Հարցեր՝

• Ով է դատավորը
• Դատավորը կարող է զբաղվել քաղաքականությամբ
• Դատավորը կարող է զբաղվել ձեռնարկատիրությամբ
• Դատական իշխանությունները արդյոք ինքնուրույն են
• Նշել օրենքի էական խախտում, որը կարող է թույլ տալ դատարանը և առաջարկեք ելք վերջինիս համար
• Որն է բարձրագույն դատական ատյանը
• Ովքեր են Երդվյալ ատենակալները

Դատավոր

Դատավորը տարբեր վիճելի իրավիճակներում որոշումներ կայացնելու համար պատասխանատու անձ է։ Դա կարող է լինել ինչպես քրեական գործեր, այնպես էլ պարզ ամուսնական դատավարություն։ Այս պաշտոնը ենթակա չէ կառավարման կառույցներին և դիրքավորվում է պետական ​​ապարատից առանձին։ Դատավորը միշտ անաչառ է իր որոշումներում և կենտրոնանում է միայն պետության սահմանադրության և օրենքների վրա։ Դատավորի մասնագիտությունը բավականին բարդ է և ժամանակատար։ Այս մասնագետը պետք է իր մտքում պահի բազմաթիվ օրենսդրական նորմեր, ակտեր ու իրավունքներ։ Նա պետք է կարողանա վերլուծել ու ամփոփել ապացույցները՝ կայացնելով ճիշտ որոշումներ։

Դատավորի աշխատանք և քաղաքակնություն

Դատավորը չի կարող լինել որևէ կուսակցության անդամ կամ հիմնադիր, պաշտոնավարել կուսակցությունում, հանդես գալ կուսակցության անունից կամ այլ կերպ զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ։ Հրապարակային ելույթներում և ցանկացած այլ հանգամանքներում դատավորը պետք է քաղաքական զսպվածություն և չեզոքություն ցուցաբերի։
Ազգային ժողովի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններին դատավորը կարող է մասնակցել միայն որպես ընտրող։ Դատավորը չի կարող հրապարակայնորեն խոսել որևէ թեկնածուի, կուսակցության, դաշինքի օգտին կամ դեմ, կամ այլ կերպ մասնակցել նախընտրական քարոզչությանը:

Դատավորի աշխատանք և ձեռնարկատիրություն

Դատավորն իրավունք չունի անձամբ կամ վստահված անձանց միջոցով զբաղվել ձեռնարկատիրական գործունեությամբ, այդ թվում՝ մասնակցել ձեռնարկատիրական գործունեության կառավարմանը.
առարկան՝ անկախ դրա կազմակերպաիրավական ձևից։
Դատավորը կարող է ներդնել և տնօրինել իր գույքը, ներառյալ անշարժ գույքը, ինչպես նաև շահույթ այլ աղբյուրներից, ինչպիսիք են.
անշարժ գույքի վարձակալում, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ այդ գործունեությունը չի ներառում դատական ​​կարգավիճակի օգտագործումը:
Դատավորը պետք է ձեռնպահ մնա այն գործողություններից, որոնք ներառում են հաճախակի գործարքներ, երկարաժամկետ գործարար հարաբերություններ կողմերի հետ կամ կողմերի հետ.
ներկայացուցիչներ այն գործերով, որոնք գտնվում են դատարանում, որտեղ գտնվում է դատավորը:

Դատական իշխանությունների ինքնուրույնություն

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի համաձայն՝ դատական ​​համակարգի անդամները, ինչպես մյուս քաղաքացիները, օգտվում են խոսքի, կրոնի, միավորումների և հավաքների ազատությունից. Այնուամենայնիվ, նման իրավունքներն իրացնելիս դատավորները պետք է մշտապես վարվեն այնպես, որ ապահովեն իրենց պաշտոնի նկատմամբ հարգանքը և պահպանեն դատական ​​համակարգի անաչառությունն ու անկախությունը:
Դատավորներն ազատ են իրենց շահերի պաշտպանության, մասնագիտական ​​պատրաստվածության կատարելագործման և դատավորների անկախության պահպանման նպատակով դատավորների միավորումներ կամ այլ կազմակերպություններ կազմակերպելու և անդամակցելու հարցում։

Նշել օրենքի էական խախտում, որը կարող է թույլ տալ դատարանը և առաջարկեք ելք վերջինիս համար

Դատարանի կողմից օրենքի էական խախտման օրինակ է կողմերից մեկի փաստարկների անտեսումը: Այդ իրավիժակում կարելի է պահանջել կրկնակի հետաքննություն: Նաև սխալ ույլ տված դատավորի նկատմամբ որոշակի պատիժ սահմանել:

Բարձրագույն դատական ատյան

Գերագույն դատարանը պետության բարձրագույն դատական ​​հաստատությունն է, որի իրավասությունը, որպես կանոն, ներառում է՝ պետության անկախ բաղկացուցիչ մասերի միջև վեճերի լուծումը. բարձրաստիճան պաշտոնյաների հանցագործությունների վերաբերյալ գործերի քննարկում. պետական ​​կարևորագույն հանցագործությունների գործերի քննությունը։

Երդվյալ ատենակալներ

Ժյուրին դատական ​​համակարգի ինստիտուտ է, որը բաղկացած է երդվյալ ատենակալների կոլեգիայից, որոնք ընտրվում են միայն տվյալ գործի համար մասնակի պատահական ընտրության մեթոդով և որոշում կայացնում փաստի մասին, և մեկ պրոֆեսիոնալ դատավոր, որը որոշում է իրավական հարցերը:

Շիրակ

Աշխարհագրություն

Շիրակի մարզը գտնվում է ՀՀ հյուսիս-արևմուտքում: Մարզկենտրոնը՝ Գյումրի:  Մարզի տարածքում են գտնվում Արփի լիճ-ջրամբարը, Ախուրյանի ջրամբարի հայկական հատվածը, Մանթաշի ջրամբարը: Շիրակի մարզի կենտրոնական և հարավային հատվածում տարածվում է Շիրակի դաշտը, իսկ հյուսիսային շրջանում՝ Աշոցքի սարահարթը: Շիրակի մարզում են տարածվում Փամբակի, Բազումի լեռնաշղթաների, Եղնախաղի, Ջավախքի, Արագածի լեռնազանգվածների մի մասը:

Ռելիեֆ

Մարզը ռելիեֆի առումով կարելի է բաժանել երկու մասի: Հրաբխային, որն ընդգրկում է Ջավախք-Աշոցքի տարածաշրջանը, իր մեջ ընդգրկելով Ջավախքի և Եղնախաղի լեռնավահանները, Չլդրի լեռները և Աշոցքի սարավանդը։ Մյուս մասը կարելի է համարել ծալքաբեկորավոր, որն իր մեջ է ներառում Շիրակի ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթան ու Շիրակի դաշտը։

Ջրային ռեսուրսներ

Մարզի տարածքով հոսող խոշոր գետը Ախուրյանն է, որի միայն վերին հոսքի շրջանն է անցնում բուն տարածքով, միջին հոսքի շրջանում այն սահմանային է։ Մարզի տարածքում են գտնվում Ախուրյանի համակարգին պատկանող Ցողամարգ, Իլլի, Կարկաչուն գետակները։ Մարզի միակ լիճը Արփին է:

Կլիմա

Կլիմայական պայմանների առումով մարզում տիրապետում է բարեխառն լեռնային կլիման։ Այն աչքի է ընկնում տեղումների առատությամբ (700 մմ), զով ամառներով, խստաշունչ ու տևական ձմեռներով։ Հունվարյան միջին ջերմաստիճանը -9,8˚ է, այստեղ է գրանցվել ՀՀ բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը՝ -46˚։

Ռեսուրսներ

Շիրակի մարզը հայտնի է տուֆի, պեմզայի, կրաքարի հանքերով։

Տնտեսություն

Անասնապահությունը Շիրակի մարզում ավելի տարածված է, քան բուսաբուծությունը: Շիրակի մարզի գյուղատնտեսության ճյուղային կառուցվածքում առանձնանում են`   հացահատիկի մշակումը, կարտոֆիլագործությունը, բանջարաբուծությունը և կաթնատու անասնապահությունը։ 2009 թ. մարզում անասնագլխաքանակը հետևյալ կառուցվածքն է ունեցել`   խոշոր եղջերավոր կենդանիներ`   93.6 հզ, մանր եղջերավոր կենդանիներ`   71.6 հզ, խոզեր`   10.3 հզ, թռչուններ`   250.0 հզ, ձիեր`   0.5 հզ: 2009 թ մարզում արտադրվել է 89 739 տ կարտոֆիլ, 74 648 տ հացահատիկ։

Լոռի

Աշխարհագրություն

ՀՀ Լոռու մարզը տարածքի մեծությամբ ու բնակչության թվաքանակով երրորդն է հանրապետությունում (զբաղեցնում է ՀՀ տարածքի 12.7 %-ը): Լոռին Հայաստանի անտառներով ամենահարուստ շրջաններից է: Գտնվում է հանրապետության հյուսիսում, սահմանակից է Վրաստանի Հանրապետությանը (110 կմ երկարությամբ), արեւմուտքից Շիրակի, արեւելքից Տավուշի, հարավից Կոտայքի եւ Արագածոտնի մարզերին: Սահմանամերձ բնակավայրերն են Արծնի, Ապավեն, Ձորամուտ, Պաղաղբյուր, Ջիլիզա: Մարզկենտրոնը Վանաձորն է: Լեռներից են՝ Վիրահայոց, Գուգարաց, Բազումի,Փամբակի լեռնաշղթաները, Ջավախքի լեռնավահանի հարավային հատվածը։

Բնակչություն

Մոտ 283.9 հազար մարդ բնակչություն ունի, որից հայերը 97.0 %, ռուսները 1.5 %, հույները 1.0 % և այլ ազգությունները 0.5 % են: Բնակչության մոտ 59.3% (167.3 հազար մարդ) քաղաքաբնակ է, մնացած 116.6 հազարը բնակվում են գյուղային համայնքներում։

Ռելիեֆ

Լոռու մարզն ընդգրկում է Դեբեդ գետի ավազանը ամբողջությամբ եւ ունի լեռնային ռելիեֆ: Նրա տարածքում են ձգվում Ջավախքի, Բազումի, Փամբակի, Գուգարաց, Վիրահայոց, Հալաբի լեռնաշղթաները: Առանձնանում են Փամբակի, Լոռվա գոգավորությունները եւ Լոռվա ձորը: 

Կլիմա

Մարզն աչքի է ընկնում համեմատաբար խոնավ կլիմայով: Միջին եւ բարձրադիր գոտում կլիման բարեխառն լեռնային է, տևական, ցուրտ ձմեռներով: Լոռվա մարզը Տավուշի մարզի հետ համարվում են հանրապետության ամենախոնավ մարզերը։ Հիմնականում տեղումների մեծ մասը այստեղ է թափվում։ Ամառները տաք են, համեմատաբար խոնավ:

Ջրային ռեսուրսներ

Մարզի տարածքով է հոսում Դեբեդ գետը` Ձորագետ, Մարցագետ եւ Փամբակ վտակներով: Հարուստ է նաեւ հանքային աղբյուրներով: Մարզի տարածքում տիրապետում են անտառային, լեռնատափաստանային, մերձալպյան մարգագետինները։

Տնտեսություն

Քաղաքը զարգացել էր երկու ուղղությամբ՝ որպես հանգստի գոտի և արդյունաբերական կենտրոն։ Մինչ շրջակա բնական անտառներում հիմնվում էին հանգստավայրեր, քաղաքի մեջ զարգանում էին թեթև, ծանր և քիմիական արդյունաբերական ձեռնարկությունները։  Այսօր Վանաձորում առկա են լքված արդյունաբերական շինություններ կամ մետաղական թափոնների մնացորդներ։
Մարզում գործում է Ալավերդու պղնձաձուլական կոմբինատը, որն աշխատեցնում է տարածաշրջանի միակ պղնձաձուլական արտադրամասը։ Մարզը ունի 192,212 հեկտար գյուղատնտեսական հողատարածք, որի մեջ է մտնում շուրջ 47,823 հա վարելահող։

Տավուշ

Աշխարհագրություն

ՀՀ Տավուշի մարզը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքի հյուսիս-արևելյան հատվածում։ Այն ընդգրկում է Իջևանի, Դիլիջանի, Նոյեմբերյանի և Բերդի (Շամշադինի) տարածաշրջանները: Մարզը հարավում սահմանակից է ՀՀ Գեղարքունիքի և Կոտայքի մարզերին, արևմուտքում՝ ՀՀ Լոռու մարզին, հյուսիսում` Վրաստանին և արևելքում՝ Ադրբեջանին։ Մարզն ունի մոտ 350կմ միջպետական սահման, որից 300կմ-ը Ադրբեջանի Հանրապետության հետ, 50-ը` Վրաստանի: Մարզկենտրոնը Իջևանն է:

Բնակչություն

Մարզի բնակչությունը կազմում է 132,0հազ. մարդ, որից 52.6հազ. բնակվում են քաղաքներում: Տղամարդիկ կազմում են բնակչության 48.9%-ը, կանայք` 51.1%-ը: Մարզի տնտեսապես ակտիվ բնակչության թիվը կազմում է 53.5հազ. մարդ, ոչ ակտիվ բնակչության թիվը` 35.0հազ. մարդ: Տնտեսապես ակտիվների մեջ 49.4հազ. զբաղվածներ են, 4.1հազ.` գործազուրկ:

Ռելիեֆ

ՀՀ Տավուշի մարզը տարածվում է Փոքր Կովկասի լեռնաշղթաների արտաքին շարի վրա՝ Վիրահայոց, Գուգարաց և Միափորի լեռների։ Տարածքի մեծ մասն ունի 800-1700 մ․ բարձրություն: Մարզի ցածրադիր կետը (Դեբեդավան գյուղ) գտնվում է ծովի մակարդակից 379 մ․ բարձրության վրա, իսկ բարձրադիր կետը՝ Միափոր  լեռը` 2993 մ․։

Կլիմա

Մարզում կլիման բարեխառն է՝ չափավոր տաք ամառներով և մեղմ ձմեռներով, իսկ հյուսիսային և հյուսիս-արևելյան ցածրադիր գոտիներն աչքի են ընկնում չոր մերձարևադարձային կլիմայով: Մարզն ունի մեղմ կլիմա, թթվածնով հարուստ լեռնային մաքուր և բուժիչ օդ։ Ընդ որում, լեռնային առանձնահատկություններով պայմանավորված, մարզի հարավային և հյուսիսային մասերը կլիմայական պայմանների առումով տարբերվում են: Հյուսիսային մասերում ձմեռը տաք է, սակավաձյուն, ամպամած օրերը քիչ:

Ջրային ռեսուրսներ

Տավուշը հարուստ է նաև ջրային պաշարներով՝ Աղստև գետը, փոքր ավազան զբաղեցնող Դեբեդը, ինչպես նաև Ոսկեպարը, Վարագավանը, Տավուշը, Խնձորուտը: Լճերից են  Պարզը, Ժանգոտը, Գոշը: Գետերը պատկանում են Կասպից ծովի (Քուռ գետի) ավազանին և սնվում են հալոցքային, ստորերկրյա և անձրևային ջրերից։ Բնական լիճը Դիլիջանի մոտ գտնվող Պարզ լիճն է։
Մարզը հարուստ է հանքային ջրերով՝ Դիլիջան Ֆրոլովա, Թթու ջուր, Ակնաղբյուրի, Վազաշենի, Ոսկեպարի, Բլդանի։  Ջրվեժներ նույնպես կան: Խնձորուտի վրա է գտնվում 15 մ․ բարձրությունից թափվող Շառաչ ջրվեժը, Խաչաղբյուր գետի վրա՝ Ենոքավան գյուղից 3 կմ․ հեռավորության վրա է գտնվում՝ Լաստիվեր ջրվեժը։
Գետերի միջին տարեկան հոսքը 3խմ/վրկ է, որը կազմում է 530 մլն խմ ջրային պաշար: Կան Ջողազի (45 մլն խմ), Հախումի (12 մլն խմ), Տավուշի (5 մլն խմ), Այգեձորի (4 մլն խմ), Իջևանի Սպիտակ ջուր (1 մլն խմ) և Խաշթառակի (0.12 մլն խմ) ջրամբարները

Անտառային ռեսուրսներ

Տավուշը Հայաստանի ամենաանտառապատ մարզն է: Ընդհանուր մակերեսի 51%-ը զբաղեցնում են խառը անտառները, որոնք աչքի են ընկնում բուսական և կենդանական աշխարհի բազմազանությամբ, բնական ժառանգության անզուգական հուշարձաններով։
Կենդանական աշխարհը նույնպես բազմազան է:

Տնտեսություն

Տավուշը հանրապետության գյուղատնտեսական ակտիվ շրջաններից է: Մարզի գյուղացիական տնտեսությունները զբաղվում են այգեգործությամբ, անասնաբուծությամբ, բուսաբուծությամբ, մեղվաբուծությամբ և կերարտադրությամբ:
Մարզը համեմատաբար աղքատ է օգտակար հանածոներով։ Արդյունաբերական նշանակություն ունեն բենտոնիտային կավը, կրաքարերը, վիմագրական քարը, դոլոմիտը, ֆելզիտը։ Աղստև գետի հովիտը հարուստ է հանքային ջրերով: Իջևան քաղաքը հայտնի է նաև գորգագործությամբ։

Մարզի արդյունաբերության առաջատար ճյուղը մշակող արդյունաբերությունն է։ Առավել գերակշռող են սննդարդյունաբերությունը, քարամշակումն ու փայտամշակումը։ Մարզում արտադրվում է բենտոփոշի, երեսապատման սալիկներ, գինիներ, պահածոներ և այլն: Մարզում արտադրվող արդյունաբերական արտադրանքից արտաքին շուկա են արտահանվում գինիներ, հանքային ջուր, քարե և փայտե արտադրատեսակներ։

Արագածոտն

Աշխարհագրություն

Մարզի անվանումը հուշում է Արագած լեռան շուրջ բոլորը դրա սփռված լինելու մասին: Մի կողմից Արագած և Արայի լեռները, մյուս կողմից Քասախ գետի կիրճը խիստ գրավիչ տեսարաններ են ստեղծում: Արագածոտնի մարզը իր մեջ ներառում նաև Փամբակի ու Ծաղկունյաց լեռնաշղթաների միջև ընկած տարածքը: Մարզի աշխարհագրական դիրքի կարևոր առանձնահատկությունն այն է, որ գտնվում է մայրաքաղաք Երևանի և ՀՀ ամենաբարձր լեռնագագաթի՝ Արագածի միջև։ Կիսաօղակաձև գոտևորելով Արագած լեռնազանգվածը՝ մարզի տարածքը արևմուտքում ձգվում է մինչև Թուրքիայի հետ պետական սահմանը։ Արագածոտնի մարզկենտրոնը Աշտարակ քաղաքն է:

Բնակչություն

Արագածոտնի մարզի տարածքը Հայաստանի ամենավաղ բնակեցված շրջաններից է: Բնակչությունը ավանդաբար կենտրոնացված է եղել Քասաղ գետի և նրա վտակների միջին ավազաններում: Արագածոտնի մարզն աչքի է ընկնում նաև նրանով, որ այդտեղ են հիմնականում կենտրոնացված Հայաստանում բնակվող ազգային փոքրամասնություններից եզդիները: Ըստ պաշտոնական մարդահամարի, Արագածոտնի բնակչությունը կազմում է 132.925 մարդ: Բացի հայերից, այնտեղ բնակվում են նաև եզդիներ և քրդեր:

Նրանք բնակվում են ինչպես խառը` հայերի հետ միասին, այնպես էլ առանձին գյուղերով:

Կլիմա

Մարզն աչքի է ընկնում բնակլիմայական պայմանների բազմազանությամբ: Ըստ բարձրության տարեկան միջին ջերմաստիճանը և տեղումների քանակը խիստ տարբեր են։ Արագածի գագաթամերձ շրջանում տեղումները տարեկան հասնում են 850-900 մմ, իսկ համեմատաբար ցածրադիր (1000 մ ) բարձրություններում՝ 300 մմ։ Արարատյան դաշտին հարող հատվածներում ամռանը տաք է, իսկ ձմռանը` չափավոր ցուրտ:

Բնական լանդշաֆտային գոտիներից մարզում հանդիպում են կիսաանապատային, չոր լեռնատափաստանային, ալպյան և նիվալ գոտիները։

Ջրային ռեսուրսներ

Բազմաթիվ են լավային ծածկույթների տակից բխող սառնորակ աղբյուրները, որոնցից սնվում են գետակները։ Մարզի հիմնական զարկերակը Քասաղ գետն է՝ Գեղարոտ և Ամբերդ գլխավոր վտակներով։ Նաև խոշոր գետ է Գեղաձորը։ Մարզի տարածքով է անցնում Արզնի-Շամիրամ ջրանցքը, գործում է նաև Թալինի ջրանցքը։ Մարզն աչքի է ընկնում ջրամբարների առատությամբ։ Գործում են Ապարանի, Հալավարի, Ծիլքարի, Ներքին Սասնաշենի, Դավթաշենի, Թալինի, Վերին Բազմաբերդի, Կաքավաձորի, Շենիկի, Աշնակի, Սաբունչիի ջրամբարները։

Ռեսուրսներ

Օգտակար հանածոները բազմազան չեն, բայց պաշարները մեծ են։ Տարածված են հատկապես շինանյութերը՝ տուֆը, բազալտը, կրաքարը, կավահողը, խարամը, պեմզան և պեռլիտը։ Մարզը հարուստ է նաև բարձրորակ խմելու ջրի պաշարներով։  Վերջինս կազմում է նախկին Խորհրդային Միության ողջ պաշարի 90%-ը եւ իր որակական հատկություններով համարվում է աշխարհում լավագույններից մեկը: Մարզում են գտնվում նաեւ Ծաղկասար (2219 մ), Իրինդ (2050 մ), Արտենի (2047 մ) հանգած հրաբուխները։ Մարզի ջրային պաշարները գոյանում են Արագած լեռան ձնահալոցքից, տեղումներից եւ բնական աղբյուրներից:

Կոտայք

Աշխարհագրություն

Կոտայքը Հայաստանի միակ մարզն է, որը սահման չունի հարևան երկրների հետ: Այն գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական մասում, ծովի մակերեւույթից մոտ 1100-3100մ բարձրության վրա: Տարածքն ընդգրկում է Հրազդան գետի վերին  և միջին ավազանն ու Մարմարիկ գետի ավազանն ամբողջությամբ: Հյուսիսից սահմանափակվում է Գութանասար, իսկ հյուսիս-արեւելքից` Հատիսի լեռնազանգվածներով: Հարավ-արևմուտքում աստիճանաբար ցածրանալով՝ ձուլվում է Արարատյան դաշտին: Կոտայքի սարավանդն ընկած է Հրազդան գետի միջին հոսանքի ձախափնյա մասից մինչև Գեղամա լեռների արևմտյան ստորոտը: Մարզի մարզկենտրոնը Հրազդան քաղաքն է:

Բնակչություն

Ըստ մարդահամարի, Կոտայքի բնակչությունը կազմում է մոտ 254 397 մարդ, որից 98,08% -ը հայեր են, 1,26% -ը՝ եզդիներ, ռուսներ, քրդեր, ասորիներ, հույներ և ուկրաինացիներ:

Ռելիեֆ

Հիմնական լեռնագրական միավորներն են Կոտայքի և Եղվարդի բլրաալիքային սարավանդները, Մարմարիկի վտակներով կտրտված Փամբակի լեռնաշղթայի լանջերը, Գեղամա լեռնաշղթայի լեռնաճյուղերն ու լավային հոսքերը:

Կլիմա

Տիրապետող են կիսաանապատային, լեռնատափաստանային լանդշաֆտները` համապատասխան բուսական և կենդանական աշխարհներով: Կլիմայական գոտին խառն է, իսկ աշխարհագրական դիրքն, ընդհանուր առմամբ, նպաստավոր: Մարզի կլիման ըստ բարձրության փոխվում է տաք չոր ցամաքայինից մինչև ձյունամերձ։ Ծաղկաձորում ձմռանը մեղմ և արևոտ է, ամռանը՝ զով և թարմ (հուլիս ամսվա միջին ջերմաստիճանը +18 С է, հունվարին՝ -6 С):

Ջրային ռեսուրսներ

Տարածքը հատվում է Հրազդան գետով, որի ջրերը Կոտայքի մարզով հոսում են դեպի Արաքս գետը: Գետի անունով է կոչվել շրջանի մարզկենտրոն Հրազդանը: Այստեղ կան հանքային ջրերի (Արզնի) և բարձրորակ անուշահամ ջրերի աղբյուրներ (Ալափարս Քառասունակն)։ Գետերից Հրազդանը, Գետառը, Ազատը ունեն ոռոգիչ նշանակություն։ Ակնա լճի (բարձրությունը 3032 մ) ջրերով ջրարբիացվում են ամառային արոտավայրերը:

Ռեսուրսներ

Մարզը հարուստ է օգտակար հանածոների` ոսկու, ալյումինի, երկաթի, պերլիտի, մարմարի, գրանիտի, լիտոիդային պեմզայի, նեֆելենային սիենիտների, անդեզիտի, հրաբխային խարամների, բազալտի, քարաղի, զանազան շինարարական նյութերի և հանքային ջրերի 3 խոշոր հանքավայրերով (Հանքավան, Բջնի, Արզնի): Երկրաբանահետախուզական աշխատանքներ են կատարվում բազմամետաղային, ոսկու պղինձ-մոլիբդենի, բազալտի, լիտոիդային պեմզայի, պաշարների հաստատման  և վերագնահատման ուղղությամբ: Զգալի են ջրային ռեսուրսների պաշարները (Գառնիի, Կաթնաղբյուրի, Սոլակի, Ալափարսի, Նուռնուսի, Արզականի, Գյումուշի, Մաքրավանի քաղցրահամ ջրերի աղբյուրներ), որոնք խմելու ջրով ապահովում են ոչ միայն մարզի բնակավայրերը, այլ նաև Երևան քաղաքը: 

Տնտեսություն

Անասնաբուծությունն ու բուսաբուծությունը մարզի գյուղատնտեսության կարևորագույն ճյուղերից են: Մարզում են գործում հանրապետության 3 խոշոր` Լուսակերտի, Արզնու եւ Գետամեջի թռչնաֆաբրիկաները: Մարզում գործող անասնապահական մթերքների արտադրության վերամշակմամբ զբաղվող ձեռնարկությունների գործունեությունում արտադրանքի աճի հետ մեկտեղ զգալի ավելացել են որակյալ և մրցունակ ապրանքները մի շարք ընկերությունների որոշ արտադրատեսակներ (պանիր, մուրաբաներ, ձու) արտահանվում եւ հաջողությամբ իրացվում են արտերկրում: 

Գեղարքունիք

Աշխարհագրություն

ՀՀ Գեղարքունիքի մարզը գտնվում է ՀՀ տարածքի արևելքում: Մարզը սահմանակից է հյուսիսում Տավուշի, արևմուտքում Կոտայքի և Արարատի և հարավում Վայոց Ձորի մարզերին, ինչպես նաև արևելքում Ադրբեջանին: Մարզի ամենաերկար  ձգվածությունը  հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք կազմում է 115 կմ, արևմուտքից արևելք` 85 կմ: Գեղարքունիքն  ամենախոշոր մարզն է ըստ  տարածքի և զբաղեցնում  է ՀՀ տարածքի 18%-ը: Մարզն  իր մեջ  ներառում  է 5 քաղաք` Գավառ, Ճամբարակ, Մարտունի, Սևան, Վարդենիս և 87 գյուղական  բնակավայրեր: Մարզի տարածքի 1/4-ը ծածկված է ջրով: Գեղարքունիքի մարզկենտրոնն է Գավառը:

Բնակչություն

Բնակչության  խտությունը կազմում  է 44.5 մարդ/1ք.կմ: Մարզում բնակվում է 238.000.0 մարդ, որոնց  մեծ մասը` 158.400.0-ը /66.5%/ գյուղական  բնակավայրերում: Բնակչության  թվաքանակում  տղամարդիկ կազմում են 48.2%, կանայք` 51.8%-ը: 

Կլիմա

Կլիման բարեխառն լեռնային է: Ձմեռը ցրտաշունչ է, ամառը` տաք, գերիշխում են քիչ ամպամած, արևոտ եղանակները: Այն գտնվում է  ընդհանուր առմամբ ծովի  մակերևույթից 2000-3500 մ բարձրության վրա: Աևանա լիճը նկատելիորեն մեղմացնում է ափամերձ գոտու ձմռան սառնամանիքը և ամռան շոգը:

Ռելիեֆ

Մարզի ամենաբարձր կետը` Աժդահակ լեռան գագաթն է 3598մ: Բարձր լեռներ են Սպիտակասարը 3555 մ, Վարդենիսը 3522 մ, Գեղասարը 3446մ: 

Ջրային ռեսուրսներ

Ամենաերկար  գետերն են Արգիճին (51 կմ), Գավառագետը (47 կմ), և Մասրիկը (45 կմ), առկա  են նաև  խառնարանային լճեր` Աժդահակ և Արմաղան, որոնք մինչև 50 մ տրամագիծ ունեն և 15 մ խորություն:

Ռեսուրսներ

Բազմազան ու հարուստ են մարզի օգտակար հանածոները: Մեծ արժեք են ներկայացնում քրոմիտի (Շորժա), ոսկու (Սոթք), բազալտի և այլ շինանյութերի պաշարները, հանքային աղբյուրները (Լիճք և այլն): Մարզի և ամբողջ Հայաստանի համար առանձնահատուկ նշանակություն ունեն Սևանա լճի քաղցրահամ ջրի պաշարները:

Տնտեսություն

Նրա բնակչությունը գյուղատնտեսությունից բացի զբաղվում էր արհեստագործությամբ ու առևտրով։ Արդյունաբերությունը թափ առավ խորհրդային տարիներին: Կառուցվեցին սարքաշինական, էլեկտրատեխնիկական, տեքստիլ ու սննդի արդյունաբերության գործարաններ, որոնց շնորհիվ Գավառը դարձավ Հայաստանի աչքի ընկնող արդյունաբերական կենտրոններից մեկը: Գետերում տարածված է կարմրախայտ ձկնատեսակը:

Արմավիր

Աշխարհագրություն

Հայաստանի Հանրապետությունում տարածքի մեծությամբ ամենափոքր մարզը Արմավիրի մարզն է : Այստեղ է գտնվում Արաքս գետի միջին հոսանքում կառուցված առայժմ միակ ավտոճանապարհային կամուրջը (Մարգարա գյուղի մոտ), որը Հայաստանի Հանրապետությունը միացնում է Թուրքիային: Արմավիր մարզի մարզկենտրոնը Արմավիր քաղաքն է:

Բնակչություն

Արմավիրի մարզը բնակչության բացարձակ թվով գրավում է միջին տեղ, բայց առաջինն է բնակչության խտության ցուցանիշով: Բնակչությունը` 266 հազար 600 մարդ, որից քաղաքային` 82 հազար 900 մարդ, գյուղական` 183 հազար 700 մարդ։ Բնակչության խտությունը` 216 մարդ/կմ.ք.: ՀՀ բնակչության ընդհանուր թվաքանակում մարզի բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը 8.9 %:

Կլիմա

Արմավիրի մարզի կլիման խիստ չորային է: Առանձնապես հաճելի է արևոտ, անհողմ, տևական աշունը, երբ հասունանում են այգիների ու դաշտերի բարիքները: Առավելագույն ջերմաստիճանը` 41 աստիճան, նվազագույնը՝ -33 աստիճան։

Ջրային ռեսուրսներ

Միակ գետը, որ սկսվում է մարզի սահմաններում, Մեծամորն է (Սևջուրը), որը սնվում է Այղր լճից ու նրա մերձակա աղբյուրներից: Մեծամորի միակ խոշոր վտակը Քասաղն է: Գարնանը սահմանային Արաքսի, ինչպես նաև Քասաղի հորդացած ջրերը դուրս են գալիս ափերից ու ավերածությունների պատճառ դառնում:

Տնտեսություն

Բնակչության ավանդական զբաղմունքը գյուղատնտեսությունն է: Մարզի աշխարհագրական դիրքը և բնակլիմայական պայմանները նպաստավոր են ինչպես բուսաբուծության (բազմամյա տնկարկներ, բանջարեղեն), այնպես էլ անասնաբուծության զարգացման համար:
Անասնաբուծության բնագավառում հիմնականում զարգացած է խոշոր և մանր եղջերավոր անասնաբուծությունը, խոզաբուծությունը և թռչնաբուծությունը, իսկ բուսաբուծության մեջ` պտղաբուծությունը, խաղողագործությունը, բանջարաբուծությունը և բոստանաբուծությունը: Հիմնականում մշակվում են հացահատիկաընդեղենային և բանջարաբոստանային մշակաբույսեր: Արդյունաբերությունը մասնագիտացած է էլեկտրաէներգիայի, սննդամթերք, խմիչքների արտադրության ու շինանյութերի հանքավայրերի շահագործման ուղղություններում:

Մարզի տնտեսության հիմնական ոլորտների տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան ոլորտների ընդհանուր ծավալում կազմել են. արդյունաբերություն 5.0 %, գյուղատնտեսություն 22.6 %, շինարարություն 7.3 %, մանրածախ առևտուր 4.5 %, ծառայություններ 1.5 %:

Արարատ

Աշխարհագրություն

Արարատի մարզի հարավ-արևմտյան եզրին զուգահեռ 6-13 կմ լայնությամբ ընկած է Արարատյան հարթավայրի հարավ-արևելյան մասը: Հյուսիսում Երանոսի լեռնաշղթան է: Հյուսիսային սահմանն անցնում է Ազատ և դրա վտակ Գողթ գետերով: Հյուսիս-արևելքում Գեղամա լեռնաշղթայի հարավ-արևմտյան հատվածն է: Արևելքում Մժկատար լեռներն են, որից արևմուտք ընկած է Դահնակի լեռնաշղթան. սրանից էլ հարավ գտնվում է Ուրծի լեռնաշղթան։ Տարածքի ամենացածր կետը հարավում է՝ Արաքսի հունի մոտ՝ 801 մ։ Ամենաբարձր կետը հյուսիս-արևելքում գտնվող Սպիտակասար լեռնագագաթն է՝ 3555,7 մ։ Մարզի ամենախոշոր քաղաքը մարզկենտրոն Արտաշատն է: Այն գտնվում է Երևան-Գորիս-Ստեփանակերտ ավտոխճուղու վրա, հայոց պատմական մայրաքաղաք Արտաշատից 10կմ հյուսիս-արևմուտք, որից և ստացել է իր անվանումը:

Բնակչություն

բնակչությունը միատարր է, բայց կան նաև ռուսներ, քրդեր ու ասորիներ, որոնք փոքր թիվ են կազմում:
Տարածքի հարթավայրային` փոքր մասում են գտնվում գրեթե բոլոր բնակավայրերը: Մարզի լեռնային մասում բնակչությունը գրեթե բացակայում է: Միայն բարձրադիր գոտում, որն օգտագործվում է որպես ամառային արոտավայր, ամռան երեք-չորս ամիսներին հայտնվում է ժամանակավոր բնակչություն:

Ռելիեֆ

Արարատի մարզի տարածքը որոշակիորեն բաժանվում է երկու մասի` հարթավայրային և լեռնային: Մարզի լեռնային մեծ մասը զբաղեցնում են Գեղամա լեռների լանջերը և Ուրծի ու Երանոսի լեռները: Այստեղ առանձին կղզյակներով պահպանվում է անտառը, որը հիմնել է հայոց Խոսրով Կոտակ թագավորը, IV դարում: Այդտեղ այժմ կազմակերպվել է Խոսրովի արգելոցը: Մարզի կենտրոնում Երախի լեռներն են, Կոտուց, Խոսրովասար լեռնագագաթները և այլ լեռնազանգվածներ։

Կլիմա

Արարատյան դաշտի կլիման խիստ չորային է: Առանձնապես հաճելի է արևոտ, անհողմ, տևական աշունը, երբ հասունանում են այգիների ու դաշտերի բարիքները: Արարատի մարզում տարածված են ՀՀ-ում առկա բոլոր 8 լանդշաֆտային գոտիները։ Ցածրադիր շրջաններից մինչև բարձրադիր շրջաններ դրանք հաջորդում են իրար այս հերթականությամբ. անապատային, կիսաանապատային, չոր տափաստանային, տափաստանային, լեռնաանտառային, մերձալպյան, ալպյան, ձյունամերձ: Բայց սրանցից հիմնականներն են կիսաանապատային (Արարատյան հարթավայրում), չոր տափաստանային (միջին բարձրության լեռներում), ալպյան (Գեղամա լեռնաշղթայի լանջերին)։ Պայմանավորված Հայկական լեռնաշխարհի լեռնային մակերևույթով` այս ամբողջ տարածաշրջանում` այդ թվում Արարատի մարզում, կլիման ենթակա է վերընթաց գոտիականության:

Ջրային ռեսուրսներ

Արարատի մարզի գետերը պատկանում են Արաքսի ավազանին: Մարզի խոշոր գետերն են Հրազդանը, Ազատը, Վեդին։ Համեմատաբար փոքր գետերից են Արածոն, Չորասու հեղեղատարը, Ազատի ու Վեդիի վտակները` Քաջառուն (Դարբանդ), Խոսրովը, և այլն։ Արարատյան հարթավայրով անցնող գետերը ունեն ոռոգիչ նշանակություն: Ազատի վրա Լանջազատ գյուղի մոտ կառուցված է Զովաշենի ջրամբարը և համանուն ՀԷԿ-ը։

Ռեսուրսներ

Արարատի մարզի արդյունաբերությունում, կարևոր տեղ ունի լեռնահանքային արդյունաբերությունը։ Արարատ քաղաքի մոտ արդյունահանվում է տրավերտին, կրաքար, ավազ, մարզի այլ հատվածներում նույնպես կան տրավերտինի, ավազի, մարմարի, բազալտի հանքեր։ Կան հանքային ջրեր՝ Արարատ և Վեդի։ Մետաղական հանածոների արդյունաբերական պաշարներ չկան։

Տնտեսություն

Արարատի մարզը տնտեսապես ՀՀ ամենազարգացած մարզերից է, հատկապես կարևոր է մարզի գյուղատնտեսական նշանակությունը։ Ունենալով Արարատյան դաշտի մի մեծ հատված՝ մարզը տալիս է ՀՀ գյուղատնտեսական արտադրանքի զգալի մասը։ Առավել զարգացած է երկրագործությունը։ Երկրագործությունը 90 տոկոսով ոռոգովի է։ Այդ նպատակով օգտագործվում է ինչպես գետերի ջրերը՝ իրենց ջրանցքներով, այնպես էլ արտեզյան հորերի ջրերը։ Լեռնային հատվածներում զարգացած է նաև անասնապահությունը՝ հիմնականում ոչխարաբուծություն, ավելի քիչ՝ խոշոր եղջերավոր անասնապահություն։ 

Շատ մեծ է սննդի արդյունաբերության նշանակությունը։ Գոյություն ունեն մի շարք գործարաններ, որոնք զբաղվում են մարզում արտադրված գյուղմթերքի վերամշակմամբ՝ մուրաբաների, բնական հյութերի, պահածոների, տոմատի մածուկների արտադրությամբ։ Մարզը նաև ալկոհոլային խմիչքների արտադրության առանցքային կենտրոններից է։ Հիմնական արտադրատեսակներն են կոնյակ, գինի, օղի։ Զբոսաշրջային խոշոր կենտրոն է Խոր Վիրապի վանական համալիրը։

Վայոց Ձոր

Աշխարհագրություն

ՀՀ Վայոց ձորի մարզը շրջապատված է բարձր լեռներով, ջրբաժան լեռնաշղթաներով, որոնք, յուրահատուկ բնական պատնեշներ հանդիսանալով նրա և հարևան տարածքների միջև, այն դարձնում են աշխարհագրական մի ամբողջություն: Վայոց ձորի մարզը ՀՀ մարզերի շարքում տարածքի մեծությամբ գրավում է միջին տեղ, իսկ բնակչության թվով ամենափոքր մարզն է։ Մարզը զբաղեցնում է 2308 քառ.կմ մակերես, հյուսիսից սահմանակից է Գեղարքունիքի մարզին, հյուսիսարևելքից` Արցախին, հարավարևելքից` Սյունիքին, հարավից` Նախիջևանի Հանրապետությանը (Ադրբեջան), արևմուտքից` Արարատի մարզին։ Մարզի մարզկենտրոնն է Եղեգնաձորը:

Բնակչություն

Բնակչության թվաքանակով և խտությամբ Վայոց ձորի մարզը ՀՀ մարզերի շարքում զբաղեցնում է վերջին տեղը։ Տվյալներով Վայոց ձորի բնակչության թիվը կազմում է 55800 մարդ, որից 19500-ը քաղաքային բնակչություն է, իսկ 36500-ը` գյուղական (2009թ.)։ Մարզն ունի 44 համայնք, որից 3-ը` քաղաքային (Եղեգնաձոր, վայք, Ջերմուկ)։ Վայոց ձորում գյուղական բնակավայրերի խոշոր կուտակումնր չկան։ Քաղաքները ևս փոքր քաղաքներ են։ Ամենախոշորը մարզկենտրոն Եղեգնաձորն է, որի բնակչության թիվը 8200մարդ է (2009թ.)։

Ռելիեֆ

Վայոց ձորի մարզն իրավ ձորերի, խոր կիրճերի, բարձրադիր լեռների, սառնորակ աղբյուրների ու սրընթաց գետակների և խորհրդավոր քարանձավների երկիր է։ Այն իրենից ներկայացնում է բոլոր կողմերից լեռներով շրջապատված մի թասաձև գոգավորություն` բարդ և խիստ մասնատված մակերևույթով։ Բարձրությունը ծովի մակարդակից տատանվում է 850մ (Արենի) մինչև 3522մ (Վարդենիսի լեռ)։Այս մարզին բնորոշ են լանդլաֆտի բազմազանությունն ու ռելիեֆի գոտիականությունն ու կտրվածությունը, որով էլ պայմանաորված է ֆլորայի և ֆաունայի բազմազանությունը։ Առանձնացվում են 3 ենթաշրջաններ` Արփայի գոգավորություն, Վայքի ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթա (ձգվում է հարավում), Վարդենիսի հրաբխային լեռնավահան։ 

Կլիմա

Կլիման աչքի է ընկնում չորությամբ։ Տեղումների քանակը ըստ բարձրության տատանվում է 300-800մմ, համեմատաբար մեղմ ամառներ լինում են լեռների բարձրադիր հատվածներում։ Բնական հիմնական լանդլաֆտները կիսաանապատներն ու տափաստաններն են։

Ջրային ռեսուրսներ

Վայոց ձորի տարածքը մասնատված է բազմաթիվ գետակներով, գետերով, հովիտներով։ Հիմնական զարկերակը Արփա գետն է, որը մարզի տարածքում հոսում է 92կմ, 2080մ քառ. ջրահավաք ավազանով։ Արփան սկիզբ է առնում մարզի տարածքում` 3260մ բարձրությունից, Սյունիքի բարձրավանդակի հյուսիսարևմտյան լանջերից, թափվում է Արաքս գետը, Նախիջևանի տարածքում։ Այն հարուստ է վտակներով, որոնք տեղ-տեղ առաջացնում են սահանքներ և ջրվեժներ։ Ամենախոշոր վտակը Եղեգիսն է, որի հովիտը Վայոց ձորի գեղատեսիլ շրջաններից է, ինչպես նաև հատուկ պահպանվող տարածքներց մեկը։ Վայոց ձորի բոլոր գետերն ու գետակները սրընթաց են, արագահոս, ունեն մեծ անկում ու թեքություն և հարուստ են էներգետիկ պաշարներով։ Մարզում է գտնվում նաև Հերհերի ջրամբարը և էլի մի շարք փոքր լճեր և լճակներ, որոնք ունեն բնապահպանական և հանգստի գոտու նշանակություն։

Ռեսուրսներ

Մարզի տարածքում հատնաբերվել են պղնձի, տուֆի, մարմարի, կրաքարի, կավի, ավազի, բազալտի, գրանիտի, ֆելզիտի, (Մարտիրոսի ֆելզիտը), կվարցային ավազի և հանքային ջրերի մեծ պաշարներ։ Սակայն մետաղական նշանակության պաշարը դեռ չեն շահագործվել։

Տնտեսություն

Վայոց ձորի մարզի տնտեսությունը ՀՀ տենտեսության թույլ օղակներից է։ Առաջատար է գյուատնտեսությունը, իսկ արդյունաբերությունը հիմնականում ներկայացված է գյուղմթերքների վերամշակմամբ։ Գյուղատնտեսության մեջ առաջատար է անասնապահությունը հետևյալ ենթաճյուղերով` խոշոր եղջերավոր, բրդատու ոչխարաբուծություն, այծաբուծություն, մեղվապահություն, թռչնաբուծություն։ Բուսաբուծության մեջ աչքի են ընկնում խաղողագործությունն ու պտղաբուծությունը։ Նաև այստեղ զբաղվում են բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ, իսկ մարզի նախալեռնային գոտին համարվում է ՀՀ խաղողագործության 4 շրջաններից մեկը, որոնք հումք են հանդիսանում գինեգործության համար։
Արդյունաբերական համալիրը լրացնում են նաև պանրագործությունը, հանքային ջրերի արտադրությունը և գինեգործությունը։ Կան նաև մի քանի փոքր ջրաէլեկտրակայաններ։ Մարզի տնտեսության զարգացման մեջ մեծ դեր է կատարում առողջարանային տնտեսության ենթակառուցվածքների ընդարձակումը։

Սյունիք

Աշխարհագրություն

Սյունիքի մարզը ցամաքային տարածքի չափերով առաջինն է Հայաստանում: Այն ամենահարավային մարզն է և կապում է Հայաստանը Իրանին: Ընդգրկում է Սիսիանի, Գորիսի, Ղափանի և Մեղրու տարածաշրջանները: Սյունիքի մարզկենտրոնը`   Կապանը, հանրապետության հարավ-արևելյան տարածաշրջանի ամենախոշոր քաղաքն է: Գտնվում է Խուստուպ լեռան ստորոտին, Ողջի գետի ափերին, որը քաղաքի սահմանում իր մեջ է ընդունում Վաչագան ու Կավարտիջուր վտակները: Կապանի աշխարհագրական դիրքը համեմատած ՀՀ գլխավոր քաղաքների հետ պակաս նպաստավոր է:

Բնակչություն

Սյունիքի մարզի տարածքը բնակեցված է եղել հնագույն ժամանակներից: Բնակչության ազգային կազմը և թիվը բազմիցս կտրուկ փոփոխություններ են կրել օտար զավթիչների արշավանքների ու ասպատակութ­յունների հետևանքով: Աշխարհագրական աննպաստ դիրքը և ռելիեֆային բարդ պայմանները խթանել են բնակչության մշտական արտահոսք: Դա է պատճառը, որ մարզի բնակչության խտությունը շատ ցածր է: Սյունիքի մարզը ուրբանիզացման մակարդակով գրավում է առաջին տեղը`   71%: Դրան համապատասխան էլ համեմա­տաբար շատ են քաղաքները`   Կապան, Գորիս, Սիսիան, Մեղրի, Քաջարան, Ագարակ, Դաստակերտ:

Ռելիեֆ

Սյունիքը Հայաստանի Հանրապետության ամենալեռնոտ մարզն է: Սյունիքի մարզի տարածքի մեծ մասը կազմում են ժայռերը, լեռնաշղթաները և անդնդախոր ձորերը, որոնց միջով հոսում են լեռնային գետակներ։ Ամենամեծ գետը Որոտանն է։ Սյունիքի միջին բարձրությունը ծովի մակարդակից 2.200 մ է։ Ամենաբարձր լեռնագագաթներն են Կապուտջուղը (3.904), Ծղուկը (3.581), Մեծ Իշխանասարը (3.550) և այլն:

Կլիմա

Մարզում կարելի է անցնել Հայաստանի համարյա բոլոր կլիմայական գոտիներով, Մեղրու տաք հովտային գոտուց մինչև Գորիսի անտառածածկ լեռներ ու ալպիական մարգագետիններ:

Ջրային ռեսուրսներ

Գետերից նշանավոր են Որոտանը, Ողջին, Մեղրիգետը: Որոտանը Զանգեզուրի ամենամեծ գետն է: Հայտնի է Որոտանի վիթխարի կիրճը, որի խորությունը հասնում է մինչև 800մ-ի: Այստեղ գետն անցնում է բնության կերտած «Սատանի կամրջի» տակով: Որոտանի Շաքի վտակի վրա գոյացել է համանուն գեղատեսիլ ջրվեժը: Հայտնի են Տաթևի, Քաջարանի, Գորիսի, Որոտանի (Ուռուտի) և բազմաթիվ այլ հանքային աղբյուրները:

Տնտեսություն

Կապան քաղաքի արդյունաբերության առաջատար ճյուղը պղնձարդյունաբերությունն է: Ավելի ուշ ձևավորվել են արդյունաբերության այլ ճյուղեր ևս: Գործում են մեքենաշինական, ավտոնորոգման, շինանյութերի, թեթև ու սննդի արդյունաբերության ձեռնարկություններ: Հնագույն ժամանակներից այստեղ արդյունահանվել են պղինձ և այլ գունավոր մետաղներ:

Աղբյուրներ՝ 1, 2, 3, 4

1850 թվականին Հոլիվուդը իսկական գյուղատնտեսական դրախտ էր։ Բերրի դաշտերն ու հարուստ արոտավայրերը բազմաթիվ ֆերմերների գրավեցին այս հովիտը։ Նորապսակները՝ Ուիթլիները, գնել են մի քանի տասնյակ հեկտար հողատարածք և իրենց հողամասն անվանել Հոլիվուդ։ Ահա թե ինչպես է առաջացել այս հետաքրքիր անունը, որն այժմ ուղղակիորեն կապված է կինոյի հետ։ Բայց այն ժամանակ Հոլիվուդում կինոն դեռ հեռու էր, քանի որ իսկական պատերազմ էր ընթանում։

20-րդ դարի սկզբին գնդապետ Ուիլյամ Ն. Զելինգը հողատարածքի մի մասը գնեց Ուիլքոքսի զույգից, որտեղ տեղավորեց իր կինոընկերության մի մասը, որը նա ստեղծել էր Չիկագոյում: Ամերիկայում կինոյի զարգացման մեծ խթան ստացավ վերաբնակիչների կողմից նրա տարածքի զգալի բնակեցմամբ։ Հենց վերաբնակիչները դարձան ամերիկյան խոշորագույն կինոստուդիայի հիմնադիրները, օրինակ՝ աշակերտ մորթագործ Ադոլֆ Ցուկորը, ով միգրանտ էր Հունգարիայից, դարձավ «Paramount»-ի հիմնադիրը, իսկ Warner եղբայրները, ովքեր զբաղվում էին հեծանիվների գովազդով, ի վերջո ստեղծեցին «Warner Brothers», հագուստի գերմանացի վաճառական Կարլ Լեմլը դարձավ «Universal» ընկերության հիմնադիրը, իսկ «Metro-Goldwin-Mayer» ընկերությունը հիմնադրվել է ռուս մետաղի ջարդոնի վաճառող Լուի Բ.Մայերի կողմից։

1912 թվականին մոտ մի քանի առաջատար կինոընկերություններ արտադրությունը կենտրոնացրել էին Լոս Անջելեսում: Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո Միացյալ Նահանգները իրական տնտեսական և մշակութային վերելք ապրեց, և, համապատասխանաբար, այդ ժամանակ կինոարդյունաբերությունը սկսեց ծաղկել, և Հոլիվուդն ինքն արագ դարձավ ամերիկյան կինոյի տունը բոլոր այն արտոնություններով առաջատար ժամանցային արդյունաբերություն: 1920-ականներին այստեղ ամեն տարի արտադրվում էին հարյուրավոր ֆիլմեր, ծնվում էին դերասանական և ռեժիսուրայի նոր տաղանդներ։ Մի քանի տասնամյակների այս շրջանը սովորաբար կոչվում է հոլիվուդյան կինոյի ոսկե դար։ Հոլիվուդի կինոինդուստրիան այն ժամանակ ֆինանսական և արդյունաբերական ոլորտների հետ միասին մտավ Միացյալ Նահանգների թոփ 5 խոշորագույն ոլորտները։

Հոլիվուդյան աստղերի հանրահայտության սկիզբ

Սկզբում ամերիկյան ֆիլմերի դերասանները հանդես էին գալիս այնպիսի կեղծանուններով, ինչպիսիք են «The Vitograph Girl» կամ «Little Mary»: Այնուամենայնիվ, Universal կինոընկերության հիմնադիր Կարլ Լեմլի հետ դերասանուհի Ֆլորենս Լոուրենսի հետ համաձայնագրի ստորագրումը նշանավորեց հոլիվուդյան դերասանների փառքի և փառքի դարաշրջանի սկիզբը և վերջ դրեց դերասանների աշխատանքին ինկոգնիտո: Այս նախաձեռնությունը անհամբերությամբ ընդունվեց այլ կինոընկերությունների կողմից: Այդ ժամանակվանից մեկը մյուսի հետևից ծնվում են հոլիվուդյան աստղեր։

Ֆիլմեր

Ինչպես ասվում է պատմության մեջ, հոլիվուդյան առաջին ֆիլմը Սեսիլ Բ. ԴեՄիլի «Հնդկուհու ամուսինը» վեսթերնն էր:

Առաջին ֆիլմը, որը նկարահանվել է լայնէկրանով, «ՇԱՐՈՒՆԸ» էր: Այս ֆիլմը նկարահանվել է Հենրի Քոսթերի կողմից 1953 թվականին։ Առաջին լիամետրաժ գունավոր ֆիլմը նկարահանվել է 1935 թվականին ռեժիսոր Ռուբեն Մամուլյանի կողմից։ Այս ֆիլմի հայտնվելը, որը կոչվում է BECKY SHARP, համարվում է Հոլիվուդի գունավոր կինոյի դարաշրջանի սկիզբը։

Ալան Քրոսլանդը, ով նկարահանվել է «Ջազի երգիչը» ֆիլմում, կարողացել է գրավել ողջ Ամերիկան ​​հանդիսատեսի հետ հոգեբանական կապ հաստատելու իր տաղանդով և շնորհով։ Այս եզակի ունակությունը նշել է ինքը՝ Չարլի Չապլինը։ Այս ֆիլմը թողարկվել է 1927 թվականին և առաջինն էր հնչյունային ֆիլմերից։ Հենց հնչյունային կինոյի գալուստով սկսվեց հոլիվուդյան կինոյի ոսկե դարաշրջանը:

Օսկար

Ի՞նչ է Հոլիվուդն առանց Օսկարի: Կինոարվեստի և գիտության ամերիկյան ակադեմիան ստեղծվել է 1929 թվականին, մրցանակաբաշխությունը տեղի է ունեցել Ռուզվելտ հյուրանոցում՝ մասնավոր միջոցառման շրջանակներում։ Միայն 6-րդ արարողության ժամանակ մրցանակը վերանվանվեց «Օսկար», նման մականուն տրվեց արձանիկին, որը շնորհվեց արժանիքների համար։

Հոլիվուդի Փառքի ծառուղին

Լոս Անջելեսի մեկ այլ ոչ պակաս կարևոր զբոսաշրջային տեսարժան վայր է Հոլիվուդի Փառքի ծառուղին: 50-ական թթ. նախաձեռնություն կար՝ աջակցելու ԱՄՆ մշակութային հիմնադրամում զգալի ներդրում ունեցած արվեստագետների հասարակական կարգավիճակին։ Ծառուղին տասնամյակներ շարունակ ընդարձակվել է, նոր անուններ են հայտնվել։

Աղբյուրներ՝ 1, 2, 3

Կատարել են՝ Իրինա Գյուրջինյանը, Գոհար Բարսեղյանը, Նանե Խաչատրյանը

Կարճատեսություն և հեռատեսություն

Մարդու աչքը օպտիկական համակարգ է։ Աչք մտնող լույսի ճառագայթները բեկվում են եղջերաթաղանթի և ոսպնյակի մակերեսին։
Ոսպնյակը թափանցիկ մարմին է, որը նման է ոսպնյակին: Հատուկ մկանը կարող է փոխել ոսպնյակի ձևը՝ այն դարձնելով կամ քիչ թե շատ ուռուցիկ։ Դրա շնորհիվ ոսպնյակը կա՛մ մեծացնում է, կա՛մ նվազեցնում իր կորությունը և դրա հետ մեկտեղ՝ կիզակետային երկարությունը։ Աչքի օպտիկական համակարգը կարելի է դիտարկել որպես փոփոխական կիզակետային երկարությամբ համընկնող ոսպնյակ, որը պատկերը նախագծում է ցանցաթաղանթի վրա:

Եթե ​​առարկան շատ հեռու է, ապա պատկերը ստացվում է ցանցաթաղանթի վրա՝ առանց ոսպնյակի մկանի լարվածության (այսինքն, երբ աչքը նայում է հեռուն, այն գտնվում է հանգիստ վիճակում)։ Երբ մոտակա առարկան հետազոտվում է, ոսպնյակը սեղմվում է և կիզակետային երկարությունը այնքան է կրճատվում, որ ստացված պատկերի հարթությունը կրկին հավասարվում է ցանցաթաղանթին:

Կարճատեսություն

Կարճատեսությունը (միոպիա) աչքի բեկունակության թերություն Է, որի հետևանքով կարճատեսությամբ տառապող անձինք վատ են տեսնում հեռվում գտնվող առարկաները։ Կարճատեսության դեպքում զուգահեռ ճառագայթներն աչքում բեկվելուց հետո կիզակետվում են ոչ թե ցանցաթաղանթի վրա (ինչպես լինում է բնականոն տեսողության դեպքում), այլ դրա առջևում, որի հետևանքով դիտվող առարկայի հստակ պատկերը ցանցաթաղանթի վրա չի ստացվում։

Կարճատեսության ժամանակ մեծ մասամբ ակնագնդի ձևի փոփոխություններն աննշան են լինում, սակայն, երբ ակնագունդը շարունակում է երկարել, կարճատեսության աստիճանը մեծանում է: Դրա առաջընթացը կարող է հանգեցնել աչքի լուրջ փոփոխությունների և տեսողության նշանակալի կորստի:

Կարճատես աչքի օպտիկական թերությունը կարելի է շտկել համապատասխան ակնոցով, որը ցանցաթաղանթի վրա վերականգնում է հեռավոր առարկաների պարզորոշ պատկերը և ուժեղացնում տեսողության սրությունը, որպես կանոն, մինչև բնականոն մակարդակը:

Կարճատեսությունը կարող է լինել բնածին կամ կարող է առաջանալ ժամանակի ընթացքում։ Կարճատեսության ժամանակ մոտ տարածությունում մարդը տարբերում է նույնիսկ ամենափոքր մանրուքները, սակայն որքան առարկաները հեռանում են, այնքան վատանում է տեսողությունը։ Կարճատեսության խնդրի լուծումը կայանում է նրանում, որ թուլացվի աչքի ռեֆրակցիոն ուժն այնպես, որ պատկերը հայտնվի ցանցաթաղանթի վրա (այսինքն աչքը վերադառնա նորմալ վիճակի)։

Հեռատեսություն

Հեռատեսությունը աչքի օպտիկական թերություն է, որի դեպքում առարկայից եկող զուգահեռ ճառագայթները կիզակետվում են ոչ թե ցանցաթաղանթի վրա, այլ նրա հետևում: Այս դեպքում ցանցաթաղանթը պատկերը փոխանցում է ոչ հստակ։

Հեռատեսության պատճառներից կարող է լինել ակնագնդի կարճ լինելը կամ աչքի ռեֆրակցիոն ուժը։ Ավելացնելով այն՝ հնարավոր է հասնել նրան, որ ճառագայթները հատվեն այնտեղ, որտեղ հատվում են նորմալ տեսողության ժամանակ։

Մարդու տարիքի հետ մեկտեղ, հատկապես մոտ տարածության վրա, վատանում է աչքի հարմարվողականությունը․ քանի որ տարիքի փոփոխման հետ մեկտեղ փոխվում է նաև տեսապակու էլաստիկությունը, թուլանում են մկաները, որոնք պահում են տեսապակին, ինչի հետևանքով էլ վատանում է տեսողությունը։ Այդ իսկ պատճառով տարիքային հեռատեսությունն առկա է գրեթե բոլոր 40-50 տարեկան մարդկանց մոտ։

Հեռատեսության ցածր աստիճանի դեպքում սովորաբար պահպանվում է բարձր տեսողությունը ինչպես հեռու, այնպես էլ մոտ տարածությունում, բայց կարող են լինել հոգնածության, գլխացավի և գլխապտույտի բողոքներ։ Միջին հեռատեսության դեպքում հեռու տարածությունում տեսողությունը լավ է պահպանվում, իսկ մոտը դժվարանում է։ Բարձր հեռատեսության դեպքում տեսողությունը վատթարանում է և հեռու, և մոտ տարածությունում, քանի որ աչքի բոլոր հնարավորությունները պատկերը ցանցաթաղանթի վրա կենտրոնացնելու համար սպառվում են։

Առաջադրանք մարտ ամսվա համար

Կարդալով ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ Հոդվածները կազմակերպել քննարկում

Նախագծի ընթացք՝

• Յուրաքանչյուր սովորող իր իսկ ցանկությամբ ընտրում է օրենքից որևէ հոդված և կադրում դրա կետերը
• Ամեն մի կետ կարդալիս բլոգում կատարում է գրառում, թե ինչպես է ընկալում այն
• Բլոգում գրառում կատարելուց հետո քննարկում է այն դասավանդողի և դասընկերների հետ

Նպատակ՝

• Զարգացնել սովորողների իրավատեղյակությունը
• Նպաստել սովորողների կողմից օրենքների յուրացմանը
• Ծանոթանալ քաղաքացիական իրավունքներին

Խնդիր՝

• Կարդալ օրենքները
• Կազմակերպել քննարկումներ, բրեինստորմինգներ

Հոդված 6

1. Ապրելու իրավունքը յուրաքանչյուր մարդու անկապտելի իրավունքն է: Այդ իրավունքը պահպանվում է օրենքով: Ոչ ոքի չի կարելի քմահաճ ձևով զրկել կյանքից:

Ամեն մարդու կյանքը կարևոր է և ոչ ոք իրավունքը չունի այդ կյանքը վերցնելու, դա սահմանված է օրենքով և պատժվում է չկատարելու համար:

2. Այն երկրներում, որոնք չեն վերացրել մահապատիժը, մահվան դատավճիռները կարող են կայացվել միայն ամենածանր հանցագործությունների համար` այն օրենքին համապատասխան, որը գործել է հանցագործության կատարման ժամանակ և որը չի հակասում սույն դաշնագրի և Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխելու և դրա համար պատժելու մասին պայմանագրի որոշումներին: Այդ պատիժը կարող է իրականացվել միայն ի կատարումն իրավասու դատարանի կողմից կայացված վերջնական դատավճռի:

Այն երկրներում, որտեղ մահապատիժը դեռ կա, այն կայացվում է միայն շատ վատ և ծանր հանցագործությունների համար, որոնք հանցագործության կատարման ժամանակ գործող օրենքին համապատասխանում են: Դա որոշվում է դատարանի վերջնական որոշումից:

3. Եթե կյանքից զրկելը Ցեղասպանության հանցագործություն է, հարկավոր է նկատի ունենալ, որ սույն հոդվածում ոչ մի բան սույն դաշնագրի մասնակից պետություններին իրավունք չի տալիս որևէ ճանապարհով շեղվել Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխելու և դրա համար պատժվելու մասին պայմանագրի որոշումների համաձայն ընդունված ցանկացած պարտավորությունից:

Դատարանը իրավունք չունի փոխել պայմանագրի որոշումը և շեղվել այն կանխելուց: Պատիժը պետք է սահմանված լինի օրենքով և այն անփոփոխ է:

4. Ամեն ոք, ով մահապատժի է դատապարտված, իրավունք ունի խնդրելու ներման մասին կամ դատավճիռը մեղմացնելու մասին: Ամնիստիան, ներումը կամ մահապատժի փոխարինումը կարող են շնորհվել բոլոր դեպքերում:

Այն մարդիկ, որոնք մահապատժի են դատապարտված, կարող են խնդրել այն մեղմացնելու կամ նույնիսկ ներելու մասին: Ներումը և մեղմացումը բոլոր դեպքերում կարող են լինել:

5. Մահապատիժ չի կայացվում տասնութ տարեկանից երիտասարդ անձանց կատարած հանցագործությունների համար և ի կատար չի ածվում հղի կանանց նկատմամբ:

Մահապատժի չեն կարող դատապարտվել տասնութ տարեկանից փոքր անձիք և հղի կանայք՝ չնայած արարքին:

6. Սույն հոդվածում ոչինչ չի կարող հիմք ծառայել սույն դաշնագրի մասնակից որևէ պետության կողմից մահապատժի փոխարինումը հետաձգելու կամ թույլ չտալու համար:

Ոչինչ չի կարող մահապատժի փոխարինումը հետաձգել կամ թույլ չտալ իրականացնել, նույնիսկ մասնակից պետությունը:

Տևողությունը` 13.02-28.02

Մասնակիցներ՝ Ավագ դպրոցի 9-12 րդ դասարանի սովորողներ

Նպատակը`

Իմանալ, թե ինչպես է մագնիսական դաշտը ազդում Երկրի կենսաբանական օբյեկտների վրա
Սովորել աշխատել տեղեկատվության հետ
Բացահայտել մագնիսական դաշտերի հատկությունները և վերլուծել ազդեցությունը կենդանի օրգանիզմների վրա

Խնդիրները`

Ուսումնասիրել մագնիսական դաշտերի ազդեցությունը բուսական և կենդանական օրգանիզմների վրա
Ուսումնասիրել մագնիսական դաշտի ազդեցության աստիճանը մարդու առողջության վրա
Բացահայտել մագնիսական դաշտերի դրական և բացասական կողմերը
Գտնել արդյունավետ միջոց՝ լուծելու մագնիսական դաշտերի ազդեցության խնդիրը

Աղբյուր

Մագնիսական դաշտի ազդեցությունը կենդանի օրգանիզմների վրա

Էլեկտրական էներգիան մարդկության ամենամեծ հայտնագործությունն է, առանց որի քաղաքակրթությունն իր ներկայիս ձևով չէր լինի: Էներգիայի այս տեսակը լայնորեն օգտագործվում է մարդկության կողմից:

Էլեկտրամագնիսական դաշտ միշտ առաջանում է, երբ ազատ էլեկտրոնները շարժվում են հաղորդիչում, ուստի էլեկտրական էներգիայի փոխանցումն ուղեկցվում է ինտենսիվ էլեկտրամագնիսական ճառագայթմամբ։

Որոշ դեպքերում էլեկտրամագնիսական ճառագայթումն ավելի վնասակար ազդեցություն է ունենում կենդանի օրգանիզմի վրա, քան ճառագայթումը: Փաստն այն է, որ ճառագայթային ֆոնը միշտ եղել է մեր մոլորակի վրա և որոշակի ժամանակներում դրա մակարդակն ավելի բարձր է եղել, քան Չեռնոբիլի բացառման գոտում։ Երկրի էլեկտրամագնիսական դաշտի մակարդակն ամեն տարի միայն ավելանում է, ինչը կապված է մարդու գործունեության հետ։ Էլեկտրահաղորդման գծերը և որոշ այլ էլեկտրակայաններ ստեղծում են արդյունաբերական հաճախականությունների էլեկտրամագնիսական դաշտեր (50 Հց) հարյուրավոր անգամ ավելի բարձր բնական դաշտերի միջին մակարդակից:

Էլեկտրամագնիսական դաշտի բացասական ազդեցությունն դրսևորվում է դաշտի ուժգնությամբ: Մարդկանց մոտ խախտվում է էնդոկրին համակարգի աշխատանքը, նյութափոխանակության պրոցեսները, ուղեղի և ողնուղեղի գործառույթները և այլն։

Մինչ օրս, ըստ բնապահպանների և հիգիենիստների, հայտնի է, որ էլեկտրամագնիսական ճառագայթման բոլոր միջակայքերը ազդում են մարդկանց առողջության և աշխատանքի վրա և ունեն երկարաժամկետ հետևանքներ: Էլեկտրամագնիսական դաշտերի ազդեցությունը մարդու վրա, դրանց բարձր տարածվածության պատճառով, ավելի վտանգավոր է, քան ճառագայթումը։

Արդյունաբերական հաճախականության էլեկտրական դաշտերը շրջապատում են մարդուն շուրջօրյա՝ էլեկտրական լարերի, լուսավորության սարքավորումների, կենցաղային էլեկտրական սարքերի, էլեկտրահաղորդման գծերի և այլնի ճառագայթման պատճառով: Արդյունաբերության և առօրյա կյանքում էլեկտրամագնիսական ճառագայթման էներգիայի բեռը անընդհատ աճում է էլեկտրամագնիսական բնույթի ֆիզիկական դաշտերի աղբյուրների ցանցի արագ ընդլայնման, ինչպես նաև դրանց հզորության բարձրացման պատճառով:

Մարդը չի կարողանում ֆիզիկապես զգալ իրեն շրջապատող էլեկտրամագնիսական դաշտը, սակայն դա հանգեցնում է նրա հարմարվողական պաշարների նվազմանը, իմունիտետի, աշխատունակության նվազմանը, դրա ազդեցության տակ մարդու մոտ զարգանում է քրոնիկական հոգնածության համախտանիշ, մեծանում է հիվանդությունների ռիսկը։ Հատկապես վտանգավոր է էլեկտրամագնիսական ճառագայթման ազդեցությունը երեխաների, դեռահասների, հղիների և վատառողջ մարդկանց վրա։

Էլեկտրամագնիսական դաշտի կենսաբանական գործողության հնարավոր մեխանիզմները

Կենդանի օրգանիզմների վրա էլեկտրամագնիսական ճառագայթման գործողության մեխանիզմը դեռ վերջնականապես վերծանված չէ։ Կան մի քանի վարկածներ, որոնք բացատրում են էլեկտրամագնիսական դաշտի կենսաբանական ազդեցությունը։

Հիմնականում դրանք հանգում են հյուսվածքների հոսանքների ցուցմանը և դաշտի անմիջական ազդեցությանը բջջային մակարդակում, հիմնականում՝ թաղանթային կառուցվածքների վրա դրա ազդեցությամբ:

Ենթադրվում է, որ էլեկտրամագնիսական դաշտի ազդեցությամբ կարող են փոխվել կենսաբանական թաղանթների միջով դիֆուզիայի արագությունը, կենսաբանական մակրոմոլեկուլների կողմնորոշումն ու հաստատումը և, ի լրումն, ազատ ռադիկալների էլեկտրոնային կառուցվածքի վիճակը։

Էլեկտրամագնիսական ճառագայթման ազդեցությունը քիմիական ռեակցիաների վրա

Կենդանի օրգանիզմները բարդ տարասեռ համակարգեր են, որոնցում բիոկոլոիդները և ֆիզիկաքիմիական ռեակցիաները առաջատար դեր են խաղում: Մի քանի գիտնականներ ցույց են տվել, որ կոլոիդային համակարգերում ռեակցիաների արագությունը կախված է արեգակնային ակտիվությունից և գեոմագնիսական բևեռների նկատմամբ գտնվելու վայրից:

Էլեկտրամագնիսական դաշտի ազդեցությունը բջջի վրա…

Հայտնի է, որ բջջային թաղանթները շատ զգայուն են տարբեր քիմիական և ֆիզիկական նյութերի, այդ թվում՝ ճառագայթման ազդեցության նկատմամբ: Թաղանթների մորֆոլոգիական և ֆունկցիոնալ խանգարումները հայտնաբերվում են ճառագայթումից գրեթե անմիջապես հետո և շատ ցածր չափաբաժիններով: Իոնային կազմի փոփոխությունը, որը տեղի է ունենում այս դեպքում, կարող է բջջում պրոլիֆերատիվ պրոցեսներ սկսել։ Բացի կենսաբանական թաղանթների թափանցելիությունը փոխելուց և նատրիումի կատիոնների ակտիվ տեղափոխումը արագացնելուց, էլեկտրամագնիսական ճառագայթումը ակտիվացնում է չհագեցած ճարպաթթուների պերօքսիդացումը և միտոքոնդրիայում օքսիդացման և ֆոսֆորիլացման գործընթացները:

Ենթադրվում է, որ բջջային մակարդակում այս բոլոր փոփոխությունները զարգանում են հետևյալ պատճառներով.

Էլեկտրամագնիսական դաշտը գործում է լիցքավորված մասնիկների և հոսանքների վրա, ինչի արդյունքում դաշտի էներգիան բջջային մակարդակում վերածվում է էներգիայի այլ տեսակների։ Էլեկտրական դաշտում ատոմները և մոլեկուլները բևեռացված են, բևեռային մոլեկուլները կողմնորոշված ​​են մագնիսական դաշտի տարածման ուղղությամբ։ Էլեկտրոլիտներում, որոնք հյուսվածքների հեղուկ բաղադրիչներն են, իոնային հոսանքները առաջանում են արտաքին դաշտի ազդեցությունից հետո:

Փոփոխական էլեկտրական դաշտը առաջացնում է կենդանի օրգանիզմների հյուսվածքների տաքացում ինչպես դիէլեկտրիկի (ջլեր, աճառ, ոսկորներ) փոփոխական բևեռացման, այնպես էլ հաղորդիչ հոսանքների առաջացման պատճառով: Ջերմային էֆեկտը էլեկտրամագնիսական դաշտի էներգիայի կլանման հետևանք է։ Որքան մեծ է դաշտի ուժը և ազդեցության ժամանակը, այնքան ավելի արտահայտված են այդ ազդեցությունները: Գերտաքացման նկատմամբ առավել զգայուն են տեսողության, ուղեղի, երիկամների, լեղապարկի և միզապարկի օրգանները։

Թույլ էլեկտրամագնիսական դաշտերի ազդեցությունը կենդանի օրգանիզմների վրա…

Թույլ էլեկտրամագնիսական դաշտերը ջերմային ազդեցության շեմից պակաս ինտենսիվությամբ նույնպես ազդում են կենդանի հյուսվածքի փոփոխությունների վրա:

Բջջային հեռախոսի, համակարգչի և այլ ժամանակակից ռադիոէլեկտրոնային միջոցների ազդեցությունը տարբեր օրգանիզմների վրա՝ ինչպես աշխատող, այնպես էլ անջատված վիճակում գնահատելու նպատակով կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքները հիասթափեցնող են եղել և ցույց են տվել դրանց ծայրահեղ բացասական ազդեցությունը պետության վրա։ կենսաբանական օբյեկտների, որոնք դրսևորվել են.

• միկրոօրգանիզմների շարժիչային ակտիվության և գոյատևման նվազեցման մեջ.
• միկրոօրգանիզմների մահացության բարձրացման մեջ.
• հյուսվածքների վերածննդի վատթարացում;
• սաղմնային և թրթուրների զարգացման խախտում.
• կենսաքիմիական ռեակցիաների, նյութափոխանակության խանգարումների նվազեցման մեջ.
• մարմնի բոլոր կենսական համակարգերում էներգետիկ ներուժի նվազեցման մեջ:

Աղբյուրներ՝ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

Գրքի ստեղծումը

Գիտնականների կարծիքով գրքերի ստեղծման պատմությունը սկսվել է գրության ստեղծման հետ: Սկզբից գիր չկար, բայց մարդիկ նկարել գիտեին և կարևոր տեղեկությունը հիշելու համար ծառերի վրա, քարանձավների պատերին խազեր էին անում, պարանով հանգույցներ էին կապում։ Դրանցով նրանք արտացոլել են իրենց կյանքի գլխավոր իրադարձությունները։

Հազարամյակների ընթացքում մարդիկ օգտագործում էին տարբեր նյութեր, գործիքներ և նշաններ՝ իրենց մտքերը գրառելու համար, օրինակ. կավը: Շատ հարմար էր թաց կավի վրա մակագրություններ դնելը, հետո այդ տախտակները այրում էին վառարանում, և դրանք դառնում էին թեթև ու դիմացկուն։ Կավե գրքերը կարող էին բաղկացած լինել հարյուրավոր նման տախտակներից։ Դրանք պահվում էին փայտե տուփի մեջ։

Հին Եգիպտոսում, Հռոմում և Հունաստանում գրքերը պատրաստում էին պապիրուսից։ Եղեգի ցողունները կտրում էին շերտերով, թաթախում ջրի մեջ, ապա սոսնձում։ Պապիրուսը գրվում էր փայտիկով կամ խոզանակով, իսկ ներկը պատրաստում էին խեժով խառնած ածուխից։ Այնուհետև պապիրուսը պտտվում էր փայտե կամ ոսկրային ձողերի շուրջը և ստացվում էր ոլորան: Սակայն ժամանակի ընթացքում պապիրուսը սկսեց փչանալ խոնավությունից:

Հետո մարդիկ գրելու համար նոր նյութ են հորինել՝ մագաղաթ, որը պատրաստվում էր կենդանիների կաշվից։ Բայց գրքեր պատրաստելու այս մեթոդը շատ թանկ էր, ուստի աղքատ մարդիկ չէին կարող օգտվել դրանից։ Գրել են հատուկ մշակված կեչու կեղևի վրա։

Եվ միայն 10-րդ դարում հայտնվեց թուղթը: ՀԱվանաբար առաջին թղթի թերթիկը պատրաստվել է Չինաստանում։ Թուղթը գրելու համար հարմար միջոց է ստացվել, և դրա արտադրությունը շատ ավելի պարզ ու ավելի էժան էրը։

Այն օրերին, երբ տպագրական մեքենաներ չկային, ամեն գիրք գրվում ու վերագրվում էր ձեռքով։ Ուստի գրքերը շատ թանկ էին, և դրանք կարող էին գնել միայն հարուստ մարդիկ։ Այդպես էր մինչև 15-րդ դարը, երբ եվրոպացի վարպետ Յոհաննես Գուտենբերգը հորինեց տպագրական մեքենան: Հաջորդ մի քանի դարերում տպագրությունը զարգացավ ու բարելավվեց, իսկ 19-րդ դարից սկսած գրքերը հասանելի դարձան բոլորին։

Մեր ժամանակներում գրքի պատմությունը նոր զարգացում է ստացել։ Մեր օրերում համակարգչային տեխնիկան օգտագործվում է գրքեր ստեղծելու համար։ Կան նաև էլեկտրոնային գրքեր։ Իսկ ինտերնետի օգնությամբ դուք կարող եք հեշտությամբ և արագ մուտք գործել դեպի ամենահազվագյուտ և ամենաարժեքավոր հրապարակումները:

Էլեկտրոնային և տպագիր գրքեր

Էլեկտրոնային գիրքն ավելի մատչելի է, բայց դրանից ստացված տեղեկատվությունը ուղեղի կողմից ավելի վատ է կլանում, քան թղթի վրա կարդացած նույն տեքստը:

Էլեկտրոնային գրքի էկոլոգիապես մաքուր լինելը դրսևորվում է նրանով, որ դուք խնայում եք շատ ծառեր, որոնք օգտագործվում են թղթային գրքերի համար:

Թղթային հրատարակության առավելությունները

1. Ավելի լավ է ընկալվում ուղեղով: Տպագիր տարբերակը ավելի լավ է հիշվում և ընդհանրապես ընկալվում է կարդացողի կողմից:
2. Առաջացնում է ավելի շատ հույզ: Ըստ ուսումնասիրությունների՝ հենց թղթային թեստն է ընթերցողին ավելի շատ անհանգստություն պատճառում, քան գրքի էլեկտրոնային տարբերակը։
3. Ավելի շատ մոտիվացիա: Սեղանին դրված գիրքը ցանկություն է առաջացնում բացել այն և կարդալ:
4. Անհատականություն: Շապիկը, թղթի որակը, պատկերը, տառատեսակը, հոտը յուրահատուկ մթնոլորտ են ստեղծում։

Թղթային հրատարակության թերությունները

1. Չափերը և քաշը: Անձնական գրադարան ունենալու համար բնակարանում պետք է բավականաչափ տարածք հատկացնել, որը շատերը կարող են չունենալ։ Ավելի հարմար է նաև մեծ ֆորմատով գրքեր կարդալը, բայց դրանք ծանր են և անհարմար տեղափոխելու համար:
2. Լավ լուսավորության անհրաժեշտությունը: Դուք չեք կարողանա թղթե գիրք կարդալ ճանապարհին կամ գիշերը:

Համեմատության արդյունքում թղթե գիրքն ավելի շատ առավելություններ ունի, քան մինուսներ։ Այո, և թերությունները կարելի է հեշտությամբ վերացնել՝ ի տարբերություն էլեկտրոնայինի։

Էլեկտրոնային գրքի առավելությունները

1. Տառատեսակի փոփոխություն: Տառատեսակը կարելի է փոխել մեկ այլով, ինչպես նաև փոխել չափը։ Զգալի առավելություն վատ տեսողություն ունեցողների համար։
2. Աշխատանք տեքստի վրա: Էլեկտրոնային տարբերակում դուք կարող եք ցանկացած պահի ազատ գրառումներ կատարել, պահպանել ներդիրները և վերադառնալ դրանց։
3. Աջակցություն աուդիո/վիդեո ձևաչափերին: Ընթերցողների մեծ մասը կարող է լավ նվագարկել վիդեո և աուդիո ձայնագրություններ, ինչը շատ հարմար է սովորելու համար:
4. Կոմպակտություն: Էլեկտրոնային գրքերը արտադրվում են փոքր չափսերով, դրանք բավականին քիչ են կշռում, հարմար են պայուսակի մեջ կրելու համար։

Էլեկտրոնային գրքի թերությունները

1. Ընթերցանության փորձի բացակայություն. Էլեկտրոնային գիրք կարդալիս դուք ոչ թե զգում եք, թե քանի էջ եք կարդացել, այլ որքան եք մնացել։
2. Դուք պետք է անընդհատ լիցքավորեք ձեր սարքը: Եթե ​​մոռացել եք լիցքավորել ձեր ընթերցողը, ապա պետք է սպասեք մինչև երեկո, երբ հնարավոր կլինի լիցքավորել:
3. Բոլոր գրքերը կորցնելու վտանգ: Եթե ​​ընթերցողդ կոտրվի, ուրեմն դու կմնաս առանց գրքերի, քանի դեռ այն չի շտկվել կամ նորը չգնես։
4. Գին: Մեկ սարքը միջինում արժե նույնը, ինչ մի քանի տասնյակ գրքեր:

Հայաստանի առաջին գրքեր

16-18-րդ դարերում միջնադարյան Հայաստանի հոգևոր մշակույթի զարգացման գործում մեծ դեր է խաղացել տպագրությունը՝ հայալեզու գրականությունը, ինչպես նաև աշխարհի հայ համայնքներում դպրության աճն ու տարածումը։

Աշխարհում առաջին հայերեն տպագիր գիրքը («Ուրբաթագիրք») Հակոբ Մեգապարտը հրատարակել է 1512 թվականին Վենետիկում՝ Գուտենբերգի մեծ գյուտից մոտ 60 տարի անց։

Հակոբ Մեգապարտը (15-16-րդ դարեր) հայ գրատպության հիմնադիրն է։ Նա ծավալել է իր գործունեությունը, չնայած նրան, որ հայ ժողովուրդը հայտնվել է օսմանյան և պարսկական լծի տակ։ Մեգապարտի մասին կենսագրական տեղեկություններ չեն պահպանվել, սակայն հայտնի է, որ հայերեն գրքի առաջին տպագրողի ջանքերի շնորհիվ է, որ հայերենը դարձավ առաջին տպագրական լեզուն Ասիայի, ԱՊՀ երկրների, Բալթյան երկրների և բազմաթիվ այլ լեզուների լեզուների մեջ։ Այս ժամանակներից սկսած և մինչև 1800 թվականը տպագրվել է ավելի քան 1154 անուն հայերեն գիրք

Հակոբը քահանա էր, ում անվանը հետագայում ավելացվեց Մեգապարտ մականունը, որը նշանակում է մեղավոր, ըստ նրա թողած հիշատակարանի։

Հակոբ Մեգապարտի «Ուրբատագիրքը» հավատալիքների և բժշկությունների միջնադարյան ժողովածու է, պարունակում է աղոթքներ, չար աչքից «բաղադրատոմսեր», աղոթական կախարդանքներ և այլն։ Նման ձեռագիր ուրբատագիրկան գոյություն է ունեցել Մեգապարտից շատ առաջ և շատ տարածված է եղել ժողովրդի մեջ։ Ժողովուրդը հավատում էր, որ ուրբատագիրքը բուժիչ ուժ ունի, ուստի մարդիկ այն պահում էին տանը՝ թաքնված վայրերում։ Հիվանդներին եկեղեցի էին տանում ուրբաթ օրերին, այստեղից էլ այս հավաքածուների անվանումը:

Հատկանշական է, որ Հակոբ Մեգապարտը հրատարակչական գործունեության իրավունք է ստացել Հռոմի պապ Հուլիոս II-ից՝ իտալացի Դեմոկրիտ Տերասինայի աջակցությամբ։ Մեգապարտը պատվիրել է տեղի ձուլարանի վարպետներին ձուլել հայերեն տառեր, տպել զարդանախշերով տախտակներ, գծանկարներ, դեկորատիվ շրջանակներ՝ ըստ իրենց հանձնված նմուշների, և գնել տպագրական սարքավորումներ։

Մեգապարտը բոլոր գրքերը հրատարակել է մի քանի հարյուր օրինակ տպաքանակով։ Վենետիկից գրքեր են առաքվել Հայաստան և հայկական գաղթօջախներ հայ վաճառականների կողմից։

Ամենահայտնի, թանկ գրքերը

Ամենահայտնի գրքեր

Գինեսի ռեկորդների գրքի համաձայն՝ Աստվածաշունչը բոլոր ժամանակների ամենավաճառվող գիրքն է՝ վաճառված և տարածված ավելի քան 5 միլիարդ օրինակով:
Աստվածաշունչը մի քանի ռեկորդ է սահմանել. այն առաջինն էր տպագրվել հաստոցների վրա, թարգմանվել է աշխարհի ավելի քան 2400 լեզուներով։

Ղուրանը նաև աշխարհի ամենաշատ շրջանառվող գրքերից մեկն է՝ տպագրված ավելի քան մեկ միլիարդ օրինակով: Ղուրանը նույնպես թարգմանվում են այլ լեզուներով, բայց սոցիալական և մշակութային բնութագրերի պատճառով Ղուրանի հետ կապված իրավիճակը որոշ չափով բարդ է, քանի որ ոչ բոլոր թարգմանություններն են ճանաչվում մուսուլմանների կողմից:

Շատ աղբյուրներ նշում են, որ «Նախագահ Մաո Ցզեդունի մեջբերումները» (նաև հաճախ կոչվում է Մաո Ցզեդունի «Կարմիր գիրք») հրատարակվել են ավելի քան մեկ միլիարդ օրինակով:

«Հարրի Փոթերը», դա 7 վեպերից բաղկացած սերիա է ֆենթեզի ոճում: Այն գրել է անգլիացի գրող Ջոան Ռոուլինգը: Վաճառվել է 400 միլիոն օրինակ:

«Մատանիների տիրականլը» վեպ էպոպեյա է ֆենթեզի ոճում, որը գրել է անգլացի գրող Տոլկիենը, 103 միլիոն օրինակ:

«Ալքիմիկը» տպագրվել է 1987թ. և դարձել բրազիլիական բեսցելեր: Շատ շուտով այն վաճառվում է ավելի քան 65 միլիոն օրինակով, որի շնորհիվ գիրքը համարվում է պատմության մեջ ամենաշատ վաճառվածներից մեկը: «Ալքիմիկը» թարգմանվել է ավելի քան 67 լեզուներով՝ գրավելով համաշխարհային Գինեսի ռեկորդ, որպես կենդանի հեղինակի ամենաշատ լեզուներով թարգմանված գիրք:

Ամենաթանկ գրքեր

Լեսթերի կոդը: Պատմության ամենաթանկ գիրքը համարվում է 72 էջանոց նոթատետրը, որը կոչվում է «Տրակտատ ջրի, երկրի և երկնային գործերի մասին», որտեղ Վերածննդի դարաշրջանի հանճար Լեոնարդո դա Վինչին գրառումներ է կատարել և էսքիզներ պատրաստել։ Գիրքը նկարագրում և վերլուծում է բազմաթիվ բնական երևույթներ։ 1717 թվականի սկզբին նոթատետրը գնեց Լեսթերի կոդը, այստեղից էլ նրա անունը։ Վաճառքի գինը՝ 30.800.000$:

Մեծ հարթիան միջնադարյան Անգլիայի ազատ բնակչության իրավունքները պաշտպանող քաղաքական և իրավական փաստաթուղթ։ Առաջին տեքստերից մեկը, որը ուրվագծեց մարդու հիմնական իրավունքների հայեցակարգը և սահմանափակեց թագավորի լիազորությունները։ Բաղկացած է 63 հոդվածից, որոնք կարգավորում էին հարկերի, տուրքերի և ֆեոդալական տուրքերի հավաքագրումը, նկարագրում էին անգլիական եկեղեցու, քաղաքների և վաճառականների իրավունքները։ Մինչ օրս պահպանվել է ընդամենը տասնյոթ օրինակ: Վաճառքի գինը՝ $21,300,000։

Մասաչուսեթսի Սաղմոսների գիրք: Ամերիկայում բրիտանացի գաղութարարների հրատարակած առաջին գրքերից մեկը։ Ստեղծվել է Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի վերաբնակիչների կողմից։ Բաղկացած է սաղմոսների անգլերեն թարգմանություններից:Մինչ օրս պահպանվել է մոտ տասնմեկ օրինակ, որոնք հիմնականում գտնվում են գրադարանների և համալսարանների մոտ։ Վաճառքի գինը՝ 14 200 000$։

Ռոտշիլդի աղոթքի գիրք: Աղոթագիրքը պատկանում էր Ռոտշիլդների ամենահարուստ ընտանիքին։ Գիրքը պարունակում է տեքստեր Աստվածաշնչից, աղոթքներ և սաղմոսներ։ Զարդարված է Հոլանդիայի լավագույն նկարիչների նկարազարդումներով։ Բռնագրավվել է նացիստների կողմից 1938 թ.Փոխառվել է Ավստրալիայի ազգային գրադարանին Կանբերայում: Վաճառքի գինը՝ 13,400,000 $:

Հենրիխ Լեվի Ավետարանը: Գիրքը պատվիրվել է Սաքսոնիայի և Բավարիայի դուքս Հենրիխ Լեվի կողմից: Գիրքը գլուխգործոց է XII դարի ձեռագրերի շարքում, պարունակում է 266 էջ և 50 նկարազարդում։ Հենրի Լեվի մահից հետո ձեռագիրը համարվում էր կորած։ Մոտ 800 տարի անց այն գնվեց Գերմանիայի կառավարության կողմից 1983 թվականին Լոնդոնի աճուրդում: Ամբողջական ձեռագիրն այսօր գրադարանում է։ Ձեռագրի անվտանգությունն ապահովելու համար այն հանրությանը ներկայացվում է միայն երկու տարին մեկ անգամ։ Վաճառքի գինը՝ 11 700 000$։

էլեկտրականություն և մագնիսականություն: Ի՞նչն է ավելի արդյունավետ, մագնիսը թե՞ էլեկտրամագնիսը:

Էլեկտրականություն

Էլեկտրականությունը մեր տրամադրության տակ գտնվող էներգիայի ամենաօգտակար տեսակներից է: Էլեկտրականությամբ են աշխատում գրպանի լապտերները, հեռուստացույցները, սառնարանները, լվացքի մեքենաները, էլեկտրաքարշները և շատ սարքեր ու սարքավորումներ: Էլեկտրականությունը ստացվում է ինչպես մեր ձեռքին գտնվող փոքրիկ մարտկոցներից, այնպես էլ մեզանից հեռու գտնվող հսկա գեներատորներից:

Հազարամյակներ շարունակ մարդիկ ականատես են եղել բնության ահեղ երևույթին՝ կայծակի շլացուցիչ բռնկմանը, և միայն մեզանից շուրջ 100 տարի առաջ նրանք սովորեցին օգտագործել բնության այդ ուժը:

Բնության մեջ կան լիցքավորված մանրագույն մասնիկներ: Դրանց մի մասն ունի դրական, մյուսը՝ բացասական լիցք: Բացասական լիցքով ամենափոքր մասնիկները կոչվում են էլեկտրոններ: Դրանք կարող են ուղղորդված շարժվել մետաղե հաղորդիչների ներսում: Հենց այդ լիցքավորված մասնիկների կանոնավոր հոսքը մի ուղղությամբ՝ էլեկտրական հոսանքն է:

Այն նյութերը, որոնց միջով կարող է էլեկտրական հոսանք անցնել, կոչվում են հաղորդիչներ: Մետաղները, օրինակ՝ պղինձը և ալյումինը, լավ հաղորդիչներ են: Ածխածինը (գրաֆիտ) նույնպես հաղորդիչ է: Նյութերը, որոնք հոսանք չեն հաղորդում, կոչվում են մեկուսիչներ: Վերջիններիս թվին են պատկանում ռետինը և պլաստմասսաները: Էլեկտրական մալուխների հաղորդալարը պատրաստվում է պղնձից և փաթաթվում մեկուսիչով, որպեսզի հոսանքը մի հաղորդալարից չանցնի մյուսին կամ մալուխին ձեռք տվողին:

Մագնիսականություն

Մագնիսականությունը դա մագնիսական փոխազդեցությամբ պայմանավորված երևույթների համախումբ է՝ որոշակի մետաղների և մագնիսների ներգրավման և վանման երեւույթ: Ֆիզիկայում մագնիսականությունը սահմանվում է որպես մագնիսների գրավիչ ուժ, որոնք ունեն դրական և բացասական բևեռ, որը հայտնի է որպես դիպոլ: Այսպիսով, մագնիսական դիպոլի հատկությունը հայտնում է, որ ինչպես բևեռները վանում են, և հակառակ բևեռները ձգվում են: Այդ փոխազդեցությունը մակրոսկոպիկ մասշտաբներով դրսևորվում է էլեկտրական հոսանքների, հոսանքի և մագնիսի, ինչպես նաև մագնիսների միջև: Ավելի ընդհանուր ձևով մագնիսականությունը կարելի է սահմանել իբրև լիցքավորված շարժվող մասնիկների փոխազդեցության հատուկ տեսակ, որն իրագործվում է մագնիսական դաշտի միջոցով:

Մագնիսականությունը լայն կիրառություն է գտել ժամանակակից գիտության և տեխնիկայի բազմազան բնագավառներում: Մեր օրերում նյութի մագնիսական հատկությունների ուսումնասիրման հիման վրա հաջողվել է ստեղծել նոր մագնիսական նյութեր, որոնք օգտագործվում են էլեկտրատեխնիկայում, ռադիոտեխնիկայում և ավտոմատիկայում: Այն նաև կիրառություն ունի պինդ մարմնի ֆիզիկայում, քիմիայում, կենսաբանության և բժշկության մեջ:

Էլեկտրամագնիս և մագնիս

Մշտական մագնիսը այն առարկան է, որը պատրաստված է նյութից, որը մագնիսացված է և ստեղծում է իր կայուն մագնիսական դաշտը: Ինչպես անունն է հուշում, մշտական մագնիսը «մշտական» է: Սա նշանակում է, որ այն միշտ ունի մագնիսական դաշտ և միշտ ցուցադրելու է մագնիսական վարքագիծ:

Էլեկտրամագնիսը պատրաստված է մետաղալարից, որը գործում է որպես մագնիս, երբ դրա միջով էլեկտրական հոսանք է անցնում: Հաճախ էլեկտրամագնիսը փաթաթվում է պողպատի նման ֆերոմագնիսական նյութի միջուկի շուրջ, որն ուժեղացնում է կծիկի արտադրած մագնիսական դաշտը:

Մշտական մագնիսի մագնիսական հատկությունները գոյություն ունեն, երբ մագնիսը (մագնիսացվում է): Էլեկտրամագնիսական մագնիսը ցուցադրում է մագնիսական հատկություններ միայն այն դեպքում, երբ դրա վրա էլեկտրական հոսանք է կիրառվում: Այսպիսով, դուք կարող եք տարբերակել երկուսը: Մագնիսները, որոնք դուք ամրացրել եք ձեր սառնարանում, մշտական մագնիսներ են, մինչդեռ էլեկտրամագնիսները AC շարժիչների հիմքում ընկած սկզբունքն են:

Մշտական մագնիսի ուժը կախված է դրա ստեղծման համար օգտագործվող նյութից: Էլեկտրամագնիսի ուժը կարող է ճշգրտվել էլեկտրական հոսանքի քանակով, որը թույլ է տալիս հոսել դրա մեջ: Արդյունքում, նույն էլեկտրամագնիսը կարող է ճշգրտվել տարբեր ուժի մակարդակների համար:

Եթե մշտական մագնիսը կորցնի իր մագնիսական հատկությունները, ինչպես դա անում է տաքացնելով մինչև (առավելագույն) ջերմաստիճան, ապա այն կվերածվի անօգուտ, և նրա մագնիսական հատկությունները կարող են վերականգնվել միայն վերամագնիսացման միջոցով: Ընդհակառակը, էլեկտրամագնիսը կորցնում է իր մագնիսական ուժը ամեն անգամ, երբ էլեկտրական հոսանքը հանվում է և նորից դառնում մագնիսական, երբ էլեկտրական դաշտը մտնում է:

Մշտական մագնիսի հիմնական առավելությունը էլեկտրամագնիսների նկատմամբ այն է, որ մշտական մագնիսը չի պահանջում էլեկտրական էներգիայի անընդհատ մատակարարում իր մագնիսական դաշտը պահպանելու համար: Այնուամենայնիվ, էլեկտրամագնիսների մագնիսական դաշտը կարող է արագորեն կառավարվել լայն տիրույթում՝ վերահսկելով էլեկտրամագնիսին մատակարարվող էլեկտրական հոսանքի քանակը:

Երևի թե շատերն են նայել 1939թ-ին թողարկված “Օզի կախարդը” ֆիլմը, բայց քչերը գիտեն, թե ինչպիսի դաժան պայմաններում է այն նկարահանվել: Այս ֆիլմը համարվում է երբևէ նկարահանված ամենավտանգավոր ֆիլմերից մեկը: Թեև բարձր թռիչքներ չկային, ոչ մի ատրճանակ կամ բլանկ, դերասանական կազմը և անձնակազմը ստիպված եղան պայքարել բավականին սարսափելի բաների հետ, որպեսզի նկարահանեին բոլոր ժամանակների ամենասիրված ֆիլմը: “Օզի կախարդը” թողարկման տարիներին հոլիվուդյան ստուդիայի ղեկավարները օգտագործում էին ցանկացած անհրաժեշտ միջոց՝ իրենց ուզած արդյունքը ստանալու համար:

Ահա մի քանի տանջանքներ, որոնց միջով դերասանները անցնում էին նկարահանման ընթացքում՝

Թիթեղյա մարդ

Թիթեղյա մարդու դիմահարդարումը արծաթագույն էր և պարունակում էր ալյումինի փոշի, որից դերասանը խիստ ալերգիա ուներ, ինչի հետևանքով նա շաբաթներ էր անցկացնում հիվանդանոցում՝ հազիվ շնչելով, մկանների կծկելով և ավելի շատ ժամանակ ստուդիայից հեռու՝ լիովին ապաքինվելու համար: Մինչ նա հեռացել էր, նրա աշխատանքը տրվել է ուրիշին, ինչը այսօր չափազանց անօրինական պրակտիկա կլիներ:

Թիթեղյա մարդու զգեստն այնքան կոշտ էր, որ դերասանի հանգստանալու միակ միջոցը թեքված տախտակ օգտագործելն էր: Սա սովորական էր այն ժամանակաշրջանում դերասանների համար, որոնց կարում էին այնպիսի զգեստներ, որ թեքվելը տարբերակ չէր: Բայց, պարզապես պատկերացրեք, որ դուք կլինեք կոշտ հագուստի մեջ և նույնիսկ չեք կարող նստել ձեր ընդմիջումներին:

Վախկոտ առյուծ

Վախկոտ առյուծի զգեստը, որը պատրաստված էր իսկական առյուծի կաշվից, վտանգավոր շոգ էր, և ներսում գտնվող դերասանը իսկապես գերտաքանում էր: Բացի այդ, այն կշռել է մեկ տոննա: Պարզապես պատկերացրեք դա ստուդիայի թեժ լույսերի տակ։

“Օզի կախարդի” նկարահանման հրապարակն այնքան շոգ էր, քանի որ նկարահանման համար անհրաժեշտ վառ լույսերը տեխնիկապես գունավոր էին, որ անձնակազմից շատերը, ըստ տեղեկությունների, ուշագնաց էին լինում դրանց տակ, և հաճախակի ընդմիջումներ էին անհրաժեշտ նկարահանման հրապարակում գտնվող մարդկանց մեծ մասին:

Չար կախարդ

Մարգարեթ Հեմիլթոնը խաղում էր Չար կախարդի դերը և ծանր այրվեց (և նրա կասկադյորը վիրավորվեց նաև մեկ այլ վթարի ժամանակ), երբ թակարդի դուռը չկարողացավ հեռացնել նրան այն տեսարանից, որտեղ կենդանի պիրոտեխնիկական սարքը պատում էր նրան կայծերի և ծխի մշուշով:

Նա 2 ամսով դուրս էր եկել աշխատանքից՝ ապաքինվելով իր վնասվածքներից, որոնք այն ժամանակ գրեթե չլսված արձակուրդ էին Հոլիվուդի արագընթաց և դաժան աշխարհի համար:

Դորոթի

Ջուդի Գարլենդին տրվել է ադրենալինի մշտական հոսք՝ նրան հանգստացնելու համար, իսկ հետո Սեկոնալին՝ օգնելու նրան քնել գիշերը, և այդ ընթացքում նա խստորեն վերահսկվում էր, որ որևէ քաշ չհավաքի: Գարլանդը սննդակարգով ուտում էր միայն սուրճ և հավի ապուր, ինչպես նաև ծխախոտ՝ ախորժակը զսպելու համար: Գարլանդին անխնա կորսետավորել էին, որպեսզի ավելի մանկան տեսք տա իր տարազով:

Նկարահանումների ժամանակ Գարլենդը ընդամենը 16 տարեկան էր, բայց նախկինում սովոր էր նման վերաբերմունքի. մայրը հաճախ էր այդպիսի դեղահաբեր տալիս իր դստերը՝ ուրիշ նկարահանումների համար:

Խրտվիլակ և մյուսներ

Եվ եթե թմրանյութերը, անորեքսիան, կրակը, ջերմությունը և թունավոր դիմահարդարումը բավարար չէին ձեզ տպավորելու համար, ապա մտածեք սա. կակաչի տեսարանի ձյունը մաքուր ասբեստի քրիզոտիլի մանրաթելեր էր: Խրտվիլակի զգեստը նույնպես պատրաստված էր քաղցկեղածին նյութից, ինչպես և չար կախարդի ավելը:

Չնայած այն հանգամանքին, որ ասբեստի օգտագործման վերաբերյալ առողջական մտահոգությունները բարձրացվել էին դեռևս 1890-ական թվականներին, այն սահմանափակված չէր ընդհանուր օգտագործման համար մինչև 1970-ականները: Մենք իսկապես չէինք պատկերացնում, որ այս խորհրդանշական ֆիլմը դերասանների համար մահացու թակարդ էր:

Աղբյուրներ՝ 1, 2

Ֆիլմերը երկար ճանապարհ են անցել՝ պարզապես կողմնակի ցուցադրական տեսարժան վայրերից վերածվելով համաշխարհային զվարճանքի արդյունաբերության: Յուրաքանչյուր ֆիլմ որոշակի ազդեցություն է թողնում իր դիտողների վրա, թեև շատ քիչ ֆիլմեր կան, որոնք կարող են պնդել, որ մշակութային առումով նշանակալի ազդեցություն են ունեցել հասարակության վրա: Ահա այդպիսի ֆիլմերի մի քանի օրինակ։

Սև ձուկ (2013)

Սև ձուկը ցույց է տալիս այն դաժանությունը, որը տեղի է ունենում SeaWorld-ի նման զվարճանքների պուրակներում: Թիլիկումը՝ ֆիլմի կենտրոնական կետը, սպանել է երեք մարդու, սակայն այս ֆիլմը մեզ ցույց է տալիս, որ մարդիկ, ոչ թե կետերը, մեղավոր են այս խելացի կենդանիներին գերության մեջ պահելու համար: Blackfish-ի թողարկման տարում SeaWorld-ի ժողովրդականությունը կտրուկ ընկավ: Նրանց իմիջն այնքան է վնասվել, որ 2014 թվականին նրանց բաժնետոմսերը 50%-ով ընկել են։ Անսասան ֆիլմի և դրա ազդեցության վրա, թե ինչպես ենք մենք ապրում կենդանիների և զվարճանքի մասին, SeaWorld-ը 2016-ին հայտարարեց, որ գերության մեջ գտնվող կետերի ներկայիս սերունդը կլինի նրանց վերջինը:

Ֆիլադելֆիա (1993)

Վերջին տարիներին շատ անհավանական ֆիլմեր և հեռուստատեսային թողարկումներ են եղել, որոնք զգայուն և հուզիչ կերպով ներկայացրել են 80-ականների ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի համաճարակը: Այնուամենայնիվ, երբ 1993-ին Ֆիլադելֆիան ազատ արձակվեց, դեռևս զանգվածային նախապաշարմունքներ կային լրատվամիջոցներում և խուճապ ամբողջ հասարակության մեջ:
Ֆիլմը գլոբալ թիթեռի էֆեկտ ուներ և նշանավորեց փոփոխությունը դեպի համաճարակի ավելի կարեկից հայացք: Թերևս տեսնելը, որ Թոմ Հենքսը` համաշխարհային պաշտամունքի հեղինակը, մարմնավորում է մարդասպան հիվանդությամբ տառապող մեկին, նշանակում է, որ մարդիկ կարողացել են մարդկայնացնել զոհերին այնպես, ինչպես որ լրատվամիջոցները հաճախ չեն կարողանում անել:

Բեմբի (1942)

Երբ այն թողարկվեց, Բեմբին ամենահավակնոտ Disney-ի անիմացիան էր մինչ այժմ: Խաղում կար երկու անիմացիոն ոճ:
Բայց, իհարկե, միայն անիմացիոն ոճը չէ, որ աղմուկ բարձրացրեց: Այդ տեսարանի արդյունքում, որտեղ Բեմբին դաժանաբար կորցնում է մորը որսորդի ատրճանակից։ Որսորդներն այնքան հուզվեցին այս մուլտֆիլմից, որ շուտով հրաժարվեցին իրենց հոբբից՝ 50%-ով նվազեցնելով որսորդների թիվը։ Այս, այսպես կոչված, «Բամբիի էֆեկտը» նշանակում էր, որ նա շուտով դարձավ կենդանիների իրավունքների պաշտպանության ազգային խորհրդանիշ՝ փոխելով որսորդական արդյունաբերության ընթացքը և դրան մասնակցողներին: