Assignments for 10,04.25

Navigate. Watch the video. Why we see colours, /do the ex-es 1a, 2. 3a / in 3a please prepare a one -minute talk, slide 105
Navigate. Review slide 106, ex-es 2. 3a, 5a

1a. Match sentences 1-3 to photos a-c.

  1. In China, red is a very ;ucky colour and symbolizes good fortune and happiness. c
  2. Red is considered a spiritual colour in India, signifying purity and commitment. a
  3. In the West, red is often used as a warning, to alert people to possible dangers. b

2. Match the interviewer’s questions 1-6 to Beau Lotto’s answers a-f.

  1. What first got you interested in colour? — b. Seeing colour is a key function of the brain.
  2. How do we see or make sense of what we are seeing? — e. No one really knows exactlyhow the brain helps us to see.
  3. What is colour for? — a. Seeing colour helps us to distinguish different surfaces.
  4. Is it true that we only see in four colours? — f. We can make lots of subtle distinctions, but everything is basically red, green, blue and yellow.
  5. What is your research descovering about our perception of colour? — d. Colour doesn’t really exist outside of our brain.
  6. What is a practical outcome of your research? — c. If people realize that we all see colour differently, this could help them see other aspects of life differently, too.

3a. You are going to talk about your favourite colour.

My favourite colour is green. I like seeing it everywhere, because I think it brings balance with other colours. I don’t really like it in clothes, but I like it at homes, when decorating the space. I really like when people decorate with plants. Green reminds me of nature — grass, trees, even some animals.

2. Put the adjectives in brackets in the right order.

  1. I bought a rare old silver teapot.
  2. He was wearing a red and white woollen scarf.
  3. In the window was a large green and red flag.
  4. He looked like a handsome young film star.
  5. She was beautiful tall and young.
  6. A large grey Indian elephant trod on his toe.

3a. Complete the text with conjunctions from the box. Sometimes more than one conjuction is possible.

How shops use your senses to get you to spend more

As soon as you walk into almost any shop you’re immediately overwhelmed with sights, sounds, smells and thinngs to touch.

Supermarkets know what their most popular items are. So they don’t put them at the front of the shop in caseyou just come in and buy a carton of milk. They put them at the back so that you have walk through and see everything else. When you keep your eyes down, you will probably buy things that you hadn’t planned to get. Some shops are even designed so you have to walk around until you have seen everything.

People are more likely to buy something if it’s on the centre shelf. So shops put the most expensive items there.

They also try to stimulate your other senses with the smell of fresh baking, or by getting you to touch things because they know that unless you touch something, you are more likely to buy it.

5a. Choose the correct options to complete the statements.

  1. The average American child watches around six hours of TV a day.
  2. A newborn baby starts to learn his first language before he is born by hearing his mother’s voice.
  3. Research shows that being able to touch an interactive screen while reading makes boys more interested in reading.
  4. Babies cannot see faces when they are first born.
  5. Listening to Mozart’s music will make a young child more intelligent.
  6. Around 45% of US companies look at the social networking profiles of job applicants.

Մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային համակարգերը

Մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային համակարգերը

Մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային համակարգը սկսվեց 1948 թվականին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից ընդունված Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրով: Այս հռչակագիրը հանգեցրեց մարդու իրավունքների հիմնական պայմանագրերի ստեղծմանը, որոնք ձևավորեցին համակարգի հիմքը: Այն երկրները, որոնք վավերացրել են այս պայմանագրերը, իրավաբանորեն պարտավոր են պաշտպանել իրենց երաշխավորած իրավունքները և պատասխանատվության են ենթարկվում խախտումների համար:

ՄԱԿ-ը ստեղծել է կանոնադրական մարմիններ և պայմանագրային մարմիններ՝ համապատասխանությունը վերահսկելու համար: Այս մարմինները հետաքննություններ են անցկացնում, համագործակցում կառավարությունների հետ և հրապարակում են զեկույցներ՝ ապահովելու մարդու իրավունքների չափանիշներին համապատասխանությունը: Թեև համակարգը բարձրացրել է իրազեկությունը և նպաստել մարդու իրավունքների նկատմամբ հարգանքին, մարտահրավերները մնում են, հատկապես լուրջ խախտումների համար պետություններին պատասխանատվության ենթարկելու հարցում: Չնայած այս մարտահրավերներին, համակարգը շարունակում է զարգանալ որպես մարդու գլոբալ իրավունքների պաշտպանության հիմնական գործիք:

Հայաստանում Վտանգված տեսակներ

Սիրիական գորշ արջ

Սիրիական գորշ արջն այժմ անհետացել է Սիրիայում, Իսրայելում, Լիբանանում և Սինայի թերակղզում, բայց դեռ գոյատևում է Հայաստանում, Ադրբեջանում, Վրաստանում, Իրաքում, Իրանում, Թուրքիայում և Թուրքմենստանում: Հայաստանում այս ավելի փոքր շագանակագույն արջերն ապրում են լեռներում, որտեղ նրանք փնտրում են մրգեր, հատապտուղներ և միջատներ և ձմեռում են քարանձավներում կամ ծառերի խոռոչներում:

Խորհրդային Միության փլուզումից հետո անվերահսկելի որսը և աճելավայրերի կորուստը զգալիորեն կրճատել են նրանց թիվը: Ստույգ պոպուլյացիան հայտնի չէ, սակայն փորձագետները Հայաստանում մոտ 400–600 արջ են գնահատում։ Որոշ փոքր խմբեր, ինչպես Արագած լեռան վրա գտնվողները, կրիտիկական վտանգված են:

Կազմակերպություններն օգնում են պաշտպանել սիրիական գորշ արջերին՝ ստեղծելով անվտանգ բնակավայրեր, կանխելով որսագողությունը և փրկելով արջերին վատ պայմաններից: Նրանց ապաստարանն առաջարկում է ավելի քան 30,000 հեկտար պահպանվող հող, կա բժշկական օգնություն։

Մարգահավ

Այս թռչունը համարվում է խոցելի և ընդգրկված է որպես մոտ վտանգված: Այն հանդիպում է Արևմտյան Եվրոպայում և Արևմտյան Սիբիրում, իսկ Հայաստանում՝ հյուսիսային շրջաններում։ Բնադրում է լեռնային մարգագետիններում և սնվում է միջատներով կամ սերմերով, սակայն այդ տարածքները փոքրանում են հողագործության պատճառով։ Մենք հստակ չգիտենք, թե քանիսն է մնացել, բայց բնակչությունը, ամենայն հավանականությամբ, նվազում է հողագործության, կենդանիների արածեցման, բույսեր հավաքելու և, հնարավոր է, նույնիսկ որսագողության պատճառով: Այն պաշտպանելու համար մենք պետք է վերանայենք, թե ինչպես է օգտագործվում հողը, ստեղծել անվտանգ գոտիներ, բարձրացնել տուգանքները և օգնել մարդկանց հասկանալ, թե ինչու է այս թռչունը կարևոր:

Շելկովնիկովայի սենտաուրիա

Կրիտիկական անհետացման եզրին գտնվող այս բույսը բնիկ է Հարավային Անդրկովկասում և չափազանց հազվադեպ է Հայաստանում, հանդիպում է միայն Մեղրու ֆլորիստիկական շրջանում՝ հիմնականում Վարդանաձորի, Լիճքի և Տաշտունի լեռնանցքի շրջակայքում: Աճում է բարձրադիր ժայռոտ լանջերին (2200–2700 մ), ծաղկում է հուլիսին, պտուղները հայտնվում են օգոստոսին։ Բույսն ունի սողացող արմատներ, կոր ցողուններ և փափուկ կանաչ-մոխրագույն տերևներ, որոնք վաղ չորանում են: Նրա ծաղիկները կարող են տարբեր լինել մանուշակագույն-կապույտից մինչև բաց վարդագույն երանգներ:

Բույսի ընդհանուր բնակության տարածքը 10 կմ2-ուց պակաս է և միայն երկու հայտնի տեղանք է Հայաստանում: Սա այն դարձնում է խիստ խոցելի, հատկապես կլիմայի շարունակական փոփոխության պայմաններում: Թեև նրա բնակչության մի մասը պաշտպանված է «Արևիկ» ազգային պարկի շրջանակներում, դրա գոյատևումն ապահովելու համար անհրաժեշտ է ավելի շատ մոնիտորինգ և կենսամիջավայրի ուսումնասիրություն:

Աղբյուրներ՝ 1, 2, 3, 4

Տոները Մալայզիայում

Մալայզիան շատ տարբեր մշակույթներ ունի, և յուրաքանչյուր խումբ ունի իր հատուկ տոները: Օրինակ, մուսուլմանները նշում են Հարի Ռայա Պուասան Ռամադան ամսվա վերջում, իսկ Հարի Ռայա Հաջին՝ Մեքքա ուխտագնացությունից հետո: Բուդդայականները նշում են Բուդդայի կյանքը Հարի Վեսակի վրա, չինացի մալայզիացիները նշում են չինական Նոր տարին, իսկ հնդիկ մալայզիացիները վայելում են Deepavali (լույսերի փառատոնը): Քրիստոնյաները նշում են Սուրբ Ծնունդը.

Այս տոների ժամանակ մարդիկ հաճախ ունենում են «բաց դռներ», որտեղ ցանկացած մարդ կարող է մտնել, համեղ ուտելիքներ և իրեն ընդունելի զգալ։ Օգոստոսի 31-ին բոլորի համար կա նաև մեծ ազգային տոն, որը կոչվում է Հարի Քեբանգսաան, որը նշում է Մալայզիայի անկախությունը:

Որոշ նահանգներ նույնպես ունեն իրենց արձակուրդները: Օրինակ, Սարավակը նշում է Գավայ Դյակը, որը հարգում է տեղական բնիկ խմբերի ավանդույթները, ինչպիսիք են Իբանը և Բիդայուն:

Բացի այս տոներից, մարդիկ նշում են նաև կյանքի մեծ իրադարձություններ, ինչպիսիք են ծնունդները, հարսանիքները կամ նույնիսկ թլպատումը (երիտասարդ մահմեդական տղաների համար): Սրանք մալայերեն կոչվում են kenduri և ներառում են մեծ կերակուր: Հարսանիքները հատկապես կարևոր են և կարող են լինել մեծ տոնակատարություններ՝ կա՛մ տանը՝ գյուղերում, կա՛մ հյուրանոցներում և քաղաքների սրահներում:

Գրականությունը Մալայզիայում

Մալայզիայի մշակույթը բազմազան է և միախառնված է ազդեցությունների ինչպես արևելքից, այնպես էլ արևմուտքից: Տարբեր էթնիկ խմբերով ընդգրկված էկլեկտիկ բնակչությամբ Մալայզիան հանդիսանում է ավանդույթների և սովորույթների փառահեղ հալման կաթսա, որը ընդգրկում է սերունդներ: Սա, զուգորդված արևմտյան զգայունության հետ, ներկայացնում է յուրահատուկ համադրում, որը հաճելի է փորձի համար:

Մալայզիայի գրականությունը ներկայացնում է մալայզիական կյանքի տարբեր ասպեկտներ և կազմում է Մալայզիայի մշակույթի կարևոր մասը: Մալայզիայի գրականության ամենավաղ ստեղծագործությունները փոխանցվել են բանավոր՝ սցենարների բացակայության դեպքում:Բանավոր գրականությունը ներառում է մալայական բանահյուսության մի շարք ժանրեր, օրինակ՝ առասպելներ, լեգենդներ, ժողովրդական հեքիաթներ, սիրավեպեր, էպոսներ, պոեզիա, ասացվածքներ, ծագման պատմություններ և բանավոր պատմություններ։ Բանավոր ավանդույթը բարգավաճեց մալայացիների շրջանում, բայց շարունակում է գոյատևել Մալայզիայի բնիկ մարդկանց, այդ թվում՝ Օրանգ Ասլիի և բազմաթիվ էթնիկ խմբերի մոտ Սարավակում և Սաբահում:

Վաղ մալայական գրականությունը կրել է հնդկական էպոսների ազդեցությունը, ինչպիսիք են Մահաբհարաթան և Ռամայանան, որոնք հետագայում ներառում են այլ ավանդույթներ, որոնք այժմ կազմում են մալայական գրական ժառանգությունը: Գոյություն ունեին նաև մալայական պոեզիայի մի քանի ձևեր, որոնք մինչ օրս տարածված են մնում։

19-րդ դարում Մալայական թերակղզում բանավոր գրականությունը փոխարինվեց գրավոր գրականությամբ։ Սա մասամբ վերագրվում էր 15-րդ դարում թերակղզի իսլամի ներմուծմանը և ջավիի գրի ընդունմանը: Այս ավանդույթի վրա ազդել են ինչպես ավելի վաղ բանավոր ավանդույթները, այնպես էլ Մերձավոր Արևելքի իսլամական գրականությունը: Այս ընթացքում ստեղծագործությունները տատանվում էին աստվածաբանական գրականությունից և իրավական բովանդակությունից մինչև ռոմանսներ, բարոյական անեկդոտներ, իսլամական մարգարեների հայտնի հեքիաթներ և նույնիսկ կենդանիների հեքիաթներ, որոնք գրված էին մի շարք ոճերով:

Հանրահաշիվ Դաս 21

Թեմա՝ ցուցչային անհավասարումներ

Կարդալ՝ այստեղ
Էջ՝ 16-18. կատարել հետևյալ առաջադրանքները՝ 41-50

ա) 2x < 16
2x < 24
x < 4
x ∈ (-∞ ; 4)

բ) 5x >/ 0,2
0,2 = 1/5
x >/ -1
x ∈ (-1 ; -∞)

գ) (0,2)x < 125
5-x < 53
x∈ (-3 ; -∞)

գ) (√3/9)x+2 </ 27

(30,5/32)x+2 </ 33
(3-1,5)x+2 </ 33
3-1,5x-3 </ 33
1,5x — 3 </ 3

1918թ-ի Մայիսյան հերոսամարտերը

Թեմա՝ «1918թ-ի Մայիսյան հերոսամարտերը »

Ներկայացրե՛ք հայ մշակույթի զարգացումը տվյալ ժամանակաշրջանում հետևյալ կետերով․

  • Ի՞նչ նշանակություն ունեն Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի և Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերը՝ հայ ժողովրդի պատմության մեջ:

Մարտի 19-ին թուրքական ուժերը սկսեցին առաջանալ Սարդարապատ-Երևան ուղղությամբ: Սարդարապատ կայարանի մոտ մայիսի 21-ին տեղի ունեցավ կատաղի մարտ: Հայկական ուժերը նահանջեցին՝ հանձնելով կայարանն ու Սարդարապատ գյուղը: Էջմիածնի շրջանում կենտրոնացել էին հայկական ուժերը և հակահարձակման միջոցով կանխում էին թուրքերի առաջխաղացումը դեպի Երևան: Սարդարապատի ուղղությամբ կռվում էր 5500 մարտիկ: Միայն երկաթգծի երկայնքով հարձակվող թշնամին ուներ 6 հազար կանոնավոր զորք և 1500 քրդական հեծելազոր: Հայկական զորամասերը նախապատրաստվեց հակահարձակման:

Հարձակման հաջորդ օրը հետ գրավվեց Սարդարապատ կայարանն ու գյուղը: Առաջին հաղթանակը մեծ ոգևորություն առաջացրեց բնակչության ու զորքի մեջ: Մշակվեց թուրքերի շրջապատման և ջախջախման ծրագիր: Հայկական ուժերը միավորվեցին Սարդարապատի ջոկատի մեջ: Մայիսի 23-ից մարտակազմի մի մասն ուղարկվեց Բաշ Ապարանի ճակատ: Սարդարապատի հաղթական ճակատամարտը, որը տևել է մայիսի 22-ից մինչև 28-ը, ավարտվեց հայկական զորքի հաղթանակով: Թշնամին կորցրեց 3500 սպանված և նահանջեց մոտ 60կմ:
Հունիսի 2-ից դադարեցվեցին ռազմական գործողությունները թուրքական և հայկական զորքերի միջև:

Մյուս ճակատամարտը տեղի ունեցավ Բաշ Ապարանի ճակատային հատվածում: Մայիսի 20-ին թուրքական դիվիզիան Ղարաքիլիսայի փոխարեն շարժվեց դեպի Բաշ Ապարան: Նրա նպատակն էր դուրս գալ Աշտարակ-Եղվարդ-Կոտայք գիծը և քանաքեռի գրավմամբ փակել օղակը Երևանի շուրջը:

Երևանյան զորախմբի ուժերից 5 հազար հոգու տեղափոխվեցին Բաշ Ապարանի ճակատ: Մայիսի 23-ին նա հասավ ռազմական գործողությունների վայր, տվեց առաջին հաղթական մարտը: Կատաղի մարտերը Բաշ Ապարանի ճակատում շարունակվեցին մինչև մայիսի 29-ը: Ի վերջո հայկական ուժերը պարտության մատնեցին թշնամուն: Բաշ Ապարանի հաջողությունը հայկական զորքի երկրորդ խոշոր հաղթանակն էր:

Թուրք-հայկական պատերազմի վճռական տեղամասերից էր նաև Ղարաքիլսայի ճակատը։ Ալեքսանդրապոլի անկումից հետո հնարավոր չեղավ կասեցնել թուրքերի առաջխաղացումը դեպի Ղարաքիլիսա։
Մայիսի 25-ին կազմակերպվում է Ղարաքիլիսայի ճակատը։ Հայկական կողմն ուներ 7 հազար զինվոր և սպա։ Նրանք ներկայացնում էին Առանձին հայկական կորպուսի առաջին դիվիզիան, որի նորանշանական հրամանատարն էր գնդապետ Ալեքսանդր Բեյ-Մամիկոնյանը։ Ղարաքիլիսիայի ճակատում կռվող թուրքերն ունեին 10 հազար զինվոր։ Առաջինը մարտի նետվեց Գարեգին Նժդեհը․ մայիսի 25-ին նա իր 40 հեծյալներով հարձակվեց թշնամու հեծյալների ու հետևակի մեծ ուժերի վրա։ Այդպես սկսվում է Ղարաքիլիսիայի հերոսամարտը։ Սակայն մայիսի 28-ին թուրքերն ընդհանուր հարձակման անցան և երկու օր անց գրավեցին Ղարաքիլիսան։ Թուքերը շարունակեցին իրենց ցեղասպանական ծրագիրը՝ տեղի հայ խաղաղ բնակչությանը ենթարկելով զանգվածային կոտորածի։

  • Որո՞նք էին Մայիսյան հերոսամարտերի ընթացքում հայ ռազմիկների հաղթանակի հիմնական գործոնները:

Թուրքերը, խախտելով բոլոր պայմանավորվածությունները, պահանջեցին Կարս-Ալեքսանդրապոլ-Ջուլֆա երկաթուղին։ Մայիսի 14-ի լույս 15-ի գիշերը նրանք վերջնագիր ներկայացրին Ալեքսանդրապոլում գտնվող հայկական զորքի հրամանատարությանը՝ պահանջելով երեք ժամվա ընթացքում հանձնել քաղաքը և հայկական զորքը 25 կմ հեռացնել երկաթուղուց։ Նրանք անցնում են հարձակման, սակայն հանդիպում համառ դիմադրության։ Առաջին հաղթական մարտերը տեղի ունեցան Ջավախքում և Շիրակում։

Դեռևս 1918թ․ հունվարին Ախալքալաքում ստեղծվել էր հայկական կորպուսի հրաձգային գունդ։ Ախալքալաքի գունդը և գավառի հայկական մյուս ջոկատները կազմակերպեցին դիմադրություն։ Հայկական ուժերը հատկապես համառ դիմադրություն ցուցաբերեցին Սաթխա գյուղի մատույցներում։

1918թ․ թուրք-հայկական պատերազմի վառ էջերից է Շիրակի գոյամարտը։ Այստեղ ձևավորվել էր դիմադրական ճակատ։ Տեղի բնակչությանը միացան Շիրակի և Արագածոտնի գյուղերում ապաստանած արևմտահայ հազարավոր գաղթականներ։
Մայիսի 5-ին Տարոնի 500 կամավորները Սասունցի Մանուկի և Մուշեղի գլխավորությամբ գրավեցին Ներքին Թալինի բերդը։ Նրանք կարողացան Արագածի լեռնազանգվածը մաքրել թուրք-թաթարներից և քրդերից, ինչը մեծ դեր խաղաց Սարդարապատի հաղթանակի գործում։ Շիրակում՝ Սոգյութլուի (Սառնաղբյուր) ճակատում, հայկական ուժերի հաղթական կռիվները թուրքերի դեմ տևեցին մայիսի 16-27-ը։

  • Ո՞ր հանգամանքներն են նպաստել հայերի հաջողությանը Մայիսյան հերոսամարտերում՝ պատերազմական պայմաններում:

Մայիսյան հերոսամարտերում հայերի հաջողությունը պայմանավորված էր մի քանի կարևոր հանգամանքներով։ Նախ՝ ժողովուրդը միավորված էր ընդհանուր վախով ու մտահոգությամբ՝ երկիրը կարող էր ամբողջությամբ կորցվել, և սա համարվում էր վերջին հնարավորությունը փրկվելու։ Մարդիկ չէին սպասում հրամանների՝ նրանք կամավոր միանում էին կռվին՝ իրենց ընտանիքը, հողը և ազգը պաշտպանելու համար։

Բացի դրանից, շատ կարևոր էր նաև խելացի ու ուժեղ հրամանատարների ներկայությունը՝ Դրոն, Մովսես Սիլիկյանը, Գարեգին Նժդեհը և մյուսները, որոնք կարողացան ճիշտ կազմակերպել մարտերը և ոգեշնչել զինվորներին։ Թուրքերը կարծում էին, որ ցեղասպանությունից հետո հայ ժողովուրդը թույլ էր և խոցելի, բայց դա սխալ էր։

  • Ինչպիսի քաղաքական և ռազմական հետևանքներ ունեցան Մայիսյան հերոսամարտերը՝ Հայաստանի անկախության հռչակման և անկախության պահպանումը երաշխավորելու տեսանկյունից:

Հայկական կողմի տարած հաղթանակները ստիպեցին թուրքական կողմին Բաթումի բանակցություններում մեղմացնել իրենց պահանջները և նորահռչակ Հայաստանի Հանրապետության հետ 1918թ․ հունիսի 4-ին կնքել հաշտության պայմանագիր։

  • Որո՞նք են Հայաստանի Հանրապետության դիմագրաված հիմնական մարտահրավերները Մայիսյան հերոսամարտերից հետո:

դժվարությունների։ Երկիրը նոր էր ձևավորվել, տնտեսությունը խիստ վատ վիճակում էր, մարդիկ սովի ու հիվանդությունների էին բախվում։ Բացի այդ, արտաքին թշնամիների վտանգը դեռ կար, և Հայաստանը միայնակ էր՝ առանց հստակ դաշնակիցների։ Բայց այս ամենի հետ ժողովուրդը շարունակում էր հավատալ և պայքարել։

  • Ի՞նչ նշանակություն ունեցան Մայիսյան հերոսամարտերը հայ ժողովրդի հավաքական հիշողության և ազգային ինքնության ձևավորման համար:

Սրընթաց փոխվող իրադրությունում հայ ռազմաքաղաքական ուժերը ստանձնեցին Կովկասյան ճակատի պաշտպանության ծանր բեռը, և պատերազմի արդյունքում նորաստեղծ հայկական պետությունը փաստացի դարձավ Առաջին աշխարհամարտի մասնակից կողմ։ Հետագայում Հայաստանի հանրապետությունը մասնակցեց աշխարհամարտի արդյունքներն ամփոփող Փարիզի խորհրդաժողովին, իրավական (դե յուրե) ճանաչում ստացավ Անտանտի երկրների կողմից և իր տարածքաին ու քաղաքական իրավունքները ձևակեպրեց Սևրի պայմանագրով։

Assignments for 07,04.25

Navigate Upper-Intermediate Writing and reading / Describing a scene in detail slide 104, ex 7

7. Read the two descriptions of the cafe in the first photo in exercise 1. What is missing in the first text?

The first text lacks the describtion of the feeling of sitting in the restaurant.

The bitter aroma of coffe mixing with the sweet smell of the Majestic’s famous almond tarts starts to make you feel hungry as you sitcomfortably in the solid wooden chairs. On the tablr is a stiff white tablecloth, just waiting for you to cover it with delicious food and drink. You might order a pastel de nata, a feast of crisp pastry and a smooth, rich yellow cream filling.

If the cafe is busy, it can be quite noisy as the clatter of cups and saucers and cutlery bounces off the high ceilings; but even the tourists tend to murmur quietly, as if in a sacred place.

Հետխորհրդային տարածաշրջանի հակամարտությունները և դրանց կարգավորման խնդիրները

Թեման՝ Հետխորհրդային տարածաշրջանի հակամարտությունները և դրանց կարգավորման խնդիրները

Առաջադրանք.
Քննարկման արդյունքները լուսաբանել բլոգում

Խորհրդային Միության փլուզումից հետո նախկին անդամ երկրներում սկսվեցին մի շարք հակամարտություններ, որոնք հիմնականում ներպետական էին, բայց արագորեն վերածվեցին միջազգային խնդիրների՝ տարբեր պետությունների մասնակցությամբ։ Օրինակ՝ Չեչնիայում կռվում էին նաև օտարերկրյա զինյալներ, Մերձդնեստրում, Աբխազիայում և Հարավային Օսիայում ակտիվ մասնակցություն ուներ Ռուսաստանը, իսկ Դոնբասում ռուսամետները չհամաձայնվեցին Ուկրաինայի եվրոպական ուղու հետ։ Այս հակամարտությունները հաճախ սրվում էին ազգության, լեզվի կամ քաղաքական տարբերությունների պատճառով։ Ժամանակի ընթացքում դրանց մեծ մասը «սառեց», և ներկայում փորձ է արվում կարգավորել իրավիճակը բանակցությունների միջոցով՝ միջազգային կազմակերպությունների ու միջնորդ պետությունների օգնությամբ։ Խաղաղ լուծման հասնելու համար կարևոր են ներքին կայունությունը, փոխըմբռնումն ու քաղաքական համարձակ որոշումները։

Բառախմբեր վարժություններ

Ուսումնասիրել բառախմբերը, յուրաքանչյուրով կազմել նախադասություններ

§10․ Գործառություն — գործառնություն
Գործառություն֊ը, որի նույնանիշը գործառույթ֊ն է, որեւէ մեկի կամ մի բանի կատարած դերն է, օտար բառով՝ ֆունկցիան, ինչը կարող է փոխվել հանգամանքների փոփոխության համաձայն։ Օրինակ՝ «Նրա գործառույթը առայժմ միայն հեռախոսազանգերին պատասխանելն է»։ Կամ այս նախադասության մեջ՝ «Հայերենում ա հոդակապը, որ ինքնին իմաստազուրկ է, որոշ բառազույգերում (հրձիգ — հրաձիգ, փոխնորդ — փոխանորդ, քարհատ — քարահատ) իմաստազատիչ գործառույթ // գործառություն (=ֆունկցիա) ունի»։

Գործառնություն֊ը տնտեսական֊ֆինանսական֊առեւտրային գործողություն (=օպերացիա) է նշանակում։ Մեծ մասամբ այն կարող ենք փոխարինել գործարք֊ով։ Այսպես՝ «Հայարդինբանկը նոր գործառնույթներ (=գործարքներ) է նախատեսում Ռուսաստանի մի քանի բանկերի հետ»։ Գործառնություն֊ը, ուրեմն, ֆինանսական գործարք֊գործողությունն է։

Գործառություն — Հեռախոսը դադարեց իր գործառությունը:
Գործառնություն — Գործառնությունը իրեն շատ փող բերեց:

§11․ Դիտել — դիտարկել
Քննել — քննարկել

«Մենք դիտում ենք աստղերը» եւ «Մենք դիտարկում ենք աստղերը»։ Առաջինում սովորական գործողությունն ենք հասկանում, երկրորդում նշանակում է նշանակում է դիտելու առարկա դարձնել, դիտել որոշակի նպատակով՝ հետազոտելու, ուսումնասիրելու, ճանաչելու, քննելու — քննարկելու… Ահա այս զույգը եւս տարբերակման կարիք ունի, մանավանդ որ դիտել — դիտարկել֊ի համեմատ սրանց գործառույթները համարյա նույնանում են, ինչպես՝ «Հարցը պետք է ըստ ամենայնի քննել // քննարկել»։ Այս նախադասության մեջ եթե քննել֊ը գործածենք, ապա ուզում ենք առավելապես կարեւորել, որ հարցը պետք է բոլոր կողմերից ուսումնասիրել, հետազոտել, պարզել, խորացնել… Իսկ եթե քննարկել֊ը թողնենք, ապա առավելապես շեշտում ենք այն, որ հարցը քննության առարկա պիտի դարձնել, տարբեր անձանց կարծիքներն ու տեսակետնգրը լսել, մտքեր փոխանակել եւ այլն։

Քննել֊ի մյուս կիրառությունները սովորական են, քննում են ուսանողին ու նրա գիտելիքները, քննում֊հարցաքննում են ամբաստանյալին… Վերջապես, քննել կարող է թե մեկ անձը, թե՝ մի քանիսը, իսկ քննարկել֊ը անպայման ենթադրում է առնվազն երկու հոգու մասնակցություն։ Ուստի, հետեւյալ նախադասության մեջ եթե քննել֊ի գործածությունը սխալ չէ, ապա նախընտրելին քննարկել֊ն է․ «Քննարկում են ամբաստանյալին պատժելու կամ ազատելու հարցը»։ Իսկ «Հավաքվել ու քննարկում են գրողի գիրքը թե պիեսը, ռեժիսորի բեմադրությունը, նկարչի նոր կտավը, կոմպոզիտորի օպերան…», արդեն քննել֊ը գործ չունի, միայն՝ քննարկել։

Դիտել — Այսօր դիեցինք հետաքքիր ֆիլմ:
Դիտարկել — այս փաստը պետք է դիտարկել որպես ապացույց:
Քննել — մեղավորներին քննեցին փաստաբանները:
Քննարկել — նրանք այս հարցը քննարկում էին շատ երկար:

§12․ Երախտիք — երախտագիտություն
Երախտիք֊ը լավ, բարի գործն է, որ մնում է ու դառնում վաստակ, բարձր գնահատության արժանի աշխատանք։ Ասենք՝ «Մ․ Սարյանը մեծ երախտիք ունի հայ կերպարվեստը աշխարհի հանրությանը ներկայացնելու գործում»։, «Տիգրան Պետրոսյանի երախտիքը շախմատային Հայաստանում անուրանալի է»։

Երախտիք ունեցող անհատներին էլ կոչում են երախտավոր։ Ասում ենք՝ «Ռաֆայել Իսրայելյանը մեր ճարտարապետության երախտավորներից է»։

Ահա, այդպիսի մարդկանց նկատմամբ էլ մենք երախտագիտության զգացում ունենք (կամ՝ համակվում ենք երախտագիտությամբ)։ Ուրեմն՝ երախտագիտություն֊ը այդ երախտիքը տեսնելու ու գնահատելու ընդունակ լինելն է։ Երախտիք ունեցող գիտնականի, արվեստագետի, ուսուցչի կամ շինարարի հանդեպ տոգորվում ենք երախտագիտության զգացումով։

Ավելացնենք, որ մեկի երախտիքը՝ վաստակը տեսնողն ու գնահատողը երախտագետ մարդ է, իսկ երախտիքը, լավությունը չտեսնողը կամ մոռացողը՝ երախտամոռ։

Երախտիք — Հայրենիքում նա հայտնի էր իր կատարված երախտիքներով:
Երախտագիտություն — Նա չէր կարող արտահայտել իր երախտագիտությունը:

§13․ Զեկուցում — զեկույց
Զեկուցում֊ը ավելի հայտնի գործածություն ունի, զեկուցումներ ենք կարդում կամ լսում տարբեր թեմաներով՝ գիտական, մանկավարժական, մշակութային… Զեկուցում֊ին նույնանիշ է բանախոսություն֊ը՝ բանավոր խոսք, որ կարող է հնչել իբրեւ գրվածքի ընթերցում, կարող է եւ հնչել առանց այդպիսի գրվածքի։

Զեկույց֊ը որեւէ հարցի մասին գրավոր կամ բանավոր հակիրճ տեղեկատվություն֊հաղորդումն է։ Զեկույցը նաեւ գիտական կամ այլ բնույթի հետազոտությունների արդյունքների համառոտ հաղորդումն է։ Զեկույց (այս դեպքում օտար բառով՝ ռապորտ) կարելի է վերադասին ներկայացնել որեւէ դեպքի, պատահարի, մեկի վարքի կամ իր իսկ հրաժարականի մասին եւ այլն։

Ուղղենք սխալը՝ «Ուսանողական գիտական ընկերությունում կարդացված զեկույցները (փոխ․՝ զեկուցումները բավականաչափ ինքնուրույն էին», «Հնագիտական եռամյա հետազոտությունների արդյունքների վերաբերյալ ներկայացված մեկ էջանոց զեկուցումը (փոխ․՝ զեկույցը) ինքնին խոսում էր»։

Զեկուոցւմ — Այսօր դպրոցում կարդացինք համալսարանական զեկուցում:
Զեկույց — Պատահարի մասին զեկույցը արագորեն տարածվեց:

§14․ Զերծ — զուրկ
Սրանք հոմանիշ բառեր են եւ «մի բանից հեռու լինելու, մի բան չունենալու» ընդհանուր նշանակությունը ունեն։ Սակայն հստակորեն տարբերակվում են կիրառության նրբերանգներով։

Զերծ֊ը գործածվում է «վատ, մերժելի բանից հեռու մնալու, առանձնացնելու» միաստով՝ «չարիքներից, վտանգներից, դժբախտություններից զերծ»։

Զուրկ֊ը գործածվում է «որեւէ լավ հատկություն կամ անհրաժեշտ, ցանկալի բան չունենալու» իմաստով՝ «բարիքներից, աշխատանքից, ունեցվածքից, խելքից, օգնությունից զուրկ»։

Հետեւյալ նախադասության մեջ իրենց տեղում են գործածվել երկուսն էլ․ «Երեխային զերծ պահեք (=հեռու պահեք) փողից, բայց եւ զուրկ մի թողեք (=մի զրկեք)»։ Կամ՝ «Ամեն անհատականութենե զուրկ այս մարդը իր գոյությունը ամեն փորձանքեն զերծ պահելու գաղտնիքը գտեր էր» (Գր․ Զոհրապ)։

Իրոք որ, եթե զուրկ ես ինքնուրույնությունից, մտավոր լայն հետաքրքրություններից, հոգեւոր֊բարոյական մեծ աշխարհի գեղեցկությունների զգացողությունից, ապա շատ դժվար է զերծ մնալ զանազան մոլություններից ու մոլորություններից, չար կրքերի գայթակղությունից, անբարո մարդկանց լարած որոգայթներից։

Զերծ — Զերծ մնացեք նման վտանգավոր քայլերից:
Զուրկ — Նա զուրկ էր մարդկային բոլոր հատկություններից:

§15․ Ըստ որի — ըստ որում
Գրաբարից փոխանցված կապակցություններ են։ Ըստ որի նույնն է, եթե ասենք որի համաձայն, ինչի համաձայն։ Ինչպես որ գործածում ենք՝ ըստ կարգի = կարգի համաձայն, ըստ նրա = նրա կարծիքի համաձայն՝ նրա կարծիքով։ Իմ կարծիքով կամ իմ կարծիքի համաձայն ասելու փոխարեն այսօրվա հայերենին է անցել գրաբարյան սեղմ ձեւը՝ ըստ իս։

Ըստ որում կամ ընդ որում․ գործածվում են մեկնական֊բացատրական նշանակությամբ, երբ որեւէ բան ասվածից միաժամանակ առանձնացվում֊մասնավորեցվում է։ Նայած տեղի՝ դրանց հոմանիշները կլինեն՝ քանի որ, դրա հետ միաժամանակ, մանավանդ… Օրինակ՝ «Նա խնդրեց իշխանին հայտնել առաքելության նպատակը, ըստ որում ինքը երկար չպիտի մնար Տավուշում», «Նա մի ամբողջ ժամ այդպես մնացել էր ուշագնաց, ընդ որում որեւէ մեկը չէր նկատել իրեն»։

Ընդ որում֊ը նշանակում է նաեւ ներառյալ, այդ թվում, դրանց թվում։

Ըստ որի — Փաստաբանը կարողացավ փաստեր գտնել, ըստ որի որոշվեց մեղադրյալին մահապատժի ենթարկել:
Ըստ որում — Փաստաթղթերը ստորագրվեցին, ըստ որում առանց վարչապետի համաձայնության:

§16․ Թեթեւամիտ — թեթեւաբարո
Թեթեւամիտ֊ը անլուրջ, ոչ լրջախոհն է, ժողովուրդը կասեր՝ թեթեւսոլիկ։ Նա, ով առանց բավականաչափ կշռադատելու է գործում։

Թեթեւաբարո, թեթեւ վարքուբարք ունեցող, ավելի խիստ ասած՝ անպատշաճ, ոչ բարոյական կենցաղ վարող։ Մեկը կարող է լինել եւ թեթեւամիտ, եւ թեթեւաբարո… Մյուսը, թեթեւամիտ լինելով, կարող է շատ առաքինի լինել, այսինքն՝ ամենեւին թեթեւաբարո վարք չունենալ։ Իսկ թեթեւաբարո կյանք վարողը, որպես կանոն, միաժամանակ թեթեւամիտ է լինում։ Բերենք ծանոթ մի նախադասություն․

Թեթևամիտ — նա շատ թեթևամիտ կերպով էր նայում իրավիճակին:
Թեթևաբարո — Նա դասերի ընթացքում իրեն թեթևաբարո էր պահում: