրը սկսեց լայնածավալ ներխուժում Բրիտանիա, որտեղ Վեսպասիանոսի գերմանական լեգեոնը վճռորոշ դեր խաղաց՝ նրան վաստակելով վստահելի առաջնորդի համբավ: Նրան ի վերջո վստահեցին հարավարևմտյան Բրիտանիայի ուժերի հրամանատարությունը: Այնուամենայնիվ, ինտենսիվ պատերազմը վիրավորեց Վեսպասիանոսին, և մ.թ. 50-ին նա վերադարձավ Հռոմ՝ քաղաքական կարիերա սկսելու։

Քաղաքական կարիերա

Մ.թ. 51-ին Վեսպասիանոսի ռազմական համբավը և ժողովրդականությունը նրան շնորհեցին հյուպատոսի պաշտոնը: Այնուամենայնիվ, երբ Ներոնը կայսր դարձավ, դա նշանակեց, որ Վեսպասիանոսը չէր կարող այլ քաղաքական դեր ունենալ ավելի քան մեկ տասնամյակ:

63 թվականին Վեսպասիանոսը նշանակվեց Աֆրիկայի պրոկոնսուլարիսի (ժամանակակից Թունիս) կառավարիչ։ Նման դերերում գտնվող հռոմեացի քաղաքական գործիչների մեծ մասը կոռուպցիայի միջոցով անձնական հարստություն էր փնտրում, սակայն Վեսպասիանոսը այլ մոտեցում ցուցաբերեց: Նա առաջնահերթություն է տվել հարկաբյուջետային պատասխանատվությանը՝ որպես արդյունավետ ադմինիստրատորի ճանաչում՝ բարեփոխելով հարկային համակարգը և բարելավելով մարզի ենթակառուցվածքները:

Չորս կայսրերի տարի

68 թվականին Ներոնը ինքնասպան եղավ, ինչը հանգեցրեց իշխանության համար պայքարի հզոր գեներալների միջև, թե ով է լինելու հաջորդ կայսրը։

«Չորս կայսրերի տարին» սկսվեց նրանով, որ Գալբան կարճ ժամանակ կառավարեց Հռոմը: Վեսպասիանոսը, հավատարմություն ցույց տալով Գալբային, իր որդուն՝ Տիտոսին, ուղարկեց Հռոմ մ.թ. 68-ի վերջին: Այնուամենայնիվ, Տիտոսը իմացավ Գալբայի սպանության և Օթոյի վերելքի մասին իր ճանապարհորդության ընթացքում: Ավելի ուշ Օթոն պաշտոնանկ արվեց Գերմանիայի նահանգապետ Վիտելիուսի կողմից։ Տիտոսը վերադարձավ Հրեաստան՝ տեղեկացնելու Վեսպասիանոսին, որն այնուհետև որոշեց արշավել դեպի Հռոմ։

Վեսպասիանոսը Տիտոսին թողեց հուդայական արշավի ղեկավարը և ետ կանչեց իր բանակի մի մասը Իտալիա՝ ժամանելով Հռոմ մ.թ. 69թ.-ին: Վեսպասիանոսի զորքերը Վիտելիուսին հանեցին կայսերական պալատից, մահապատժի ենթարկեցին և նրա մարմինը գցեցին Տիբեր գետ:

Հետևաբար, մ.թ. 69-ի դեկտեմբերին Վեսպասիանոսը դարձավ կայսր՝ հիմնելով Ֆլավյանների դինաստիան։

Կայսրություն

Որպես կայսր Վեսպասիանոսի առաջին խնդիրը կայսրության կայունացումն էր Ներոնի գահակալության և Չորս կայսրերի տարուց հետո։

Նա դա արեց՝ զորացնելով բանակը, բարեփոխելով հարկային համակարգը, բարելավելով հարաբերությունները գավառների հետ։ Նա նաև սկսեց շինարարությունը մի շարք հասարակական աշխատանքների նախագծերի վրա, ներառյալ Կոլիզեյը:

Վեսպասիանոսը, որպես կայսր, բախվեց զգալի մարտահրավերների, այդ թվում՝ դադարեցրեց հրեական ապստամբությունը, որին հասավ նրա որդի Տիտոսը՝ գրավելով Երուսաղեմը մ.թ. 70 թվականին: Չնայած իր ժողովրդականությանը իր տասնամյա կառավարման ընթացքում՝ Վեսպասիանոսը քննադատության էր ենթարկվում հին հեղինակների կողմից՝ խնայողություն ցուցաբերելու համար՝ հավանաբար որպես ապագա ֆինանսական մարտահրավերների դեմ նախազգուշական միջոց:

Մահ և ժառանգություն

Մ.թ. 79-ին Վեսպասիանոսը հիվանդացավ տենդով Ապուլիա կատարած ճանապարհորդության ժամանակ և մահացավ Aquae Cutiliae-ում ճանապարհին: Նրա վերջին խոսքերն էին. «Օ՜, սիրելիս, ես կարծում եմ, որ ես աստված եմ դառնում»: Վեսպասիանոսը մահացավ բնական մահով վաթսունինը տարեկանում և նրան հաջորդեց նրա որդին՝ Տիտոսը։

Վեսպասիանոսի իշխանությունը Ներոնի խռովությունից հետո բերեց կայունություն և բարգավաճում, ինչը նրան դարձրեց հռչակավոր կառավարիչ և շինարար, որը տևական ազդեցություն ունեցավ Հռոմի վրա: Նրա մահից հետո Սենատը նրան աստվածացրեց, և նրա հիշատակը հարգվեց հանրային արձանների, մետաղադրամների և տարբեր հասարակական նախագծերի միջոցով, ներառյալ Կոլիզեյը:

Աղբյուր՝ 1

Պատմության առաջադրանքների փաթեթ

1. Ընթերցե՛ք բոլոր հնարավոր նյութերը՝ <<Հելլենիզմ>> թեմայի վերաբերյալ։
2. Կատարե՛ք նախագծային աշխատանք՝ <<Հելլենիզմ>> թեմայի շուրջ։

Հելլենիզմ

Հելլենիզմը վերաբերում է հունական մշակույթի, լեզվի և գաղափարների տարածմանը և ազդեցությանը այլ հասարակությունների և տարածաշրջանների վրա՝ հիմնականում մ.թ.ա. 4-րդ դարում Ալեքսանդր Մակեդոնացու նվաճումների ժամանակ և դրանից հետո։ Այն ներառում է մշակութային, փիլիսոփայական և գեղարվեստական տարրերի լայն շրջանակ՝ կապված Հին Հունաստանի հետ:

Հելլենիզմը մեծ ազդեցություն ունեցավ միջերկրածովյան աշխարհի վրա և նրա սահմաններից դուրս, քանի որ հունարեն լեզուն, արվեստը, փիլիսոփայությունը և վարչական համակարգերը ընդունվեցին և հարմարեցվեցին տարբեր մշակույթների կողմից, հատկապես այն տարածքներում, որոնք անցել են Ալեքսանդրի տիրապետության տակ, իսկ ավելի ուշ՝ հելլենիստական թագավորությունները, որոնք առաջացել են նրա մահից հետո:

Հելլենիզմը իր մեջ ներառում էր՝ հունական լեզուն, արվեստը, ժարտարապետությունը, փիլիսոփայությունը, գրականությունը, գիտությունը, մաթեմատիկան, կրոնը և այլն:

• Հունարենը դարձել էր շատ տարածված լեզու հաղորդակցությունը և կրթությունը շատ տարածաշրջաններում՝ նպաստելով մշակութային փոխանակմանը և այն դարձնելով Արևելյան Միջերկրական ծովի լեզուն:

• Հելլենիստական արվեստն ու ճարտարապետությունը, որոնք բնութագրվում են ռեալիզմով և կենտրոնացած մարդու արտահայտման և հույզերի վրա, մնայուն ազդեցություն թողեցին հետագա դարաշրջանների արվեստի վրա:

• Հունական նվաճումները գիտության և մաթեմատիկայի բնագավառում ազդեցին ավելի ուշ գիտական մտքի վրա, և նշանակալի գործիչներ, ինչպիսիք են Էվկլիդեսը և Արքիմեդը, նշանակալի ներդրում ունեցան:

• Հունական գրականությունը, ներառյալ Հոմերոսի գործերը, Էսքիլեսի, Սոֆոկլեսի և Եվրիպիդեսի ողբերգությունները և Արիստոֆանեսի կատակերգությունները, շարունակեցին ուսումնասիրվել և հարգվել հելլենիստական աշխարհում։

• Հելլենիստական փիլիսոփայությունը, որը մշակվել է այնպիսի փիլիսոփաների կողմից, ինչպիսիք են ստոյիկները, էպիկուրյանները և սկեպտիկները, նշանակալի դեր խաղաց հետագա փիլիսոփայական ավանդույթների ձևավորման գործում:

• Հունական աստվածները և կրոնական սովորույթները ազդել են հելլենիստական ազդեցության տակ գտնվող շրջանների կրոնական հավատալիքների և ծեսերի վրա:

Հելլենիզմը արևմտյան քաղաքակրթության զարգացման պատմական ֆոնի էական մասն է, և նրա ժառանգությունը կարելի է տեսնել ժամանակակից մշակույթի և մտքի տարբեր ասպեկտներում:

Պատմության առաջադրանքների փաթեթ․

1. Ընթերցե՛ք հետևյալ նյութը՝ <<Վանի թագավորությունը Սարդուրի II-ի ժամանակ։ Վանի թագավորության անկումը>>
2. Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին
   1-Վանի թագավորության որ արքայի օրոք է թագավորությունն ունեցել տարածքային ամենամեծ աճը։ Նշեք այդ սահմանները։
   Սարդուրի II-ը Վանի թագավորության երկրորդ արքան էր: Նրա շնորհիվ թագավորության սահմանները շատ էին ընթարձակվել և այն նույնիսկ կոչվում էր “Չորս ծովերի երկիր”: Այն հյուսիսում հասնում էր Սև ծով, հյուսիս-արևելքում՝ Կուր գետ, արևեքում՝ Կասպից ծով, արևմուտքում՝ Ասիայի կենտրոնական շրջան, հարավում՝ Պարսից ծոց, և հարավ-արևմուտքում՝ Միկջերկրական ծով:
   2-Ի՞նչ իրադարձություններ տեղի ունեցան մ․թ․ա․ 743 և 735 թվականներին։
   Այս շամանակաշրջանում Վանի թագավորությունը հասել էր մինչև Բաբելոն՝ ուզենալով շրջափակել և գրավել Ասորեստանը: Նրանք արդեն երեք կողմից շրջապատել էին Ասորեստանը: 743թ-ին, լրիվ շրջափակումից խուսափելու համար, Ասորեստանի արքա Թիգլաթպալասար III-ի զորքը, Եփրատի հովտում, կարողացավ կասեցնել հայկական բանակը: Ութ տարի անց՝ 735թ-ին Թիգլաթպալասար III-ը որոշեց արշավանք ձեռնարկել դեպի Տուշվա: Նա չկարողացավ գրավել այն, բայց այդպիսով ապացուցեց, որ իր երկիրը հզորացել է և Վանի թագավորության գլխավոր մրցակիցն է Առաջավոր Ասիայում:
   3-Նկարագրե՛ք Ռուսա I-ի կատարած արշավանքները։
   Ռուսա I-ը արշավանքներ ձեռնարկեց դեպի Սևանա լճի ավազան՝ այնտեղ կառուցելով երկու ամրոց: Դրանից հետո նա արշավեց դեպի հարավ՝ հասնելով մինչև Ասորեստան, դեպի արևելք՝ նվաճելով մինչև Կասմից ծով ընկած այդ տարածքները:
   4- Ինչու՞ Ռուսա I-ի բանակը մ․թ․ա․ 716 թվականին անհաջողություն կրեց, ի՞նչպիսի հետևանքներ ունեցավ պարտությունը։
   Մ.թ.ա. 716թ-ին կիմերների ցեղերը անսպասելի մտան Վանի թագավորության տարածք և երկու ճակատում հարձակվող թշնամիների օղակին չդիմանալով Թուսա I-ը անհաջողություն է կրում: Այս իրավիճակից օգտվելով Սարգոն II-ը որոշում է արշավել Վանի թագավորություն, բայց առանց մեծ հաջողությունների վերադառնալուց նա թալանեց Խալդիի գլխավոր տաճարը և մտավ Արդինի-Մուսասիր, որը կարևոր բաց սրբավայր էր:
   5-Ինչպե՞ս կգնահատեք Ռուսա II-ի դիվանագիտական քաղաքականությունը։
   Ռուսա II-ի խելացի դիվանագիտությունը օգնեց նրան խուսափել պատերազմից և անհարկի կորուստներից։ Նա բարեկամական հարաբերություններ հաստատեց քմերների հետ և օգտագործեց դրանք Ասորեստանի դեմ։
3. Վերլուծե՛ք
   Ինչու՞ Վանի թագավորությունը կործանվեց։
   
   Պետության իշխանությունը թուլացավ Ռուսա II-ից հետո։ Վերջին հայտնի թագավորը Սարդուրի III-ն է, որը հիշատակվում է ասորական արձանագրություններում 643 թ.: Նրան հաջորդել է որդին՝ Սարդուրի IV-ը, սակայն նրա գահակալության մասին շատ քիչ տեղեկություններ ունենք։ Ռուսա III-ի օրոք ավելի լավ փաստագրված է, որը բացահայտում է թագավորության փոքրացող սահմանները նրա կառավարման տարիներին։ Հյուսիսից եկող սկյութական ցեղերը Վանի թագավորության անկման հիմնական պատճառն էին։ Չնայած Վանի թագավորությունն առաջինն էր, որ լեռնային շրջանը միավորեց մեկ թագավորության մեջ, այն ի վերջո ընկավ։ Նրա անկման ճշգրիտ հանգամանքներն ու ժամանակը մնում են անհայտ, բայց ոմանք կարծում են, որ դա կարող էր պայմանավորված լինել մինչև մ.թ. 609 թ.-ից առաջ տեղի ունեցած հեղաշրջման հետևանքով:

Օգտվե՛ք այս դասագրքից