Ածխաջրերն օրգանիզմի էներգիայի հիմնական աղբյուրն են։ Սննդային ածխաջրերից ստացվող էներգիան հիմնականում ստացվում է օսլայից և շաքարից, իսկ ավելի քիչ՝ սննդային մանրաթելից և շաքարային սպիրտներից:

Ածխաջրերի հիմնական աղբյուրները հացահատիկային և կարտոֆիլն են։ Մրգերը, մրգահյութը, հատապտուղները և կաթը նույնպես պարունակում են շաքարներ (մոնո- և դիսաքարիդներ): Քաղցրավենիքը, քաղցր ըմպելիքները, մրգային օշարակները, քաղցրացված հրուշակեղենը և անուշաբույր կաթնամթերքը շաքարի ավելացված հիմնական աղբյուրներն են: Ավելացված շաքարերը սննդամթերքին ավելացված շաքարներ են մշակման կամ պատրաստման ընթացքում:

Ածխաջրերը կազմված են C-ի, O-ի և H-ի ատոմներից և ունեն ընդհանուր
բանաձև: Փաստորեն, կազմված լինելով ածխածնից և ջրից՝ այս նյութերը կոչվում
են ածխաջրեր:
Կան պարզ (միաշաքարներ) և բարդ (բազմաշաքարներ) ածխաջրեր: Միաշաքարներից են գլյուկոզը (C₆H₁₂O₆), ռիբոզը, դեզօքսիռիբոզը: Երկու միաշաքարներից կազմված միացությունները կոչվում են երկշաքարներ: Դրանցից կարևոր են ճակնդեղի (կամ շաքարեղեգի) շաքարը՝ սախարոզը, կաթնաշաքարը, լակտոզը: Բոլոր միաշաքարները, ինչպես նաև երկշաքարներն անգույն նյութեր են, լավ լուծվում են ջրում: Համարյա բոլորն օժտված են հաճելի քաղցր համով: Բարդ ածխաջրերը պոլիմերներ են, որոնց մոնոմերները միաշաքարներն են: Բազմաշաքարներից լայն տարածված են օսլան և թաղանթանյութը՝ բուսական և գլիկոգենը կենդանական բջիջներում։ Այդ բոլոր բազմաշաքարների մոնոմերը գլյուկոզն է։ Բազմաշաքարները ջրում վատ են լուծվում կամ չեն լուծվում, քաղցրահամ չեն։

Գլյուկոզ

Գլյուկոզն էներգափոխանակության հիմնական էկզո- և էնդոսուբստրատն է:

Առողջ օրգանիզմի կողմից ծախսվող էներգիայի մեծ մասն առաջանում է գլյուկոզի օքսիդացման հաշվին: Գլյուկոզը և դրա ածանցյալներն առկա են օրգանների և հյուսվածքների մեծ մասում: Գլյուկոզի հիմնական աղբյուրներն են սննդով ստացվող սախարոզը, օսլան, լյարդն իր գլիկոգենային պաշարներով, ինչպես նաև ամինաթթուների, լակտատի արտադրման ռեակցիաներից առաջացած ներքին գլյուկոզը:

Արյան գլյուկոզի մակարդակը կարգավորվում է որոշ հորմոններով: Ինսուլինը հանդիսանում է գլխավոր հիպոգլիկեմիկ` արյան գլյուկոզի մակարդակը նվազեցնող գործոնը, մինչդեռ գլյուկագոնը, սոմատոտրոպ և թիրեոտրոպ հորմոնները, վահանագեղձի հորոնները, կորտիզոլը և ադրենալինը առաջացնում են հիպերգլիկեմիա (հակաինսուլինային ազդեցություն):

Զարկերակային արյան մեջ գլյուկոզն ավելի բարձր է, քան երակային արյան մեջ, քանի որ զարկերակային արյան միջոցով հյուսվածքներ տեղափոխված գլյուկոզը յուրացվում է վերջիններիս կողմից:

Սախարոզ

Սախարոզը բնության մեջ մեծ տարածվածություն ունեցող դիսախարիդ է: Այն հանդիպում է շատ մրգերում, պտուղներում, հատապտուղներում: Հատկապես մեծ է սախարոզի պարունակությունը շաքարի ճակնդեղում և շաքարեղեգում, որոնք օգտագործվում են շաքարի արդյունաբերական արտադրությունում: Սախարոզն ընկնելով աղիներ` բարակ աղու ալֆա գլյուկոզիդազայով արագ հիդրոլիզացվում է գլյուկոզի և ֆրուկտոզի, որոնք հետո ներծծվում են արյան մեջ:

Օսլա

Օսլան բույսերի հիմնական պահեստային սննդանյութն է: Այն մեծ քանակությամբ պարունակվում է կարտոֆիլի պալարներում, լոբազգիներում, հացահատիկներում, մրգերում: Օսլան դյուրամարս է, ունի բարձր կալորիականություն:

Գլիկոգեն

Գլիկոգենը կամ կենդանական օսլան մարդու և կենդանիների կարևոր պահեստային բազմաշաքարն է: Օրգանիզմում այն հիմնականում կուտակվում է լյարդում (մինչև 20%), մկաններում (4%): Բազմաշաքարների փոխանակության խանգարման հետևանքով առաջանում են ծանր ժառանգական հիվանդություններ, որոնք չեն բուժվում միայն սննդակարգը փոխելով:

Առաջադրանքներ

1. Գտիր ուղիղ խնդիրները, ընդգծիր:

• Արևը վերևից կրակ է թափում:
• Երկրաշարժը քանդել է նրա խարխուլ կացարանը:
• Անհրաժեշտ դեղը բուժեց ծանր հիվանդին:
• Ամպերը ծածկեցին երկինքը:
• Նահապետը ներս հրավիրեց հարևաններին:
• Ծերունի Մովսեսը, վերցնելով գավաթը, օրհնանքի խոսքեր ասաց,խրատներ կարդաց Նուբարին:
• Նուբարը սուփրա փռեց, սեղանին մի կուլա գինի դրեց:

2. Մգեցնել ներգործող խնդիրը (ո՞ւմ կողմից, ինչի՞ց, ինչո՞վ):

• Հանցագործը քննադատվում էր դատավորի կողմից:
• Բնությունը փոխվում է եղանակից :
• Վայրենիներն ազատ արձակվեցին տանջանքներից  :
• Կեսօրին փողոցները փակվել էին ավտովթարից :
• Հրատապ լուրը հայտնվեց լուրերով՝հաղորդավարի կողմից :

3. Ուղիղ խնդիրով նախադասությունները շրջել՝ դարձնելով ներգործող խնդիր ունեցող նախադասություններ:

• Աղջիկը խոհանոցում համեղ ընթրիք էր պատրաստում:
  Համեղ ընթրիքը պատրաստվում էր խոհանոցում աղջկա կողմից:
• Երկրաշարժը քանդել է նրա խարխուլ կացարանը:
  Նրա խարխուլ կացարանը քանդվել է երկրաշարժից:
• Անհրաժեշտ դեղը բուժեց ծանր հիվանդին:
  Ծանր հիվանդը բուժվեց անհրաժեշտ դեղով:
• Ամպերը ծածկեցին երկինքը:
  Երկինքը ծածկվեց ամպերով:
• Նահապետը ներս հրավիրեց հարևաններին:
  Հարևանները ներս հրավիրվեցին նահապետի կողմից:
• Ծերունի Մովսեսը օրհնանքի խոսքեր ասաց:
  Օրհնանքի խոսքերը ասվեցին ծերունի Մովսեսի կողմից:
• Նուբարը սուփրա փռեց, սեղանին մի կուլա գինի դրեց:
  Մի կուլա գինին դրվեց և սուփռան փռվեց սեղանին Նուբարի կողմից:

4. Ներգործող խնդիրով նախադասությունները շրջել՝ դարձնելով ուղիղ խնդիր ունեցող նախադասություններ:

• Մառախուղի թանձր քուլաները հալածվում էին քամուց:
  Քամին հալածում էր մառախուղի թանձր քուլաները:
• Արագ հինգ դիմում լրացվեց Սիմոնի կողմից:
  Սիմոնը լրացրեց արագ հինգ դիմում:
• Ամրոցի աշտարակներն ամեն գիշեր լուսավորվում էին նրա կողմից:
  Նա ամեն գիշեր ամրոցի աշտարակներն էր լուսավորում:
• Պարսպի ներսը ծածկված էր բերրի պտղածառերով, խաղողի որթերով և ծաղկող թփերով:
  Բերրի պտղածառերը, խաղողի որթերը և ծաղկող թփերը ծածկել էին պարսպի ներսը:
• Բարձրահասակ բարդին թեթև օրորվում էր գիշերային մեղմ քամուց:
  Գիշերային մեղմ քամին թեթև օրորում էր բարձրահասակ բարդին:

5. Գտել ենթական և ուղիղ խնդիրը։

^{_{Ենթակա, Ուղիղ խնդիր}}

1․ Մեսրոպ Մաշտոցն ստեղծեց հայոց գրերը։

2․Տղան միայնակ վերանորոգեց տունը։

3․ Գիրքը փոխանցեց ընկերոջը։

4․ Հեքիաթները հորինում են մարդիկ` կյանքի տխրությունը ցրելու համար։

5․ Նա սիրում է մայրիկին։

6. Գտնել հանգման անուղղակի խնդիրները։

• Զբոսաշրջիկները մոտեցան եկեղեցուն։
• Երեխան հավատում էր մոր խոսքին։
• Ծեր կինն աղոթում էր Աստծուն։
• Փողոցով քայլելիս ժպտում էր բոլորին։

7․Գտիր նախադասությունների ենթական, ստորոգյալը, ուղիղ խնդիրը և հանգման խնդիրը։

• Աշակերտը մի անգամ հարց ուղղեց վարպետին:
• Կարճ ժամանակում նա վաճառեց ապրանքը անգլիացիներին:
• Դասղեկը գիրքը հանձնեց երեխային:
• Իմ մտքում հրաժեշտի խոսքեր եմ ասում հին քաղաքին, իմ ընկեր Անդոյին:
• Աստված Մովսեսին պատվիրում է մոլորյալ ժողովրդին դարձի բերել:

Խոսրով Երկրորդը հիմնադրեց Դվին մայրաքաղաքը՝ բարձր միջնաբերդով, ատամնավոր ու բրգաշատ կրկնակի պարիսպներով, փարթամ այգիներով, մեծատարած ծառաստանով, որ կոչվում է հիմնողի անունով՝ Խոսրովի անտառ։

Փոքր անց գուսանները արդեն գտնվում էին քաղաքի հրապարակում՝ երեք կողմից շրջապատված արհեստավորների կրպակներով, չորրորդ կողմում՝ Դվինի եկեղեցին էր՝ իր բարձր պարսպով, գմբեթարդ տանիքով, խաչը գլխին և կամարակապ ու խաչաքանդակ դռներով, երկու կողքին՝ աղբյուրներ՝ սառնորակ, քաղցրահամ ջրով:

Դիմավորողներից երկրորդը քաղաքի բերդապետն էր՝ ճաղատ և գիրուկ զորական՝ թրով ու զինվորական նշաններով: Երրորդը քաղաքապետն էր՝ բարձրահասակ, սպիտակ դեմքով ու լայն ճակատով մի հույն՝ կեղծ ժպիտով և շինծու քաղաքավարությամբ: