Navigate Reading The Carrot or The Stick slides 72/73
Watch the Vox Pop “Rules” and answer the questions
Navigate Past Modals slide 150, ex-es 2,3

Are you expected to work or check emails or mobile phones outside working hours? How do you feel about that?

In our school we are expected to check our emails, because there can be important ones, for example about meetings, events and so on. I feel okay about it, there aren’t a lot of emails and it’s definitely not like the working peoples’ emails.

What do you find motivates you to workhard? Do you respond better to a stick or a carrot?

I think the vision of the result and the good feeling you get afterward are what motivate me. Of course higher grades motivate me too. I respond better to a carrot, because responding to a stick and being afraid of punishment is really stressful and distracting. When you respond better to a carrot you work hard for great result, and the greater the result the better the reward.

2. Complete the conversations using an appropriate modal verb of deduction and the verb in brackets.

1. A Where on earth are Olga and Bogdan? They should’ve been here half an hour ago.
   B Well, they may have gotten lost. They’ve never been here before, I don’t think.
2. A The bill is $75!
   B That can’t be right. I think they must have overcharged us.
3. A Erica hasn’t been in touch yet.
   B Well, she might not have gotten your message asking her to call you.
4. A I had a drink with Andrew Horton last night.
   B That can’t have been fun! He just seems to talk about work all the time, doesn’t he?
5. A I didn’t see you at the reception last night.
   B Oh, we migh have just missed each other. I left quite early — at about 7.30 a.m.

3. Complete the second sentence using an appropriate modal verb of deduction so the meaning is the same.

1. Maybe she missed the bus.
   She might’ve missed the bus.
2. I’m sure there was some mistake.
   There must’ve been a mistake.
3. Perhaps he didn’t understand.
   He might’ve not understood.
4. I’m sure they didn’t realize.
   They could’ve not realized.
5. It’s possible Karen went home early.
   Karen might’ve gone home early.

Դասակարգել 10 կլիմայի գլոբալ փոփոխության ազդեցությունը Հայաստանի վրա

1. Խմելու ջուր

2. Անտառների կորուստ

3. Կենսաբազմազանություն

4. Ջրավազանների կրճատում

5. Գյուղատնտեսություն

6. Հողի որակի կրճատում

7. Ջրի մակարդակ

8. Անապատացում

9. Մարդու առողջություն

10. Բնական աղետներ

Դատախազությունը դատարանից անկախ մարմին է, որը զբաղվում է հանցագործությունների քննությամբ։ Այն հետաքննում է գործեր և մեղադրանք է ներկայացնում նրանց, ովքեր այդ հանցանքը գործել են։

Դատախազի երեք հիմնական պարտականություններն են՝ վարել հետաքննություն, հարուցել քրեական գործ և դատարանում պաշտպանել իրենք մեղադրանքը։

Դատախազը ղեկավարում է հետաքննությունը և որոշում, թե ոստիկանությունը ինչ գործողություններ պետք է կատարի։ Նրա նպատակն է պարզել՝ արդյո՞ք կասկածյալն իսկապես կատարել է հանցագործությունը և կա՞ն բավարար ապացույցներ նրա դեմ։

Եթե ապացույցները բավարար են, դատախազը քրեական գործ է հարուցում և դատարանում ներկայացնում իր մեղադրանքը։

93. 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64, 72, 80, 88, 96

D = 8
an = a1 + (n-1) * d
16 + (n-1)8 = 96
n — 118 = 96 — 16
8n — 8 = 80
8n = 88
n = 11

S_n = a1 + an/2 * n
S₁₁ = 16 + 96/2 * 11 = 616

95. 14, 21, 28….98
D = 7

an = a₁ + (n-1) * d
an = 14 + (n-1) * 7
7n — 7 + 14 = 98
7n = 91
n = 91/7 = 13
S_n = a1 + an/2 * n
S₁₃ = 14 + 18/2 * 13 = 728

97. 12, 18, 24….96
D = 6

an = a₁ + (n-1) * d
an = 12 + (n-1) * 6 = 96
6n — 6 + 12 = 96
6n = 90
n = 90/6 = 15
S_n = a1 + an/2 * n
S₁₅ = a₁₂ + 12/2 * 15 = 810

99. D = 5
10, 15, 20…95
an = 10 + (n-1) * 5 = 95
5n — 5 + 10 = 95
5n = 90
n = 90/5 = 18
S_n = a₁ + a_n/2 * n
S₁₈ = 10 + 18/2 * 18 = 945

101. 22, 18
d = a2 — a1 = -4
an > 22 + (n-1) * -4
an > 22 — 4n + 4
26 > 4n
n < 26/4 = 6

103. 27,24…
d = a2 — a1 = -3
an > 27 + (n-1) * -3
an >27 -3n + 3
27 -3n + 3 > 0
30 > 3n
n > 10

Թեմա՝ «Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի սկիզբը»

• Որո՞նք էին Հայոց ցեղասպանության հետևանքները

Ցեղասպանության ծանրագույն հետևանքը մեր հայրենիքի մեծագույն մասի՝ Արևմտյան Հայաստանի հայաթափումն էր և հայերի հայրենազրկումը:

Մեծ եղեռնից փրկված հայերը տարբեր ճակատագիր ունեցան։ Մոտ 250 հազարը բռնի մահմեդականացվեց հայրենիքում, 300 հազարը ապաստան գտավ Արևելյան Հայաստանում ու Անդրկովկասում, իսկ հարյուր հազարավորները սփռվեցին աշխարհով մեկ՝ ձևավորելով հայկական սփյուռքը։

Մեծ էր նաև հայ ժողովրդի նյութական կորուստը՝ առնվազն 20 միլիարդ ֆրանկ ոսկի:
Ոչնչացվեցին կամ սեփականաշնորհվեցին հայության ստեղծած պատմամշակութային արժեքները:

Ցեղասպանությունը ծանր հետք է թողել հայության հետագա բոլոր սերունդների կենսագործունեության, բնավորության, ազգային նկարագրի և նպատակների ձևավորման վրա:

• Ներկայացրե՛ք մեծ տերությունների վերաբերմունքը Մեծ եղեռնի նկատմամաբ։ Ի՞նչ վերաբերմունք ունեին ժամանակի հասարակական-քաղաքական և պետական նշանավոր գործիչները․ ովքե՞ր էին նրանք, ի՞նչ գիտեք նրանց մասին։

Առաջին աշխարհամարտը սանձազերծող տերությունները տարբեր կերպ արձագանքեցին հայոց Մեծ եղեռնին: Անտանտի երկրները դատապարտեցին երիտթուրքերի կառավարության հանցագործությունները: Մեծ Բրիտանիան, Ռուսաստանը և Ֆրանսիամ արդեն 1915թ. մայիսի 11-ին հանդես եկան համատեղ հայտարարությամբ՝ նրանք պատասխանատվության են կանչելու եղեռնագործության կազմակերպիչներին և մասնակիցներին:

Հայկական նահանգներում և Օսմանյան կայսրության մյուս շրջաններում գործունեություն ծավալած ամերիկյան միսիոներները միջազգային հանրությանը տեղեկացրին, թե իրականում ինչ է կատարվում հայերի հետ: ԱՄՆ-ն փորձեց ճնշում գործադրել թուրքական կառավարության վրա և իր բողոքը հայտնեց հայերի նկատմամբ իրականացվող բռնությունների դեմ, բայց դա չսաստեց ոճրագործներին:

Գերմանական և Ավստրո-Հունգարիան լուրջ քայլերի չդիմեցին՝ կանխելու կամ արգելակելու իրենց դաշնակցի կողմից կատարվող եղեռնագործությունը: Գերմանական պետական և քաղաքական շրջանակների մեծ մասը աջակցում էին երիտթուրքերին կամ անտարբեր կեցվածք էին որդեգրել:

Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Դեյվիդ Լլոյդ Ջորջը ասում էր, որ հաշտության պայմանագրով հայկական հողերը պետք է վերջնականորեն ազատագրվեն թուրքերից: Անգլիացի պատմաբան լորդ Ջեյմս Բրայսը հրատարակեց փաստաթղթերի և նյութերի ժողովածու, իսկ անգլիացի մեկ այլ հայտնի պատմաբան Առնոլդ Թոյնբին աշխատություն գրեց հայերի կոտորածների մասին: Հայոց եղեռնը դատապարտվեց ժամանակի հասարակական-քաղաքական և պետական նշանավոր շատ գործիչների կողմից՝ Ա. Ֆրանս, Ռ. Ռոլան, Ֆ. Նանսեն, Մ. Գորկի, Վ. Բրյուսով, Վ. Վիլսոն, Ժ. Կլեմանսո, Հ. Մորգենթաու և ուրիշներ:

• Ե՞րբ և ո՞ւմ կողմից է տրվել «ցեղասպանության» իրավական ձևակերպումը։ Ուրիշ ի՞նչ ժողովուրդներ գիտեք, որոնց նկատմամբ իրականացվել է ցեղասպանություն։

1948թ. դեկտեմբերի 9-ին Միավորված ազգերի կազմակերպության ընդունած <<Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին>> կոնվենցիայով տրվեց իրավական ձևակեպումը:

Ըստ այդ փաստաթղթի՝ <<ցեղասպանություն են համարվում որևէ ազգային, ռասայական, էթնիկական կամ կրոնական խմբի լիակատար կամ մասնակի ոչնչացման նպատակով իրականացվող հետևյալ գործողությունները.
ա. այդպիսի խմբի անդամների սպանությունը
բ. խմբի անդամներին լուրջ մարմնական վնասվածք կամ մտավոր խանգարում հասցնելը
գ. որևէ խմբի համար դիտավորյալ այնպիսի կենսապայմանների ստեղծումը, որի նպատակն է նրա մասնակի կամ լիակատար ոչնչացումը
դ. խմբի ներսում ծննդաբերության կանխմանն ուղղված միջոցառումները
ե. երեխաների բռնի հանձնումը մարդկային մի խմբից մյուսին>>

Հյուսիսային Ամերիկայում բնիկ ժողովուրդների ցեղասպանությունը տարբերվում էր գաղութատիրական քաղաքականությունից: Անգլիական գաղութացումը սկսվեց 1607 թվականին, և մինչև 1830 թվականը ԱՄՆ-ը ստիպեց բնիկ բնակչությանը Միսիսիպիից արևմուտք: Դաժան տեղահանումները, ինչպիսին է Արցունքների արահետը, հանգեցրին զանգվածային մահերի. չերոկիների 50%-ը և այլ ցեղերի 25-35%-ը կործանվեցին։

Հոլոքոստը սկսվեց հրեական խանութների բոյկոտով և հասավ զանգվածային ոչնչացման: Նացիստները սպանեցին վեց միլիոն հրեաների՝ նպատակ ունենալով նրանց լիակատար ոչնչացնել։ Մյուս հալածյալ խմբերը ներառում էին գնչուներ, սլավոններ, քաղաքական այլախոհներ և կրոնական փոքրամասնություններ։ «Վերջնական լուծումը» տեսավ հրեաներին մեկուսացված գետտոներում, արտաքսվեցին և սպանվեցին համակենտրոնացման ճամբարներում:

Իսրայելի ռազմական գործողությունները Գազայում զանգվածային ավերածությունների պատճառ են դարձել՝ սպանելով տասնյակ հազարավորների և տեղահանելով բնակչության 90%-ին։ Ջրի, սննդի և առողջապահական համակարգերը փլուզվել են։ 2023 թվականի հոկտեմբերից 2024 թվականի հուլիսն ընկած ժամանակահատվածում Իսրայելը կատարել է գործողություններ, որոնք խախտում են Ցեղասպանության կոնվենցիան՝ նպատակ ունենալով ոչնչացնել պաղեստինցիներին սպանությունների, ծանր վնասների և կյանքին վտանգ սպառնացող պայմանների միջոցով:

• Ի՞նչ գիտեք «Նեմեսիս» գործողության մասին։ Ի՞նչ արդյունքներ այն ունեցավ։

«Նեմեսիս» գործողությունը 1920-ականներին գաղտնի առաքելություն էր՝ սպանելու Հայոց ցեղասպանության համար պատասխանատու թուրք առաջնորդներին: Այն կազմակերպել էին Արմեն Կարոն, Ահարոն Սաչակլեանը և Շահան Նատալին։

Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո օսմանյան ռազմական տրիբունալը մահապատժի է դատապարտել այդ առաջնորդներին ցեղասպանության մեջ ունեցած դերակատարության համար: Սակայն հետագայում նրանք ազատ արձակվեցին և կեղծ անուններով փախան Եվրոպա: 1920-ականների սկզբին Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությունը (ՀՅԴ) Երևանում կայացած ժողովում որոշեց գաղտնի պատժել մեղավորներին։ 1920-1922 թվականներին հայ վրիժառուները հայտնաբերեցին նրանց և կատարեցին առաքելությունը:

Ի վերջո սպանվեցին բավականին շատերը՝ Ֆաթալի խան Խոյսկին, Թալաթ փաշան, Բիհբուդ խան Ջիվանշիրը, Սաիդ Հալիմ փաշան, դոկտոր Բահադդին Սաքըրը, Ջեմալ (Ջեմալ) Ազմին, Ջեմալ փաշան, Էնվեր փաշան։ Կային նաև հայ դավաճաններ՝ Մկրտիչ Հարությունյան, Վահե Իհսան (Եսայան), Հեմայակ Արամյանց։

Թեմա 13՝ Աշխարհաքաղաքականության ձևավորման պատմությունը.
ա/ «Աշխարհաքաղաքականություն» հասկացությունը, նախապատմությունը
բ/ Ժամանակակից աշխարհաքաղաքականության ձևավորումը
Դասագիրք՝ Հասարակագիտություն-11․ էջ 225-228/

Առաջադրանք

1․ Տնտեսության մեծ կախվածությունն արտաքին շուկայից չի կարող չազդել երկրների արտաքին քաղաքականության վրա։ Հատկապես ո՞ր բնական ռեսուրսների դերն է մեծ արտաքին քաղաքականության ոլորտում։ Մանրամասնե՛ք։

Հատկապես մեծ դեր արտաքին քաղաքականության ոլորտում ունեն նավթը, բնական գազը, ածուխը և թանկարժեք մետաղները։

2․ Աշխարհաքաղաքական կարևոր գործոններ են միջազգային հաղորդակցության ուղիները, առաջին հերթին Համաշխարհային օվկիանոսի միջազգային ջրերը միավորող ջրանցքներն ու նեղուցները։ Հատկապես ո՞ր ջրանցքների և ո՞ր նեղուցի աշխարհաքաղաքականության նշանակությունն է ավելի մեծ։ Մանրամասնե՛ք:

Լա Մանշը աշխարհի ամենածանրաբեռնված օվկիանոսային նավագնացության գիծն է:

Սուեզի և Պանամայի ջրանցքները կարևոր դեր են խաղում միջազգային առևտրում՝ ապահովելով խոշոր նավագնացային ուղիների կապն ու կրճատելով ծովային փոխադրման տևողությունը։

Հորմուզի նեղուցը առանձնանում է իր նշանակությամբ, քանի որ այն հանդիսանում է հիմնական անցումը Պարսից ծոցի նավթով հարուստ տարածաշրջանից՝ ազդելով համաշխարհային էներգետիկ շուկայի կայունության վրա։

Ընկեր Մարգարիտի և ընկեր Սամվելի հետ գնացինք Հայաստանի պատմության թանգարան՝ տեսնելու Անահիտ աստվածուհու բրոնզե արձանից պահպանված գլուխը և ձեռքերը, որոնք մինչ այս գտնվում էին Բրիտանիայի թանգարանում: Դրանք գտնվում էին մի գեղեցիկ ցուցասրահում և արձանի կողքերը նաև կային Անահիտի հետ կապված ուրիշ հնագույն գտածոներ՝ վզնոցներ, մատանիներ, կոպեկներ, փոքրիկ քանդակներ և շատ այլ իրեր: Մեր գիդը պատմեց ամեն ինչ այդ զարդերի, և, իհարկե, արձանի մասին, ինչից հետո մենք այցելեցինք կողքի սրահները, որտեղ արդեն հելենիզմից անցում էր կատարվում քրիստոնեություն: Այնուհետև շրջեցինք թանգարանի այլ սրահներով, տեսնելով այլ հետաքրքիր իրեր:

Այս այցելությունը, թեև կարճ էր, բայց շատ հետաքրքիր անցավ և ինֆորմացիայով լի:

Բանաձև՝ S_n = 2a₁ + (n-1) * d / 2 * n
կամ Sn = a₁+ an /2 * n

43. S₆ = a₁ + a₆/2 * n = -3+17/2 * 6 = 42
a₆ = a₁ + (6-1)d = -3 + 5d = -3 + 20 = 17
d = a₂ — a₁ = 1-(-3) = 4

45. S₈ = a₁ + a₈/2 * n = 2 + 23/2 * 8 = 100
a₈ = 2 + (8 — 1) * d = 2 + 7d = 2 + 21 = 23
d = a₂ — a₁ = 5 — 2 = 3

47. S10 = a₁ + a₁₀/2 * n = -2 + 34/2 * 10 = 160
a₁₀ = -2 + (10-1) * d = -2 + 9d = -2 + 36 = 34
d = a₂ — a₁ = 2 — (-2) = 4

Բանաձև՝ S_n ; an > 0

73. d = 15,5 — 17 = -1,5
an = a₁ + (n-1) * d > 0
17 + (n-1)(-1,5) > 0
17 — 1,5n + 1,5 > 0
-1,5n > -18,5
n < 18,5/1,5
n < 12,ɑ
a₁…..a₁₂ > 0
S₁₂ ; a12 > 0