Հայոց լեզու Դասարանական աշխատանք

Կատարում ենք առաջադրանքները:

  1. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ ըղձական եղանակի համապատասխան բայերով:
    • Գոնե մի օր կարգին եղանակ լիներ, որ կարողանայի մի քիչ նստել ծովափին ու ջրային հեծանիվ քշեի:
    • Գոնե մինչև ծովափ հասնենք, դրանից հետո ինքներս կգնանք:
    • Երանի թե մի քիչ երկար տևեր ուղևորությունը:
    • Շատ եմ ուզում, որ մի անգամ դելֆին տեսնեմ, մի քանի օր էլ ընկերություն անեմ հետը:
    • Եթե քամին ուժեղանար ու փորձառու նվագները կարողանային  ծովին ունկնդրել, նրանք կասեն, թե նավի մոտով ինչպիս՞ ձկների վտառ է լողում:
  2. Կետերը փոխարինի՛ր տրված բայերի ենթադրական եղանակի համապատասխան ձևերով:
    • Եթե թույլ տան իրենց ուզածն անել, նրանք անտառն էլ կվերածեին զորքի ու բոլոր ծառերը շարք կկանգնեցնեին (վերածել, կանգնեցնել)
    • Հենց որ սահմանին մոտենաք, ձեզ հարցուփորձ կանեն ձերանցյալի ու նպատակների մասին: (հարցուփորձ անել)
    • Թե որ գտնես այդ բույսի սերմերը, ջրի մեջ կդնես ու կթողնես մինչև ծլեն: (դնել, թողնել)
    • Եթե կենդանիների կերի մեջ մեծ քնակությամբ արևքուրիկ լինի, կենդանին կթունավորվի ու կհիվանդանա(թունավորվել, հիվանդանալ)
    • Եթե ժամանակին չմտածեն կենդանիների կերի մասին, ձմռանը շատ դժվար կլինի կեր հայթաթելը: (լինել)
  3. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ հարկադրական եղանակի համապատասխան բայերով:
    • Վատ աշխատող շարժիչներն անպայման պետք է փոխել, թե չէ թունավորում են օդը:
    • Մեր քաղաքում սաղարթավոր ծառերը պետք է լինեն, որ աղմուկը կլանեն, օդը մաքրեն փոշուց ու վնասակար նյութերից:
    • Մարդիկ պետք է իմանան, որ կենդանի բնությունը պահպանելը իրենց ամենակարևոր գործն է:
    • Ամեն մեկը դիմացինի համար պետք է անի, այն, ինչ կուզեր, որ իր համար անեն մարդիկ:
    • Բնության գեղեցկությունը պահպանելու համար հանքերի շահագործումը պետք է վերջացվի:

Հայոց լեզու Տնային աշխատանք

Ապրիլմեկյան աշխատանք. գրավոր շարադրանքով, ձայնագրությամբ կամ տեսանյութով ներկայացնել որևէ հումորային պատմություն ձեր կյանքից:

Մի անգամ, երբ ես 8 տարեկան էի, ես, եղբայրս և մայրիկս նստել էինք տրոլեյբուս: Մենք տեղավորվեցինք և ինչ-որ ժամանակ հետո մի տատիկ տրոլեյբուս բարձրացավ և մեր դիմացը նստեց: Հաստ ապակիներով ակնոցներով մի ծեր տատիկ էր և երևում էր, որ նա շատ վատ է տեսնում: Նա երևի այդ մասին չէր իմանում, քանի որ ինձ նայելով մայրիկիս ասաց.

— Բայց ինչքան է տղադ քեզ նման:

Այդ պահին ես շփոթվեցի: Շատ ծիծաղալու էր, որովհետև ես երկար մազեր ունեի և աղջկա շորեր էի հագել:

Հայոց լեզու Դասարանական աշխատանք

Կատարում ենք առաջադրանքները:

  1. Հետևյալ բայերը խոնարհում ենք անցյալ կատարյալ ժամանակաձևով:
    • Սպասել
    • գնալ
    • գտնել
    • հոգնեցնել

Սպասել-անցյալ կատարյալ

Ես սպասեցի

Դու սպասեցիր

Նա սպասեց

Մենք սպասենք

Դուք սպասեցիք

Նրանք սպասեցին

Գնալ-անցյալ կատարյալ

Ես գնացի

Դու գնացիր

Նա գնաց

Մենք գնացինք

Դուք գնացիք

Նրանք գնացին

Գտնել-անցյալ կատարյալ

Ես գտա

Դու գտար

Նա գտավ

Մենք գտանք

Դուք գտաք

Նրանք գտան

Հոգնեցնել-անցյալ կատարյալ

Ես հոգնեցրի

Դու հոգնեցրիր

Նա հոգնեցրեց

Մենք հոգնեցրինք

Դուք հոգնեցրիք

Նրանք հոգնեցրին

  1. Բայերի անցյալ կատարյալի ձևերով նկարագրում ենք մեր երեկը: Օրինակ՝ Ես երեկ արթնացա, պատրաստվեցի, գնացի դասի:

Ես երեկ դժվար արթնացա, շորերը ընտրեցի և հագնվեցի: Հետո պայուսակս հավաքեցի, հագա վերարկուն և եղբորս հետ գնացինք տրանսպորտի մոտ: Հասա դպրոց և գնացի դասարան: Բոլոր դասերը ավարտվեցին և մենք մնացինք երկարօրյա: Երկարօրյայում թեյ խմեցինք և գնացինք տրանսպորտի մոտ: Հետ եկանք տուն և ես կերա, իսկ հետո մի քանի րոպե հանգստացա: Հետո դասերս սկսեցի անել և անգլերենից պարապմունքի տնային աշխատանքը: Ուշ գնացի լողանալու, իսկ դրանից հետո պառկեցի մահճակալում և արագ քնեցի:

Հայոց լեզու Տնային աշխատանք

  • Զատկական տոնի հետ կապված որևէ հետաքրքիր նյութ կգտնես համացանցում:
  • Կընթերցես, կտեղադրես բլոգում:
  • Եթե տեքստի մեջ հանդիպեն սահմանական եղանակի բաղադրյալ ժամանակաձևերով բայեր, կմգեցնես ու փակագծերում կգրես, թե որ ժամանակաձևով է: Օրինակ՝ Տոնը նշվել է (վաղակատար ներկա) տարբեր երկրներում:

Սուրբ Զատկի Ավանդույթներ

Հայկական ավանդույթում, սույն հավկիթներով հավկթախաղ է տեղի ունենում երկու հոգու միջև։ Կոտրող հավկիթը հաղթող է ճանաչվում և ուտում են (անկատար ներկա) կոտրված հավկիթը։ Նաև ավանդույթ է Զատկվա հավկիթներն ուտել թարխունով, աղով և լավաշով։

Արևմտյան երկրների ավանդույթում, հավկիթները թաքցվում են խոտերի կամ կանաչների միջև և երեխաները փորձում են (անկատար ներկա) դրանք գտնել։ Այն կոչվում է «Զատկվա հավկթաորս»։

Զատիկը Հայերի մոտ տոնվել է (վաղակատար ներկա) ապրիլ ամսին՝ շատ ավելի վաղ, քան քրիստոնեությունն է։ Այն զատիկ է կոչվել ձմեռվանից գարունը զատվելու առթիվ։ Վարկածներ կան, որ սկզբնական շրջանում այն եղել է անշարժ տոն և համընկել է (վաղակատար ներկա) մարտի 21-ի գիշերահավասար օրվա հետ՝ գիշեր – ցերեկն իրարից զատելու իմաստով։ Հայ հեթանոսական նոր տարում և պարսկական Նովրուզ տոնին, որոնք սկսվում են գարնան գիշերահավասարին, ևս ներկվում են (անկատար ներկա) հավկիթներ։ Հայ հեթանոսական նոր տարում ևս ներկված հավկիթներն ուտում էին (անկատար անցյալ) թարխունով, աղով և լավաշով։

Հայոց լեզու Տնային և Դասարանական աշխատանք

Խոնարհում ենք մեր ընտրությամբ երեք բայ սահմանական եղանակի բաղադրյալ ժամանակաձևերով:

  • Օր.՝ կարդալ-անկատար ներկա
    • ես կարդում եմ
    • դու կարդում ես
    • նա կարդում է
    • մենք կարդում ենք
    • դուք կարդում եք
    • նրանք կարդում են

Շինել-անկատար ներկա

ես շինում եմ

դու շինում ես

նա շինում է

մենք շինում ենք

դուք շինում եք

նրանք շինում են

Շինել-անկատար անցյալ

Ես շինում էի

Դու շինում էիր

Նա շինում էր

Մենք շինում էինք

Դուք շինում էիք

Նրանք շինում էին


Շինել-վաղակատար ներկա

Ես շինել եմ

Դու շինել ես

Նա շինել է

Մենք շինել ենք

Դուք շինել եք

Նրանք շինել էին

Շինել-վաղակատար անցյալ

Ես շինել էի

Դու շինել էիր

Նա շինել էր

Մենք շինել էինք

Դուք շինել էիք

Նրանք շինել էին

Շինել-ապակատար ներկա

Ես շինելու եմ

Դու շինելու ես

Նա շինելու է

Մենք շինելու ենք

Դուք շինելու եք

Նրանք շինելու եք

Շինել-ապակատար անցյալ

Ես շինելու էի

Դու շինելու էիր

Նա շինելու էր

Մենք շինելու էինք

Դուք շինելու էիք

Նրանք շինելու էին

Կերակրել-անկատար ներկա

Ես կերակրել եմ

Դու կերակրել ես

Նա կերակրել է

Մենք կերակրել ենք

Դուք կերակրել եք

Նրանք կերակրել են

Կերակրել-անկատար անցյալ

Ես կերակրել էի

Դու կերակրել էիր

Նա կերակրել էր

Մենք կերակրել էինք

Դուք կերակրել էիք

Նրանք կերակրել էին

Կերակրելվաղակատար ներկա

Ես կերակրել եմ

Դու կերակրել ես

Նա կերակրել է

Մենք կերակրել են

Դուք կերակրել եք

Նրանք կերակրել են

Կերակրել-վաղակատար անցյալ

Ես կերակրել էի

Դու կերակրել էիր

Նա կերակրել էր

Մենք կերակրել էինք

Դուք կերակրել էիք

Նրանք կերակրել էին

Կերակրել-ապակատար ներկա

Ես կերակրելու եմ

Դու կերակրելու ես

Նա կերակրելու է

Մենք կերակրելու ենք

Դուք կերակրելու եք

Նրանք կերակրելու են

Կերակրել-ապակատար անցյալ

Ես կերակրելու էի

Դու կերակրելու էիր

Նա կերակրելու էր

Մենք կերակրելու էինք

Դուք կերակրելու էիք

Նրանք կերակրելու էին

Գնել-անկատար ներկա

Ես գնում եմ

Դու գնում ես

Նա գնում է

Մենք գնում ենք

Դուք գնում եք

Նրանք գնում ենք

Գնել-անկատար անցյալ

Ես գնում էի

Դու գնում էիր

Նա գնում էր

Մենք գնում էինք

Դուք գնում էիք

Նրանք գնում էին

Գնել-վաղակատար ներկա

Ես գնել եմ

Դու գնել ես

Նա գնել է

Մենք գրել ենք

Դուք գրել եք

Նրանք գրել ենք

Գնել-վաղակատար անցյալ

Ես գնել էի

Դու գնել էիր

Նա գնել էր

Մենք գնել էինք

Դուք գնել էիք

Նրանք գնել էին

Գնել-ապակատար ներկա

Ես գնելու եմ

Դու գնելու ես

Նա գնելու է

Մենք գնելու ենք

Դուք գնելու եք

Նրանք գնելու են

Գնել-ապակատար անցյալ

Ես գնելու էի

Դու գնելու էիր

Նա գնելու էր

Մենք գնելու էինք

Դուք գնելու էիք Նրանք գնելու էին

Հայոց լեզու Դասարանական աշխատանք

Համացանցից ընտրի՛ր մարտ ամսվա տոներից մեկի մասին տեքստ, տեղադրի՛ր այն բլոգում, մգեցրո՛ւ օժանդակ բայերն ու փակագծերում նշի՛ր դրա դեմքը, թիվը, ներկայի կամ անցյալի ձև լինելը, օրինակ՝ էի (առաջին դեմք, եզակի թիվ, անցյալ):

Քնի համաշխարհային օր կազմակերպվում է 2008 թվականից սկսած, Քնի բժշկության համաշխարհային ասոցիացիայի նախաձեռնությամբ։ Նպատակը՝ առողջ և ճիշտ քնի քարոզումն է, հասարակության ուշադրության հրավիրումը քնի բժշկության, կրթության և սոցիալական հիմնահարցերի վրա, ինչպես նաև քնի խանգարումների կանխարգելումն ու կառավարումը։ 2012 թվականից նշվում է նաև Հայաստանում Քնի խանգարումների հայկական ասոցիացիայի կողմից, Հայաստանում Քնի համաշխարհային օրվա պատվիրակ բժիշկ-նյարդաբան, սոմնոլոգ Սամսոն Խաչատրյանի ջանքերով։

Է-երրորդ դեմք, եզակի թիվ, ներկա

Պատմությունը դարձրո՛ւ ներկա ժամանակով:

  • Մեր կապիկը մի աֆրիկացուց ենք ձեռք բերել, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ է: Ամեն օր նրան դուրս ենք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում է տան մուտքի մոտ, ու նրա կողքով չընդհատվող հոանքով անցնում են որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազում են խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաներ: Մենք ենթադրում ենք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա շատ շուտ գլխի ընկավ, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվեց դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ է մտնում, կապիկն իսկույն դուրս էր ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց է գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չի դիմանում:

Հայոց լեզու Տնային աշխատանք

Ուղղում ենք Չարլիի օրագրից մի քանի էջերի սխալները։

հաշվետվուցյուն 1 — մարտի 5, 1965


Դոկտոր Շտրաուսը ասում է որ ես պիտի
գրեմ ինչեմ մտածում ու ամեն ինչ որ իմ հետ
լինում է սրանից հետո։ Ես չգիտեմ ինչու բայց
ինքն ասում է որ դա շատ կարեվոր է որ իրենք
հասկանան ինձ օգտագործելու են թե ոչ։ Ես
հույս ունեմ որ ինձ կոգտագործեն։ Մ՝իսս Կի–
նիանն ասում է որ նրանք երեվի կկարողանան
ինձ խելացի դարցնել։ Ես ուզումեմ խելացի լինել։
Իմ անունը Չարլի Գորդոն է։ Ես 37 տարե–
կանեմ ու 2 շափաթ առաջ իմ ծնունդն էր։ Հի–
մա ես էլ գրելու բան չունեմ դրա համար էլ էսոր
վերջացնումեմ գրելը։

Ուղղված տարբերակ

հաշվետվություն 1 — մարտի 5, 1965թ


Դոկտոր Շտրաուսը ասում է, որ ես պիտի
գրեմ ինչ եմ մտածում ու ամեն ինչ, որ իմ հետ
լինում է սրանից հետո։ Ես չգիտեմ ինչու, բայց
ինքն ասում է, որ դա շատ կարևոր է, որ իրենք
հասկանան ինձ օգտագործելու են, թե ոչ։ Ես
հույս ունեմ, որ ինձ կօգտագործեն։ Միսս Կի–
նիանն ասում է, որ նրանք երևի կկարողանան
ինձ խելացի դարձնել։ Ես ուզում եմ խելացի լինել։
Իմ անունը Չարլի Գորդոն է։ Ես 37 տարե–
կան եմ ու 2 շաբաթ առաջ իմ ծնունդն էր։ Հի–
մա ես էլ գրելու բան չունեմ՝ դրա համար էլ էսօր
վերջացնում եմ գրելը։

Հայոց լեզու Տնային աշխատանք

  1. Ընտրում ենք տարօրինակ ենթադրություններից մեկն ու ստեղծագործում, ապա շարադրանքից հանում ենք բայերն ու որոշում դրանց կազմությունն ու սեռը:
    • Եթե մարդիկ դադարեին ստել
    • Եթե կարողանայի կանգնեցնել ժամանակը
    • Եթե տարին ունենար հինգերորդ եղանակ
    • այլ

Եթե մարդիկ դադարեին ստել

<<Չստելը իհարկե լավ է>> երևի կմտածեք դուք, բայց իմ կարծիքով պետք է մեկ-մեկ ստել, որովհետև կան տարբեր առիթներ դա անելու համար: Չեմ կարծում, որ պետք է ստել, երբ օրինակ՝ վատ բան ես արել և փորձում ես թաքցնել կամ ուրիշի վրա գցել: Եվ ստել իմ կարծիքով կարելի է, երբ անակնկալ ես պատրաստում և ստում ես, որ այն չի լինելու: Ինձ թվում է, եթե մարդիկ դադարեին ստել համարյա թե ամեն ինչ կանխատեսած կլինի և ոչ հետաքրքիր: Բայց նաև կան լավ կողմեր, օրինակ՝ վատ պահող մարդիկ պատժված կլինեն: Իմ կարծիքով ստել պետք է, բայց չափավորված:

Չստել-չեզոք սեռ, պարզ

Կմտածեք-չեզոք սեռ, պարզ

Ստել-չեզոք սեռ, պարզ

Անելու-ներգործական սեռ, պարզ

Արել-ներգործական սեռ, պարզ

Թաքցնել-ներգործական սեռ, պարզ

Գցել-ներգործական սեռ, պարզ

Կատարում ենք առաջադրանքները:

1. Ենթակայական դերբայներով նկարագրում ենք մեր լավագույն ընկերոջը:

2. Կազմում ենք մեկական նախադասություն սոսկածանցավոր, պատճառական, բազմապատկական ու կրավորական կազմությամբ բայերով:

Սոսկածանց-Ամելիան փախչեց մարդուց, որն իրեն հետևում էր:

Պատճառական-Գողը որոշեց փախցնել աղջկան:

Բազմապատկական-Փոքրիկ երեխան ուտելիքով չփչփացնում էր:

Կրավորական-Ինեսան թունավորվեց, որովհետև վատ ուտելիք էր կերել:

3. Կազմում ենք մեկական նախադասություն ներգործական, կրավորական և չեզոք սեռի բայերով:

Հայոց լեզու

Կատարում ենք առաջադրանքները:

  1. Նախադասություններից հանում ենք դերբայներն ու որոշում տեսակները, օրինակ՝ եղած-հարակատար, գնում-անկատար:
    • Խոսելու փոխարեն գործելու էր: Գնացել էր սպասողների ետևից: Հեռվից մեկը բարկացած գոռգոռում էր: Կարծես վազելիս ուժերը սպառած լիներ: Հեռանալուց հետո դեռևս չէր համարձակվել բարձրաձայնել այդ մասին: Բայց ամեն ինչ այդպես չի մնա: Մի թռչունը չի կարող Եգիպտոս չվել: Ամեն գարնան երկու հակառակորդների հանդիպումը դառնում էր ավելի վտանգավոր: Ձմռան պարապությունից ավելի ուժ ու եռանդ ստացած՝ նրանք ավելի կատաղի էին դառնում:

Խոսելու֊անորոշ

Գործելու֊վաղակատար

Գնացել֊վաղակատար

Սպասողներ֊ենթակայական

Բարկացած֊հարակատար

Գոռգոռում֊անկատար

Վազելիս֊համակատար

Սպառած֊հարակատար

Համարձակվել֊անորոշ

Բարձրաձայնել֊անորոշ

Չվել֊անորոշ

Հանդիպում֊անկատար

Դառնում֊անկատար

Ստացած֊հարակատար

  1. Նախադասություններից հանում ենք բայերն ու որոշում դրանց կազմությունը, օրինակ՝ սպասեց-պարզ, կթռչի-ածանցավոր, սոսկածանցավոր:
    • Երբ գետափին զբոսնում էր, հանկարծ շներից հալածվող մի եղջերու տեսավ: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ էր մտնում, կապիկն իսկույն դուրս էր ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց էր գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չէր դիմանում: Մեր կյանքի մեջ աշխուժություն էր մտցնում մարդանման կապիկը՝ Չամլին, որն ամեն առավոտ թեյ բերող սպասավորի հետ մտնում էր մեր ննջարանը: Փոքրիկն ուրախությունից ցատկոտում էր: Թղթին գրված էր նրա անունը: Զայրույթից վերցրեց մկրատն ու սկսեց կտրտել թղթերը: Աչքերը չէր հեռացնում պահարանից:

Զբոսնում֊ածանցավոր, սոսկածանց

Հալածվող֊ածանցավոր, կրավորական

Չկասկածող֊ածանցավոր, բազմապատկական

Մտնում֊ածանցավոր, սոսկածանց

Ցատկում֊բազմապատկական

Բռնում֊ածանցավոր, սոսկածանց

Գցում֊պարզ

Ունեցող֊պարզ

Դիմանում֊ածանցավոր, սոսկածանց

Մտցնում֊ածանցավոր, պատճառական

Բերող֊պարզ

Մտնում֊ածանցավոր, բազմապատկական

Ցատկոտում֊ածանցավոր֊բազմապատկական

Գրված֊կրավորական

Վերցրեց֊պատճառական

Սկսեց֊պարզ

Կտրտել֊բազմապատկական

Հեռացնում֊օատճառական

  1. Նախադասություններից հանում ենք անկախ դերբայները՝ նշելով նրանց հատկանիշները: Օրինակ՝ չսովորածները-անկախ դերբայ, հարակատար, ժխտական ձև, ներգործական սեռ, ուղղական հոլով, հոգնակի թիվ, որոշյալ առում:
    • Մեղքը խոստովանելով՝ արտասվեց ու ներողություն խնդրեց նստածներից:
    • Հեռացողը ետ չէր նայում, որ հանկարծ չփոշմանի:
    • Հուզվողը տիկնոջ դուստրն էր, որ գիրք կարդալիս անընդհատ նայում էր մեզ:
  2. Փոխադրում:

Որ փորէ խորխորատ` ի նոյն անկցի, եւ որ քակէ զցանգ` հարցէ զնա օձ: Եւ որ բառնայ քարինս` նոքիմբք չարչարեսցի, եւ որ պատառէ փայտ` նովին ճգնեսցի:     

                                                                                                                          (Ժողովող Ժ,   8-9)

խորխորատ     — փոս

ի նոյն                — նույնի մեջ

անկցի              — կընկնի, պիտի ընկնի, ընկնելու է,  ընկնի

քակէ                — քանդում է

զցանգ              — ցանկապատ(ը)

հարցէ              — խայթի,  կխայթի, պիտի խայթի, խայթելու է

բառնայ            — վերցնում է, բարձրացնում է, վերցնի, բարձրացնի

քարինս            —  քարեր(ը)

նոքիմբք           — նրանցով

չարչարեսցի    — խոշտանգվի, կխոշտանգվի, պիտի խոշտանգվի, խոշտանգվելու է

պատառէ          — այստեղ` կոտրում է, կոտրի

նովին                — նույնով

ճգնեսցի            — տանջվի, կտանջվի, պիտի տանջվի, տանջվելու է

ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

Ո՞ր բառերն այստեղ գործածված իմաստներով այսօր չեն կիրառվում։

չարչարեսցի    — խոշտանգվի

Հատվածն աշխարհաբա՛ր դարձրու։

Որ փորեն փոս՝ նույնի մեջ պիտի ընկնի, և որ քանդում են ցանկապատը՝ կխայթի օձը։ Եվ որ բարձրացնի քարերը՝ նրանցով պիտի խոշտանգվի, և որ կոտրի փայտ՝ նույնով պիտի տանջվի։

Այս հատվածն ի՞նչ առած է հիշեցնում։